Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Z raportu RPO o sytuacji osób starszych w pandemii wynika, że skuteczność w dotarciu z informacją o możliwym wsparciu dla osób najstarszych jest niewystarczająca
• Blisko połowa badanych osób starszych nie słyszała o rządowych lub samorządowych programach mających na celu wsparcie osób starszych w czasie pandemii
• Dotarcie z informacją do najbardziej narażonych na wykluczenie w sytuacjach kryzysowych wyrównuje ich szanse na przeżycie
• Nadal konieczne są działania mające na celu włączenie wszystkich grup wiekowych w życie społeczne
• Przekazując raport do resortu rodziny RPO prosi o podjęcie szerokiej akcji informacyjnej pośród najstarszych części społeczeństwa
• AKTUALIZACJA: Stworzenie systemu koordynacji usług społecznych jest jednym z kluczowych kierunków przyjętej przez rząd 15 czerwca 2022 r. Strategii rozwoju usług społecznych, polityki publicznej do roku 2030 - odpowiedział sekretarz stanu w MRiPS Stanisław Szwed.

W związku z obchodzonym 1 października Międzynarodowym Dniem Osób Starszych rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek przekazuje minister rodziny i polityki socjalnej Marlenie Maląg publikację "Wsparcie osób starszych w czasie pandemii. Raport z badania na temat sytuacji osób w wieku 60+ w czasie pandemii COVID-19 w Polsce".

Zwraca przy tym uwagę, że badanie to stanowi bazę dla refleksji na temat sposobów przygotowania wsparcia dla osób starszych, zarówno w czasie kryzysu takiego jak pandemia, jak również w kontekście długofalowego przygotowania do zmiany demograficznej, u której progu znajduje się także polskie społeczeństwo.

W wystąpieniu zwraca uwagę, że wyniki badania zwracają uwagę na umiarkowaną skuteczność w zakresie docierania z informacją o możliwym wsparciu do osób, które mierzą się nie tylko z trudnościami skorelowanymi z wiekiem, ale także z niepełnosprawnościami, które również mogą być charakterystyczne dla osób starszych. Sytuacja ta naraża osoby starsze na dyskryminację krzyżową, intersekcjonalną, czyli opartą na więcej niż jednej cesze danej osoby.

Działania, których celem byłoby dotarcie z informacją do najbardziej narażonych na wykluczenie grup osób miałyby zatem charakter działań wyrównujących szanse. W przypadku takich sytuacji kryzysowych jak pandemia - wyrównujących szansę na przeżycie.

Zwraca uwagę na statystyki z raportu, które skłaniają do refleksji nad sposobami skutecznego, systemowego wspierania tych, którzy tego potrzebują najbardziej.

Przekazując raport Rzecznik prosi minister Marlenę Maląg o podjęcie kompleksowych działań informacyjnych wśród osób najstarszych. Niezależnie bowiem od sytuacji kryzysowej nadal konieczne są działania mające na celu włączenie wszystkich grup wiekowych w życie społeczne.

Odpowiedź Stanisława Szweda, sekretarza stanu w MRiPS

W odpowiedzi na pismo znak XI.415.1.2022.ACh z dnia 28 września 2022 r. uprzejmie dziękuję za przekazaną publikację pt. „Wsparcie osób starszych w czasie pandemii. Raport z badania na temat sytuacji osób w wieku 60+ w czasie pandemii COVID w Polsce”. 

W odniesieniu do problematyki wskazanej w piśmie Pana Rzecznika odnoszącej się do kwestii informowania osób starszych o przysługujących im uprawnieniach, należy wskazać, że jednym z podstawowych zadań pracowników socjalnych jest świadczenie pracy socjalnej, w ramach której istotnymi elementami są m.in.: prowadzenie poradnictwa dla osób, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej czy też wspieranie i ułatwianie uzyskania pomocy ze strony powołanych do tego instytucji, która w najbardziej optymalny sposób odpowiadałaby potrzebom tych osób. W związku z powyższym na poziomie lokalnych samorządów zorganizowany jest system wsparcia, a obowiązujące ustawodawstwo określa procedury przyznawania odpowiednich do potrzeb form i zakresu pomocy, jak również instytucje odpowiedzialne za jej świadczenie, a co za tym idzie informowanie o przysługujących uprawnieniach. 

Warto również dodać, że czasie pandemii w ramach Solidarnościowego Korpusu Wsparcia Seniorów uruchomiona została ogólnopolska infolinia dedykowana seniorom. Dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu 22 505 11 11 (bądź też bezpośrednio do ośrodka pomocy społecznej), osoby starsze mogły zgłosić potrzebę wsparcia w czynnościach dnia codziennego, które wymagały wyjścia z domu, a które utrudnione były przez panującą pandemię.

Mechanizm udzielania pomocy w ramach Modułu I programu zakładał, że osoba przyjmująca zgłoszenie przekazywała prośbę o pomoc do właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania seniora, ośrodka pomocy społecznej/centrum usług społecznych, a następnie pracownik ośrodka pomocy społecznej/centrum usług społecznych ustalał z seniorem zakres wsparcia oraz termin pierwszej wizyty w miejscu zamieszkania w celu zweryfikowania zgłoszonej potrzeby. Po odbytej wizycie, określano szczegółowy zakres i terminy świadczenia usługi wsparcia. Tak więc w ramach Solidarnościowego Korpusu Wsparcia Seniorów wdrożono mechanizmy ułatwiające osobom starszym dostęp do informacji na temat przysługujących form wsparcia, jak również procedury, które ułatwiały przyznanie odpowiedniej do potrzeb pomocy. 

Należy wskazać również, że w ustawodawstwie uregulowane zostały rozwiązania, które służą koordynacji systemu usług społecznych. Centra usług społecznych są jednostkami, które pozwalają gminom na dostosowanie świadczenia usług społecznych do potrzeb mieszkańców. Celem CUS jest koordynacja usług społecznych z różnych systemów: pomocy społecznej, polityki rodzinnej, promocji i ochrony zdrowia, kultury, edukacji publicznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych. 

Ponadto wdrożenie systemu koordynacji usług społecznych jest jednym z kluczowych kierunków przyjętej Uchwałą nr 135 Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2022 r. Strategii rozwoju usług społecznych, polityki publicznej do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.).

Strategia zakłada m.in. kierunki działań wspierających wdrożenie systemu koordynacji usług społecznych przez:
1.    promocję i upowszechnienie wśród jednostek samorządu terytorialnego funkcji koordynatora usług społecznych w celu właściwej realizacji potrzeb osób potrzebujących wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, jak również wprowadzenie zmian legislacyjnych w zakresie powołania na terenie jednostek samorządu terytorialnego koordynatora usług społecznych;
2.    promocję tworzenia Centrum Usług Społecznych jako instytucji koordynującej usługi, jak również tworzenie nowych CUS i sieciowanie istniejących CUS;
3.    prowadzenie badań i analiz w obszarze ilości, jakości i skuteczności realizowanych usług społecznych, jak również diagnozowanie bieżących potrzeb oraz analizy w zakresie przyrostu udziału osób wymagających wsparcia na terenie gminy/powiatu oraz oceny, w jaki sposób może to wpłynąć na zwiększenie/zmniejszenie zapotrzebowania na usługi społeczne świadczone w społeczności lokalnej. 

Przy czym przyjęcie strategii wyznacza kierunki planowanych zmian, co będzie w dalszej kolejności wymagało podjęcia szeregu reform systemowych państwa, których realizacja będzie rozłożona w czasie.  

XI.415.1.2022