Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Każdego roku, 18 lipca - w dniu urodzin Nelsona Mandeli - obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Więźniów, aby przypominać na całym świecie, jak ważne jest przestrzeganie praw człowieka osób pozbawionych wolności. 

Nelson Mandela urodził się 18 lipca 1918 r. Swoje życie poświęcił służbie ludzkości - jako prawnik zajmujący się prawami człowieka, więzień sumienia, międzynarodowy działacz na rzecz pokoju i pierwszy demokratycznie wybrany prezydent wolnej Republiki Południowej Afryki. Spędził w więzieniu 27 lat. To Mandela powiedział „nikt nie pozna prawdziwie narodu, póki nie zobaczy jego więzień”.

Jego przykład doskonale pokazuje, że także osoby pozbawione wolności mogą zrobić wiele dla innych ludzi, zwłaszcza tych, którzy znajdują się w trudnych sytuacjach życiowych.

Dlatego Zgromadzenie Ogólne ONZ - w uznaniu wkładu byłego prezydenta RPA w kulturę pokoju i wolności - w listopadzie 2009 r. postanowiło uczcić jego pamięć i ustanowiło ten dzień Dniem Nelsona Mandeli. Dniem służący temu, aby przypomnieć, że każdy człowiek - także pozbawiony wolności - zasługuje na godne traktowanie i ochronę swoich podstawowych praw.

Tego dnia przypominamy, że Biuro RPO stale działa na rzecz praw więźniów. Rzecznik Praw Obywatelskich pełniący od 2008 r. funkcję Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur(KMPT), nieustannie monitoruje sytuację osób przebywających w jednostkach penitencjarnych - przeprowadzając wizytacje i rozmawiając z osadzonymi. Prowadzi dialog ze Służbą Więzienną i organami władzy publicznej, w celu wprowadzenia pozytywnych zmian służących lepszej ochronie praw więźniów. Zapewniamy, że jest to istotna część działalności Biura RPO.

Dzień Nelsona Mandali jest to również okazja do docenienia pracy personelu więziennego jako służby publicznej o szczególnym znaczeniu.

Reguły Nelsona Mandeli

7 października 2015 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję - Standardy ONZ Minimum Traktowania Więźniów zwane również Regułami Nelsona Mandeli. Ich zasadniczym celem jest poprawienie sytuacji więźniów na świecie. Promują one humanitarne warunki odbywania kary pozbawienia wolności, podnoszą świadomość na temat tego, że więźniowie są częścią społeczeństwa. 

Dokument nie ma charakteru wiążącego dla Polski, ale powinien być brany pod uwagę przy stanowieniu prawa krajowego, a także w praktyce postępowania z więźniami. Polska powinna dążyć do upowszechnienia treści tego dokumentu w jednostkach penitencjarnych na terenie kraju.

Międzynarodowy Dzień Praw Więźniów to doskonała okazja, aby przypomnieć o tych regułach. Zwłaszcza teraz, kiedy w parlamencie ważą się zmiany przepisów dotyczących zarówno zasad nakładania kar, jak i ich wykonywania. Reguły Mandeli pozwalają wykonywać kary pozbawienia wolności tak, by dawały one szansę na naprawę krzywdy i udany powrót do społeczeństwa. Kluczowa w tym zakresie jest resocjalizacja skazanych, a państwo powinno dbać o poszanowanie praw osób pozbawionych wolności, aby w przyszłości nie powrócili na drogę przestępstwa, lecz stali się pełnoprawnymi członkami społeczeństwa.

Oświadczenie Rzecznika Praw Obywatelskich

Każdego roku, 18-ego lipca, obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Więźniów. Przypominamy i podkreślamy, że każdy człowiek, w tym osoba pozbawiona wolności, zasługuje na godne traktowanie i ochronę jej praw.

18 lipca to data nieprzypadkowa – tego dnia urodził się Nelson Mandela, wybitny działacz na rzecz praw człowieka. Spędził w więzieniu łącznie 27 lat, walczył także o prawa więźniów. W uznaniu dla jego zasług Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła tzw. Reguły Mandeli, opisujące standardy traktowania więźniów.

Przykład Nelsona Mandeli doskonale pokazuje, że także osoby pozbawione wolności mogą zrobić wiele dla innych ludzi, zwłaszcza tych, którzy znajdują się w trudnych sytuacjach życiowych.

Dowód swojego społecznego zaangażowania więźniowie dali już w okresie pandemii.  Wspierali także i wspierają uchodźców z Ukrainy. A wszystko to jest możliwe dzięki temu, że w tych działaniach znajdują zrozumienie i wsparcie ze strony funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej. Bardzo dziękuję za tę współpracę.

Rzecznik Praw Obywatelskich pełni funkcję Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur. To niezależny organ monitorujący sposób traktowania osób w detencji, który między innymi przeprowadza niezapowiedziane wizytacje i poufne rozmowy z więźniami. Swoje wnioski i zalecenia przedstawia w dorocznych raportach. Podejmuje również dialog ze Służbą Więzienną i organami władzy publicznej, na temat zmian służących lepszej ochronie praw więźniów. 

Zapewniam, że każda sprawa, z którą osadzeni zwrócą się do mnie, będzie rzetelnie rozpatrzona.  Prawa osób pozbawionych wolności są dla mnie bardzo ważne. Zrobię wszystko, aby Reguły Mandeli były przestrzegane także w Polsce.