Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zastraszanie, przemoc fizyczna i słowna, podtapianie (waterboarding), pobicia do utraty przytomności – to niektóre z nieprawidłowości, do jakich miało dojść w zakładzie karnym w Barczewie
• Wizytację w tym zakładzie przeprowadzili pracownicy Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, działającego w Biurze RPO
• Z opublikowanego raportu wynika uzasadnione podejrzenie, że w Barczewie dochodzi do stosowania tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania
• AKTUALIZACJA: Służba Więzienna podejmuje szczegółową kontrolę Zakładu Karnego w Barczewie, której dokona zespół specjalistów Centralnego Zarządu SW - pisze do KMPT Dyrektor Generalny SW
• AKTUALIZACJA2: Z uwagi na fakt, że w wyniku bieżącego monitorowania atmosfery wśród osadzonych w Zakładzie Karnym w Barczewie nie stwierdzono, aby była ona zła, w chwili obecnej brak jest podstaw do podejmowania przez Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w Olsztynie działań innych niż realizowane dotychczas - głosi zaś odpowiedź tamtejszego dyrektora SW

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur (KMPT), działający w Biurze RPO, opublikował raport z wizytacji Zakładu Karnego w Barczewie, która odbyła się w dniach 17-20 października 2022 r. 

Delegacja KMPT powzięła uzasadnione podejrzenia, że w tym zakładzie dochodzi do aktów przemocy ze strony niektórych funkcjonariuszy względem osadzonych, w tym do tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania.

Podczas wizytacji przedstawiciele KMPT ustalili z dużym prawdopodobieństwem, że funkcjonariusze zastraszają osadzonych, stosują represje, przemoc fizyczną i słowną. Osadzeni są wyciągani z celi, doprowadzani do pomieszczeń niemonitorowanych, gdzie następnie są bici, obrażani, zastraszani, podduszani, a nawet podtapiani (tzw. waterboarding).

Jak wynika z uzyskanych informacji, u jednego z osadzonych w wyniku pobicia miało dojść do zatrzymania akcji serca. Nie wezwano pogotowia, funkcjonariusze samodzielnie reanimowali osadzonego, ostatecznie przywracając jego czynności życiowe.

O uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa Biuro RPO zawiadomiło prokuraturę. Ponadto, w związku z wagą ujawnionych naruszeń praw więźniów, Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur rekomenduje przeprowadzenie kompleksowej kontroli Zakładu Karnego w Barczewie przez Okręgowy Inspektorat SW w Olsztynie.

Szczegółowe wnioski i zalecenia znajdują się w poniższym raporcie powizytacyjnym. 

Wizytacje KMPT są niezapowiedziane. W czasie wizyty członkowie KMPT mają dostęp do wszystkich pomieszczeń, instalacji i urządzeń, mogą odbyć poufną rozmowę z wybraną przez siebie osobą (zarówno osobą pozbawioną wolności, jak i członkiem personelu lub inną osobą), mają dostęp do dokumentacji i nagrań z monitoringu. Mają też prawo rejestrowania dźwięku lub obrazu w miejscach, w których przebywają osoby pozbawione wolności, za zgodą osób, które będą rejestrowane.

Celem wizytacji KMPT jest identyfikowanie czynników zwiększających ryzyko wystąpienia tortur i złego traktowania osób pozbawionych wolności oraz zaproponowanie rozwiązań mających na celu wyeliminowanie tego ryzyka. Formułując swoje wnioski i zalecenia, KMPT bierze pod uwagę międzynarodowe standardy praw człowieka, w szczególności standardy ONZ oraz zalecenia organów międzynarodowych.

Odpowiedź gen. Andrzeja Leńczuka, zastępcy Dyrektora Generalnego SW  

W Centralnym Zarządzie Służby Więziennej w sposób bardzo wnikliwy zapoznano się z treścią przedłożonego dokumentu. Mając na uwadze jego merytoryczną wielowątkowość oraz szczegółowy charakter, a przede wszystkim konkluzje końcowe sformułowane przez przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w formie wydanych zaleceń, podjąłem decyzję o konieczności realizacji szczegółowej kontroli Zakładu Karnego w Barczewie przez zespół specjalistów Centralnego Zarządu Służby Więziennej, w miejsce zespołu wyznaczonego przez Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w Olsztynie.

