Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur wizytował oddział zamiejscowy Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Czersku w celu sprawdzenia warunków detencji, sposobu traktowania pacjentów i respektowania ich praw
• Odpowiadając na uwagi i zalecenia KMPT, dyrektor KOZZD wskazał m.in., że nie jest możliwa zmiana dozoru pacjentów wyłącznie na system monitoringu  
• Po ostatnich rekomendacjach Biura RPO, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, znacząco wydłużono zaś czas spaceru na terenie rekreacyjnym

Wizytacja KMPT

Przedstawiciele KMPT 9-11 maja 2022 r. wizytowali oddział zamiejscowy KOZZD w Czersku. Dokonano oglądu terenu placówki, skontrolowano pojazd przeznaczony do transportu pacjentów, przeprowadzono poufne rozmowy z pacjentami i personelem oraz zapoznano się z wybraną dokumentacją. 

Pojemność oddziału zamiejscowego wynosi 40 miejsc. W trakcie wizyty przebywało w nim 11 pacjentów, zakwaterowanych w pokojach 4- i 2-osobowych. 

Przedstawiciele KMPT pozytywnie ocenili wygląd pomieszczeń placówki i zaplecze lokalowe, co przy dalszej modernizacji pozwoli na stworzenie odpowiedniego środowiska terapeutycznego. Pozytywnie oceniono również plany dotyczące: zatrudnienia w placówce lekarza psychiatry, remontu budynku przeznaczonego do terapii, modernizacji zewnętrznego terenu rekreacyjnego i szkoleń personelu. 

Niestety, pomimo terapeutycznej roli placówki wynikającej z ustawy z 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, zastosowane w niej rozwiązania, przybliżają ją raczej do placówki penitencjarnej o zaostrzonym rygorze aniżeli ośrodka skoncentrowanego na procesie terapeutycznym.  

Wśród obszarów wymagających poprawy przedstawiciele KMPT dostrzegli m.in. następujące kwestie:

• w oknach pokoi mieszkalnych i innych pomieszczeń zamontowano przesłony (tzw. blindy), które ograniczają dostęp światła naturalnego i świeżego powietrza. Ich negatywny wpływ na warunki w pokojach pacjentów jest szczególnie widoczny w salach na pierwszym piętrze, których okna są większe od tych w salach na dole i są w całości zakryte zewnętrznymi przesłonami;
• metalowe łóżka na których śpią pacjenci są niewygodne, co utrudnia odpoczynek. Wizytujący zwrócili w tej mierze uwagę na wykonane z blachy podkłady pod materace, które to odkształcają się w miarę ich użytkowania powodując zagłębienia i trzaski w czasie zmiany pozycji w trakcie korzystania z łóżek;
• pacjenci mają do swojej dyspozycji szuflady przyłóżkowe i szafki zamykane na klucz, nie spełnia to jednak ich potrzeb – swoje rzeczy pacjenci składują przy łóżkach i w całym pokoju; rekomendowanym rozwiązaniem byłoby zapewnienie im dodatkowej szafki;
• pacjenci mają do swojej dyspozycji tylko jeden wieszak ścienny oraz czajnik zlokalizowany na stołówce (korzystają z niego jednak zarówno pacjenci, jak i personel); zwrócono uwagę na konieczność zwiększania ich liczby;
• prysznice nie mają przesłon, co narusza intymność pacjentów (sygnalizowali oni, że wieszają koce lub ręczniki, aby zapewnić sobie minimum prywatności);
• między dwiema częściami placu spacerowego znajduje się metalowa przegroda w której górnej części zamontowano drut ostrzowy (tzw. concertina), co jest niepotrzebne i przywołuje skojarzenia z systemem penitencjarnym;
• plac spacerowy wymaga renowacji – zaobserwowano stare ławki, brak zieleni (całość sprawiała przygnębiające wrażenie);
• personel ochronny obecny w placówce nosi przy sobie na widoku pałki, gaz i kajdanki, co nie ma uzasadnienia praktycznego, potęguje opresyjny charakter placówki; kwestia ta była przedmiotem zastrzeżeń Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom (CPT) jak również Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, który podnosił wielokrotnie konieczność zmiany praktyki w tym zakresie;
• odczuwalna była duża liczby pracowników ochrony, która w ocenie wizytujących nie ma uzasadnienia praktycznego (pomieszczenia i teren rekreacyjny są monitorowane i zabezpieczone technicznie). Stała obecność pracowników ochrony zdecydowanie źle wpływa na atmosferę w placówce; przykładowo delegacja RPO zaobserwowała, że spacer 7 pacjentów nadzorowało aż 5 pracowników ochrony;
• przedstawiciele KMPT odebrali też sygnały od pacjentów o głośnym zachowaniu pracowników ochrony, w szczególności w godzinach porannych, przed śniadaniem oraz wieczornych – mieli oni głośno rozmawiać, często się przemieszczać i otwierać kratę na korytarzu, co utrudniało odpoczynek;
• pracownicy ochrony poza wstępną rozmową instruktażową nie przechodzą specjalistycznego szkolenia poświęconego specyfice ich pracy w KOZZD, z uwzględnieniem terapeutycznego charakteru placówki i specjalnych potrzeb pacjentów. Taka luka może mieć wpływ na metody pracy i wzajemne interakcje. Zdaniem przedstawicieli RPO konieczna jest większa profesjonalizacja w tej kwestii;
• ulepszenia wymaga sposób dokumentowania obrażeń osadzonych. Są one wprawdzie odnotowane w dokumentacji medycznej. Do tego celu nie stosuje się jednak rekomendowanego przez CPT specjalnego formularza z wizerunkiem ciała człowieka (tzw. mapy ciała) celem umiejscowienia obrażeń oraz nie wykonuje się dokumentacji fotograficznej;
• wizytujący zwrócili też uwagę, że personel nie znał Protokołu Stambulskiego i nie potrafił stosować go w praktyce; rekomendowanym rozwiązaniem jest specjalistyczne szkolenie w tym zakresie, co zwiększy potencjał zawodowy kadry ośrodka oraz pozwoli na skuteczne wykrycie śladów tortur i ich odpowiednie udokumentowanie. 

W końcu lipca został przedstawiony raport KMPT z wizytacji zawierający szczegółowe uwagi i zalecenia KMPT mające na celu wzmocnienie ochrony pacjentów KOZZD przed ryzykiem tortur.

Najważniejsze fragmenty odpowiedzi Dyrektora KOZZD Ryszarda Wardeńskiego (całość w załączniku)  

Pacjenci Ośrodka traktowani są z należytym szacunkiem. Personel oddziału zamiejscowego w Czersku został przeszkolony w zakresie pracy z pacjentem przejawiającym zaburzenia osobowości oraz nawiązywania właściwej relacji pracownik-pacjent.

W przypadku niewłaściwych zachowań personelu Ośrodek będzie zawiadamiać odpowiednie organy o możliwości popełnienia przestępstwa,

W KOZZD  w Gostyninie od momentu jego powstania w 2014 r. ręczny miotacz substancji obezwładniających nie był nigdy użyty. Dotyczy to również oddziału w Czersku, który funkcjonuje od stycznia 2022 r. 

Czasowe pozbawienie możliwości otrzymywania przez pacjentów paczek wynikało z próby przemycenia na teren placówki alkoholu w butelkach plastikowych po wodzie.

Zaprzestanie noszenia przez personel ochrony środków przymusu bezpośredniego i umieszczenie go w wyznaczonych do tego celu miejscu oraz pobieranie go na wypadek konieczności interwencji jest niemożliwe. Pacjenci są pacjentami szczególnie niebezpiecznymi, stwarzającymi bardzo duże zagrożenie dla innych pacjentów odbywających terapię w KOZZD, jak i personelu. Pobieranie środków przymusu z wyznaczonych zamkniętych miejsc wyklucza szybką, sprawną i bezpieczną interwencję. 

Zgodnie z zasadami obowiązującymi w Ośrodku docelowy ubiór pracownika ochrony to jasna popielata koszula i spodnie w kolorze melanżowy antracyt. Ośrodek jest w trakcie realizacji zakupu tej odzieży. 

Ze względu na agresywne zachowania pacjentów, naruszające nietykalność cielesną zarówno innych pacjentów, jak i personelu Ośrodka, nie jest możliwa zmiana dozoru pacjentów wyłącznie na system monitoringu. Przejście na taki system nadzoru będzie wiązało się z bardzo dużym zagrożeniem dla życia i zdrowia wszystkich osób przebywających na terenie Ośrodka. Zastosowanie jedynie metody monitoringu byłoby możliwe tylko w przypadku przebywania pacjentów w zamykanych salach, jak to ma miejsce w Zakładach Karnych. KOZZD jako placówka terapeutyczna nie może sobie na to pozwolić.

