BRPO włącza się w obchody Miesiąca Dumy i Godności Osób z Niepełnosprawnościami

Data:

2025-07-01

Tagi: kalendarium

Lipiec to Miesiąc Dumy Osób z Niepełnosprawnościami. To czas, w którym osoby z niepełnosprawnościami (OzN) przypominają o swoim prawie do godności, podmiotowości, samostanowienia oraz dumie z tego, kim są. Obchody mają na celu zachęcenie do refleksji nad spojrzeniem na niepełnosprawność z perspektywy samych OzN – jako naturalnej części tożsamości, a nie czegoś, co należy przezwyciężyć, ukrywać czy wstydzić się.

W lipcu osoby z niepełnosprawnościami szczególnie celebrują słowa: „Jestem z siebie dumna/dumny”. Nie dlatego, że pokonały lub przezwyciężyły swoją niepełnosprawność, ale dlatego, że akceptują ją jako część swojej tożsamości. Nie postrzegają siebie jako ofiar, bohaterów czy problemu, który należy naprawić. Nie uważają się za wadliwych i „niepełnych” – mimo że wciąż bywają tak postrzegani przez społeczeństwo. Poczucie dumy i godności to odpowiedź na stereotypy względem nich.

W ramach Miesiąca Dumy osoby z niepełnosprawnościami dzielą się własnym rozumieniem niepełnosprawności jako doświadczenia – zarówno fizycznego, jak i społecznego. Wskazują, że to często nie sama niepełnosprawność, lecz bariery systemowe są rzeczywistymi przeszkodami ich życia. Do takich barier należą: uprzedzenia, brak dostępności architektonicznej i cyfrowej, prawo ignorujące ich podmiotowość i potrzeby czy niedostateczna wiedza. Osoby z niepełnosprawnościami podkreślają, że mają prawo być widoczne, słyszalne i decydować o sobie.

Duma to nie tylko emocja i postawa – to również międzynarodowy ruch, który domaga się równego traktowania oraz realnego uznania praw obywatelskich osób z niepełnosprawnościami. W Polsce podstawą prawną tych działań jest Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami.

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich włącza się w obchody Miesiąca Dumy, ponieważ duma to również świadomość przysługujących praw i wciąż… walka o ich przestrzeganie.

Miesiąc Dumy – historia i symbole

Międzynarodowy ruch na rzecz dumy osób z niepełnosprawnościami rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych. W 1990 roku uchwalono tam ustawę ADA (Americans with Disabilities Act), chroniącą OzN przed dyskryminacją OzN. Był to efekt wieloletniej walki samych osób z niepełnosprawnościami, które organizowały się w ruchy obywatelskie już od lat 60. XX wieku. To właśnie one, a nie ich opiekunowie, były liderkami i liderami tej zmiany.

Po uchwaleniu ustawy zorganizowano pierwszy Dzień Dumy Osób z Niepełnosprawnościami w Bostonie. Z czasem wydarzenie rozrosło się do obchodzonego w lipcu Disability Pride Month, który można przetłumaczyć jako Miesiąca Dumy Niepełnosprawności lub Miesiąc Dumy Osób z Niepełnosprawnościami.

W 2021 roku powstała także flaga dumy OzN. Jej kolorowe pasy symbolizują różne rodzaje niepełnosprawności: czerwony – fizyczne, złoty – intelektualne i poznawcze, biały – niewidoczne i niezdiagnozowane, niebieski – psychiczne, zielony – zmysłowe. Czarne tło symbolizuje pamięć o tych, którzy zmarli z powodu zaniedbań, wykluczenia, braku wsparcia.

Co planuje Biuro RPO w lipcu?

W ramach obchodów Miesiąca Dumy, 2 lipca 2025 r. odbędzie się konferencja organizowana przez Biuro RPO przy współpracy z Radą Osób z Niepełnosprawnościami działającą przy Rzeczniku. Równolegle ruszy kampania społeczna, która pokaże perspektywę samorzeczniczek i samorzeczników z Rady – ich doświadczenia związane z dumą, tożsamością i prawami OzN.

Co dotychczas zrobił RPO na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami?

Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem monitorującym wdrażanie Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Oznacza to, że czuwa nad przestrzeganiem praw OzN w praktyce.

W połowie 2024 roku rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek powołał Radę Osób z Niepełnosprawnościami, której celem jest wspieranie Biura RPO w monitorowaniu realizacji Konwencji oraz współtworzenie działań na rzecz równego traktowania i wzmacniania głosu samych osób z niepełnosprawnościami.

Przykłady działań RPO w ostatnim czasie na rzecz praw OzN, to m.in.: