Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wniosek o odroczenie rozprawy uzasadniony jest tym, że dopiero 9 lipca po południu TK przekazał RPO liczące 103 strony stanowisko Sejmu
• Nie było zatem faktycznej możliwości rzetelnego zapoznania się z nim 
• A sprawa dotyczy przyszłego rozwoju porządku prawnego RP wobec porządku prawa europejskiego, a w związku z tym - dalszego członkostwa Polski w UE
• Ponadto możliwość orzeczenia o niezgodności przepisów unijnego prawa traktatowego z Konstytucją wymaga dogłębnego przeanalizowania konsekwencji takiego orzeczenia

Na 13 lipca 2021 r. Trybunał Konstytucyjny wyznaczył rozprawę dla zbadania wniosku premiera Mateusza Morawieckiego z 29 marca 2021 r. co do zgodności z Konstytucją RP wybranych przepisów Traktatu o Unii Europejskiej (sygn. akt K 3/21).  

Wątpliwości premiera budzą przepisy prawa unijnego umożliwiające odstąpienie od stosowania polskiej konstytucji. Mateusz Morawiecki zaskarżył też normę Traktatu o Unii Europejskiej w rozumieniu, w którym uprawnia lub zobowiązuje organ do stosowania przepisu, który na mocy orzeczenia TK utracił moc obowiązującą.  Kwestionuje też przepis prawa unijnego w rozumieniu, które uprawnia sąd do kontroli niezawisłości sędziów powołanych przez prezydenta oraz uchwał Krajowej Rady Sądownictwa ws. powołania sędziów.

Rzecznik przystąpił do tej sprawy 17 maja 2021 r. Adam Bodnar złożył wniosek by sprawy dwóch pierwszych pytań premiera TK umorzył, a w sprawie trzeciej – zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Skład orzekający tworzą: Julia Przyłębska (przewodnicząca), Bartłomiej Sochański (sprawozdawca), Leon Kieres, Jakub Stelina i Michał Warciński.  

9 lipca 2021 r.  Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł, aby TK orzekał w pełnym składzie. Teoretycznie jest bowiem możliwe, że Trybunał orzeknie inaczej niż we wcześniejszych wyrokach, w tym nawet o niezgodności prawa Unii Europejskiej z polskim. A zgodnie z przepisami nie mógłby o tym przesądzić skład inny niż pełny – dziś zaś sprawę bada skład pięcioosobowy.

Uzasadnienie wniosku o odroczenie  

Teraz nowym elementem jest to, ze 9 lipca  Marszałek Sejmu przekazała TK stanowisko Sejmu w sprawie. Zostało ono doręczone RPO tego dnia  po godz. 14.00.  A termin rozprawy jest wyznaczony na 13 lipca na godz. 11.00.

Biorąc pod uwagę te okoliczności, RPO zwraca się o odroczenie terminu rozprawy z uwagi na brak faktycznej możliwości rzetelnego zapoznania się ze stanowiskiem Sejmu przez uczestników postępowania przed rozprawą z uwagi na bardzo krótki okres czasu, który dzieli od momentu dostarczenia pisma wszystkim uczestnikom postępowania.

Przemawia za tym konieczność dochowania rzetelności i najwyższych standardów trybu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Rzecznikowi nie są również znane żadne argumenty przemawiające na procedowaniem w tym pośpiesznym, niemal doraźnym i ekstraordynaryjnym trybie.

Przeprowadzenie rzetelnego postępowania w oparciu o prawidłowo zaprezentowane stanowiska uczestników postępowania przed TK jest bardzo istotne z uwagi na fundamentalne znaczenie jego przedmiotu dla przyszłego rozwoju porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej w jego odniesieniu do porządku prawa europejskiego, a w związku z tym, dla dalszego członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

Ponadto możliwość orzeczenia o niezgodności przepisów unijnego prawa traktatowego z Konstytucją RP wymaga także dogłębnego przeanalizowania konsekwencji takiego orzeczenia, co stanowi, potencjalnie, problem prawny szczególnie zawiły i dotyczący samych podstaw dotychczasowego funkcjonowania systemu prawa i orzecznictwa w Polsce.

Jak wskazano w piśmie RPO z 9  lipca, we wcześniejszych postępowaniach przed TK  w sprawach traktatu akcesyjnego oraz traktatu lizbońskiego - dotyczących relacji między prawem polskim a prawem Unii Europejskiej - doniosłość tej kwestii prawnej uzasadniała rozpoznanie sprawy przez Trybunał w pełnym składzie.

Doniosłość ta powinna także znaleźć odzwierciedlenie w gwarancjach procesowych uczestników postępowania i w tej sprawie, w zapewnieniu im możliwości rzetelnego zapoznania się z przedstawionymi TK stanowiskami i - dzięki temu - odniesienia się do nich w stanowiskach ustnych w trakcie rozprawy.

Zgodnie z ustawą  o organizacji  i trybie postępowania przed TK, Trybunał może odroczyć rozprawę „z innych ważnych powodów”.  Rzecznik wskazuje, że do analogicznego wniosku TK przychylił się na rozprawie 28 kwietnia 2021 r. w sprawie o sygn. akt P 7/20, odraczając termin rozprawy do 13 maja 2020 r. w celu umożliwienia uczestnikom sprawy zapoznania się z obszernym stanowiskiem Sejmu.

Biorąc pod uwagę wymogi wypływające z zasady legalizmu, o której mowa w art. 7 Konstytucji RP, wniosek o odroczenie jest w pełni uzasadniony i powinien zostać uwzględniony.

Przeprowadzenie rozprawy w terminie nie przewidującym odpowiedniego czasu na rzetelne przygotowanie się do niej przez wszystkich uczestników  postępowania stanowiłoby nie tylko naruszenie istotnych gwarancji procesowych, ale także art. 69 ust. 1 ustawy o TK, który stanowi, że Trybunał w toku postępowania powinien zbadać wszystkie istotne okoliczności w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.

Dlatego RPO wystąpił do TK o odroczenie rozprawy 13 lipca i wyznaczenie jej nowego terminu w celu umożliwienia uczestnikom postępowania zapoznania się z przedstawionymi stanowiskami.

VII.510.23.2021