Praktyka zaglądania przez pracowników ochrony za zasłony prysznicowe oraz wchodzenie do pomieszczeń z natryskami nie jest stosowana w Ośrodku, a taka sytuacja nigdy nie miała miejsca. Podczas kąpieli pacjenta pracownik ochrony przebywa na korytarzu przed pomieszczeniem łazienki. Kabiny natryskowe znajdują się w drugiej części, usytuowanej na końcu łazienki, oddzielonej od niej dodatkową ścianą z pełnymi drzwiami. Zaglądanie pod zasłony jest niemożliwe ze względu na ich brak.

Prysznic znajduje się w oddzielnej części łazienki, odgrodzonej od niej ścianą i pełnymi drzwiami. Pacjenci kąpią się pojedynczo, dzięki czemu poczucie ich intymności jest w pełni zachowane. Natomiast system monitoringu posiada zacienione strefy intymności zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Podczas udzielania świadczeń zdrowotnych poza Ośrodkiem pracownicy ochrony na polecenie personelu medycznego każdorazowo zdejmują kajdanki badanym pacjentom. Jeżeli badanie pacjenta wymaga opuszczenia gabinetu przez pracownika ochrony, pracownik może podjąć taki krok, jeżeli pozwalają na to względy bezpieczeństwa. Wobec dużej części pacjentów udających się na konsultacje poza Ośrodkiem nie stosuje się prewencyjnie środka przymusu w postaci kajdanek. 

Plac spacerowy dla pacjentów jest obecnie na etapie doposażenia w parasol, który będzie użytkowany jako osłona na wypadek niekorzystnych warunków atmosferycznych.

Dla zapewnienia pacjentom komfortu przebywania na terenie rekreacyjnym Ośrodek podejmuje szereg działań, na bieżąco wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów np. poprzez: zorganizowanie poletka
uprawnego, zapewniając nasadzenia stosownie do pory roku, regularną dbałość o roślinność, zapewnienie wyposażenia rekreacyjnego etc. Rezygnacja z elementów służących bezpieczeństwu pacjentów i personelu nie jest jednak możliwa.

Po ostatnich rekomendacjach Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, oraz wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, znacząco wydłużono czas przeznaczony na spacer na terenie rekreacyjnym. Nie jest możliwe kolejne zwiększenie częstotliwości spacerów, gdyż zaburzyłoby to harmonogram zajęć terapeutycznych pacjentów.

Do oddziału zamiejscowego w Czersku został zakupiony Infokiosk, który obecnie jest uruchomiony i udostępniony pacjentom.

Odnosząc się do kwestii lekarza w Ośrodku zamiejscowym w Czersku nadmieniam, że niejednokrotnie podejmowane były kroki celem pozyskania lekarza psychiatry. Brak jest jednak zainteresowania zatrudnieniem w oparciu o umowę o pracę, szczególnie w tej grupie zawodowej. Podjęto zatem decyzję o przeprowadzeniu na przełomie III i IV kwartału br. postępowania konkursowego, które może doprowadzić do wyłonienia lekarza, który podejmie współpracę w ramach kontraktu. W tej chwili opiekę lekarską zapewniają lekarze pracujący w KOZZD Gostynin.

Prowadzimy szkolenia wewnętrzne pracowników KOZZD w Czersku. Szkolenia „Kontakt z trudnym pacjentem - sposób radzenia sobie z agresją i rozwiązywanie konfliktów” prowadzone przez Koordynatora pracy psychologów oraz psychologów Ośrodka. Pierwsze takie szkolenie odbyło się 20.06.2022 r., kolejne 27.06.2022 r. i 07.07.2022 r. Planowane jest cykliczne prowadzenie szkoleń o tej i innej tematyce.

Na 2023 r. jest planowane podjęcie działań zmierzających do zapewnienia personelowi Ośrodka możliwości odbywania regularnej superwizji.

Ośrodek podjął działania mające na celu zapewnienie opieki duszpasterskiej pacjentom w oddziale w Czersku. Wystosowano pismo do biskupa Diecezji Pelplińskiej celem mianowania kapelana, otrzymaliśmy zwrotną informację o powołaniu kapelana w oddziale zamiejscowym w Czersku.

Dyrekcja KOZZD z dużą częstotliwością oddelegowuje podległych mu kierowników wszystkich komórek organizacyjnych do oddziału zamiejscowego w Czersku, celem nadzoru nad personelem.

KMP.574.2.2022