Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Inicjatywa ustawodawcza przysługuje grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (art. 118 ust. 2 Konstytucji)
• Poparcie dla takich inicjatyw powinno się móc składać drogą elektroniczną
• Służyłoby to lepszej realizacji konstytucyjnego prawa, mogłoby także zwiększyć udział obywateli w życiu publicznym
• Rzecznik Praw Obywatelskich - który apeluje o to od kilku już lat - pisze w tej sprawie do premiera Mateusza Morawieckiego

RPO wnikliwie obserwuje realizację praw obywateli zagwarantowanych w art. 118 ust. 2 Konstytucji RP oraz w ustawie z 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli. Chodzi zwłaszcza o likwidowanie barier i usprawnianie procedur.

Na podstawie swych ustaleń i postulatów ekspertów, organizacji społecznych oraz sygnałów od obywateli RPO od dłuższego czasu zwraca uwagę organów władzy na zasadność składania podpisów poparcia pod takimi projektami drogą elektroniczną.

Potrzebę taką od dawna widzą niezależne ośrodki badawcze oraz organizacje pozarządowe. W raporcie i projekcie zmiany ustawy o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej, przygotowanym przez Instytut Spraw Obywatelskich, wskazano, że rozwiązania takie istnieją już w: Hiszpanii, Austrii, Słowenii, Litwie, Łotwie i Finlandii.

A polscy obywatele mogą już korzystać z takiej drogi w ramach procedur składania europejskiej inicjatywy obywatelskiej, wykonywanych na podstawie  rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/788 z  17 kwietnia 2019 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej, dla których krajowym punktem kontaktowym jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Regulacje te mogą być podstawą do przełożenia na grunt krajowy przepisów ustawy o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej.

Kwestia podpisów drogą elektroniczną w ramach obywatelskiej inicjatywy legislacyjnej była już podejmowana m.in. w toku wcześniejszych działań Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Zamysł ten przedstawiono w pracach sejmowej Komisji Administracji i Cyfryzacji Sejmu VII kadencji. Niestety, prace te nie zostały skutecznie zakończone.

W czasie, który minął od tych działań, rozwój technologii przyczynił się zaś do wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań w odniesieniu do innego mechanizmu umożliwiającego obywatelom partycypację w życiu publicznym. Ustawa z 11 lipca 2014 r. o petycjach wprowadziła bowiem możliwość złożenia petycji za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

W wystąpieniu do Prezesa Rady Ministrów z 31 maja 2016 r. RPO wskazywał na potrzebę uchwalenia przepisów umożliwiających składanie drogą elektroniczną podpisów pod obywatelską inicjatywą legislacyjną. W odpowiedzi minister cyfryzacji Anna Streżyńska podkreśliła, że inicjatywa ta ”jest możliwa do realizacji i zasługuje na poparcie”. Wyraziła gotowość współpracy z RPO w celu zaproponowania odpowiedniego projektu. Podobne stanowisko wyraził później minister Marek Zagórski w odpowiedzi z 30 października 2018 r. Deklaracje te nie doprowadziły jednak do zmiany.

Dlatego teraz RPO Marcin Wiącek pyta premiera, czy Kancelaria Prezesa Rady Ministrów bądź Minister Cyfryzacji prowadzi lub planuje działania ws. możliwości udzielania poparcia obywatelskim projektom inicjatyw ustawodawczych w sposób elektroniczny. Jednocześnie wyraża wolę współpracy w zakresie posiadanych kompetencji i zasobów. 

VII.600.9.2015