Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Problem nieprzestrzegania przepisów regulujących wymogi dostępności lokali obwodowych komisji wyborczych dla wyborców z niepełnosprawnościami jest nadal powszechny
• Podczas kontroli lokali wyborczych przeprowadzonej przez pracowników Biura RPO i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego stwierdzono, że tylko w 14% sprawdzonych miejsc nie wykryto żadnego naruszenia przepisów Rozporządzenia
• Zastępca RPO Stanisław Trociuk zwraca się do ponad 80 samorządów o dostosowanie lokali wyborczych podczas najbliższych wyborów

Kontrola lokali wyborczych w 2024 roku

W 2024 roku podczas wyborów samorządowych i wyborów do Parlamentu Europejskiego Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny przeprowadził kontrolę dostępności lokali wyborczych dla wyborców z niepełnosprawnościami. W akcję włączyli się przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego.

Wymogi dostępności zostały określone w treści rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 336). Jednak –  jak ustaliły osoby zaangażowane w kontrolę – pomimo 13 lat obowiązywania szczegółowych przepisów w tym zakresie problem z ich przestrzeganiem nadal powszechnie występuje.

Badanie objęło 487 lokali wyborczych na terenie całego kraju. Jedynie w przypadku 14% sprawdzonych miejsc nie wykryto żadnego naruszenia przepisów Rozporządzenia.

Wykazano, że w otoczeniu 25% lokali wyborczych znajdowały się bariery utrudniające dotarcie do budynku, w którym mieścił się lokal wyborczy. W niemal połowie (48%) brakowało dodatkowego oświetlenia skierowanego bezpośrednio na miejsce do pisania. Z kolei 41% lokali nie zapewniło odpowiednio dostosowanych dwóch wysokości miejsca do głosowania w przestrzeni zapewniającej tajność głosowania dla osób z niepełnosprawnościami (41%). Do pozostałych naruszeń należała m.in. zbyt wysoka urna wyborcza, nieodpowiednia wysokość zawieszenia obwieszczeń i informacji Państwowej Komisji Wyborczej lub posadzka bez nawierzchni o właściwościach przeciwpoślizgowych.

Ponadto problemem okazał się brak znajomości treści Rozporządzenia przez członków obwodowych komisji wyborczych. 24% z nich stwierdziło, że podczas szkoleń nie było mowy o Rozporządzeniu, a 27% przyznało, że nie zna lub nie rozumie wymogów dostępności lokalu wyborczego dla osób z niepełnosprawnościami.

Wnioski i zalecenia

Osoby przeprowadzające kontrolę i twórcy raportu sporządzonego na jej podstawie dostrzegają potrzebę przywiązywania większej wagi do kwestii przygotowania lokalu wyborczego przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Mowa o odpowiedniej infrastrukturze i narzędziach do przeprowadzenia głosowania w sposób dostępny dla osób z niepełnosprawnościami. Istotne są również działania szkoleniowe w tym zakresie skierowane do członków obwodowych komisji wyborczych. Zmian wymagają nawet same przepisy, które powinny zostać przeformułowane, aby były w pełni zrozumiałe dla członków komisji, a także uzupełnione o kilka kwestii, których obecnie brakuje, a są poruszane przez osoby z niepełnosprawnościami.

Działania Biura RPO w związku z wyborami w 2025 roku

Zastępca RPO Stanisław Trociuk wystosował pisma do ponad 80 jednostek samorządu terytorialnego w całym kraju. Wskazał w nich lokale z danego obszaru, które nie spełniały wymogów rozporządzenia oraz poprosił o zwrócenie uwagi na konieczność dokonania stosowanych zmian i uzupełnień w zakresie ich przygotowania i wyposażenia.

Do pism dołączył raport z kontroli lokali wyborczych przeprowadzonej przez pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w 2024 roku oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych.

Kacper Nowina-Konopka: Więcej szkoleń dla członków komisji wyborczych o potrzebach osób z niepełnosprawnościami

Pomimo 13 lat obowiązywania szczegółowych przepisów dotyczących dostępności lokali dla osób z niepełnosprawnościami nadal powszechnie występują problemy z ich przestrzeganiem.

Pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich od lat kontrolują takie lokale. W trakcie wyborów samorządowych i wyborów do Parlamentu Europejskiego, wraz z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, udało nam się skontrolować aż 487 lokali na terenie całego kraju. Wynikiem tej kontroli jest raport, który został udostępniony na stronie internetowej Rzecznika.

Podczas kontroli członkowie obwodowych komisji wyborczych zostali zapytani o to, czy w ramach szkoleń byli informowani o treści Rozporządzenia regulującego dostępność lokali.

Prawie jedna czwarta członków obwodowych komisji wyborczych stwierdziła, że podczas szkoleń w ogóle nie było mowy o Rozporządzeniu. Część członków komisji zwracała uwagę, że jedynie wspomniano nazwę tego rozporządzenia, jednak nie omówiono jego treści.

Choć w uchwałach Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych uregulowano obowiązki komisji w kontekście kontroli spełnienia wymogów z rozporządzenia, to wypełnienie tych obowiązków nie było możliwe, ponieważ członkowie nie zostali zapoznani z tymi wymogami.

Wyniki kontroli wskazują, że przygotowanie członków obwodowych komisji wyborczych w zakresie warunków dostępności lokalu dla osób z niepełnosprawnościami nie jest wystarczające.

Rzecznik podkreśla, że należy wzmocnić działania szkoleniowe dotyczące wymogów dostępności lokalu wyborczego.

VII.602.90.2024