Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Zapewnienie prawa osób starszych do starzenia się u siebie, w swoim miejscu zamieszkania, prawa do decydowania o sobie i bycia pełnoprawnym członkiem społeczności lokalnej, jest sprawą kluczową obecnych i nadchodzących lat.

Do pracy nad tym zobowiązane są władze centralne jak i lokalne, a także wszystkie instytucje i organizacje społeczne, dla których sprawy osób starszych znajdują się w kręgu priorytetów.

Eksperci z Komisji ds. Osób Starszych działającej przy Rzeczniku Praw Obywatelskich we współpracy z wybitnymi specjalistami pod kierunkiem prof. Barbary Szatur-Jaworskiej i prof. Piotra Błędowskiego opracowali Monografię System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania. Przegląd sytuacji. Propozycja modelu  (patrz link pod relacją), w której zawarto opisy działań w konkretnych dziedzinach 7 obszarów tematycznych (bezpieczeństwo ekonomiczne, zdrowie, opieka, bezpieczeństwo w środowisku zamieszkania, czas wolny, edukacja, mieszkalnictwo).

Model wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania był prezentowany na spotkaniach rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara m.in. w Lesznowoli, Miechowie, Krapkowicach, Sosnowcu, Lesznie (woj. wielkopolskie), Stargardzie, Nowym Mieście Lubawskim i Wrocławiu.

Konsultacje z samorządami i organizacjami społecznymi mają pomóc w wypracowaniu rozwiązań, które będzie można wdrożyć w każdej gminie i w każdej społeczności.

Mają także zwrócić uwagę na konieczność prowadzenia kompleksowych, skoordynowanych działań, uwzględniając przy tym indywidualne potrzeby osoby starszej, co będzie także alternatywą dla opieki w domu pomocy społecznej. Ograniczenia wynikające z zaawansowanego wieku nie mogą być przyczyną wykluczenia osób starszych z życia społecznego, ani pozbawiać możliwości pozostania w swoim mieszkaniu.

Do współpracy zaproszono ekspertów w projektowaniu usług publicznych, aby wspólnie z wybranymi samorządami tworzyć wzorcowe narzędzia do wdrażania modelu w praktyce lokalnej.

Do katalogu podstawowych wartości, jakie stanowią aksjologiczne ramy modelu należą: godność, podmiotowość jednostki, wolność wyboru, wolność wyrażania pragnień (preferencji) i opinii, sprawiedliwość społeczna, równość (rozumiana jako przeciwieństwo dyskryminacji), solidarność.

Do rozmowy o modelu wsparcia na Kongresie Praw Obywatelskich zostali zaproszeni: prof. Barbara Szatur-Jaworska, dr Zofia Szweda-Lewandowska – współautorki publikacji System wsparcia osób starszych w środowisku zamieszkania, Ewa Sowa – wiceprezydent Stargardu i Jacek Jaśkowiak – prezydent Poznania – przedstawiciele miast, w których funkcjonuje wsparcie osób starszych w różnych dziedzinach życia. Spotkanie prowadziła Barbara Imiołczyk, dyrektorka Centrum Projektów Społecznych w BRPO.

Prof. B. Szatur-Jaworska przedstawiła krótką prezentację systemu wsparcia, w której omówiła m.in. znaczenie przyjaznego środowiska z uwzględnieniem roli rodziny, przyjaciół, wolontariuszy, instytucji pomocowych, specjalistów. Wskazała, jak ważne jest zapewnienie seniorom poczucia bezpieczeństwa zarówno w przestrzeni publicznej, jak i ekonomicznego. Przytoczyła także wybrane wnioski z badań nt. Dostępności wsparcia środowiskowego dla osób starszych, przeprowadzonych wśród przedstawicieli gmin na Dolnym Śląsku.

Dr Zofia Szweda-Lewandowska opowiedziała o niezbędnych działaniach, które spowodują, że wsparcie środowiskowe będzie faktyczną alternatywą do opieki instytucjonalnej dla osób niesamodzielnych. Konieczne jest zwiększenie zasobu osobowego i materialnego opiekunów, przełamywanie barier stawianych przez osoby starsze.

Prezydent Ewa Sowa opowiedziała o doświadczeniach Stargardu pokazując i źródła sukcesu i wskazując bariery, trudności w prowadzeniu projektów wspierających osoby starsze.

Samorząd Stargardu jest ciepły i przyjaznym osobom potrzebującym. Źródła sukcesu to: myślenie strategiczne, przyszłościowe i umiejętność współpracy oraz dostrzeganie różnorodności osób i ich potrzeb. Wykorzystywanie nowych technologii, potencjału osób starszych. W opiekę nad osobami niesamodzielnymi, które nie chcą opuszczać swoich mieszkań włączają się wolontariusze – współmieszkańcy tworząc mocne więzy wspólnotowości. Przy samorządzie działa zespół doradczy który zainicjował staranie o przyznanie tytułu „Stargard miasto przyjazne seniorom”.

Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania zapoznał uczestników z innowacyjnymi działaniami na rzecz seniorów, które funkcjonują i się sprawdzają w życiu codziennym. W Poznaniu funkcjonują programy m.in. „złota rączka”, bilet senioralny dla osób po 65. roku życia, program „taksówki” (2-3 razy w miesiącu senior może taksówką dojechać na cmentarz, do urzędu i do lekarza). Senior raz na dwa tygodnie może zamówić książkę do domu. Potrzeby są bardzo zróżnicowane. W Poznaniu wszystko, co jest robione dla seniorów, jest z nimi uzgadnianie. Preferuje się inwestowanie w rzeczy potrzebne dla ludzi niekoniecznie wymagające dużych nakładów.

W dyskusji uczestnicy zwrócili uwagę .in. na potrzebę współpracy międzypokoleniowej, aktywizacji osób starszych, problemie „więźniów 4 piętra” oraz roli dps-ów.

Model dotyka rzeczy ważnych:

1. Diagnoza partycypacyjna, obywatelska – włączanie w diagnozę osób, których problemy chcemy rozwiązywać
2. Pieniądze są ważne ale nie wszędzie konieczne. Ważne są drobiazgi (np. stawianie ławeczek)
3. Uwzględnienie potrzeb lokalnych w strategiach działania.
4. Aktywność w starszym wieku trzeba rozumieć bardzo szeroko. Największą barierą jest samotność osób starszych.
5.  DPS-y to zasób lokalny, który może być wykorzystany do prowadzenia działań dla lokalnej społeczności.