Powyższa decyzja motywowana jest wolą jak najbardziej rzetelnego oraz obiektywnego wyjaśnienia sytuacji na terenie Zakładu Karnego w Barczewie. Powołany celem realizacji kontroli uproszczonej zespół liczy 7 funkcjonariuszy, a w jego skład wchodzą przedstawiciele poszczególnych pionów merytorycznych Centralnego Zarządu Służby Więziennej, tj. Biura Ochrony i Spraw Obronnych, Biura Penitencjarnego, Biura Postępowań Kontrolnych, Biura Służby Zdrowia oraz Biura Kwatermistrzowsko-Inwestycyjnego.

Informacje w zakresie dokonanych podczas kontroli ustaleń jak również wydanych poleceń przekazane zostaną do wiadomości Pana Dyrektora bezzwłocznie po jej zakończeniu oraz sporządzeniu wymaganej dokumentacji.

Odpowiedź płk. Wojciecha Szczudły, dyrektora okręgowego SW w Olsztynie

Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Olsztynie po otrzymaniu i wnikliwym przeanalizowaniu treści Raportu Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur powołał zespół funkcjonariuszy Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Olsztynie do przeprowadzenia w Zakładzie Karnym w Barczewie kontroli w zakresie stosowania tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania osadzonych w podległej jednostce penitencjarnej, który w dniu 31.01.2023 r. rozpoczął czynności kontrolne na terenie jednostki.

Pismem BPK.0812.6.2023.PK z dnia 31.01.2023 r. Zastępca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej zawiadomił Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w Olsztynie o podjęciu decyzji o konieczności realizacji przedmiotowej kontroli Zakładu Karnego w Barczewie przez zespół specjalistów Centralnego Zarządu Służby Więziennej, w miejsce zespołu wyznaczonego przez Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w Olsztynie. Z uwagi na powyższe, informacje w zakresie dokonanych podczas kontroli ustaleń, jak również wydanych w jej wyniku poleceń, zostaną sformułowane przez Centralny Zarząd Służby Więziennej.

Jak wskazano powyżej, czynności kontrolne na terenie Zakładu Karnego w Barczewie, w tym ocena bieżącej atmosfery panującej wśród osób pozbawionych wolności realizowane były przez zespół funkcjonariuszy Centralnego Zarządu Służby Więziennej, stąd informacje w powyższym zakresie oraz ewentualne polecenia, ujęte zostaną w protokole kontroli.

Dodatkowo, z uwagi na fakt, iż w wyniku bieżącego monitorowania atmosfery panującej wśród osadzonych w Zakładzie Karnym w Barczewie nie stwierdzono, aby była ona zła, w chwili obecnej brak jest podstaw do podejmowania przez Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w Olsztynie działań innych niż przedsięwzięcia realizowane dotychczas.

Od listopada 2020 roku każda z jednostek podległych Dyrektorowi Okręgowemu Służby Więziennej w Olsztynie zobowiązana jest do codziennego raportowania w zakresie atmosfery panującej wśród osób pozbawionych wolności. Ocena atmosfery wśród osadzonych w Zakładzie Karnym w Barczewie w żadnym z meldunków nie została oceniona jako trudna.

Atmosfera panująca wśród osadzonych w Zakładzie Karnym w Barczewie jest także przedmiotem zainteresowania funkcjonariuszy Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Olsztynie realizujących kontrole, inspekcje czy też wizytacje na terenie jednostki w Barczewie i jak dotychczas nie oceniono jej, jako trudnej. Na rok bieżący, w Zakładzie Karnym w Barczewie zaplanowano osiem kontroli w trybie zwykłym, podobnie, jak w roku ubiegłym realizowane też będą wizytacje oraz inspekcje jednostki przez funkcjonariuszy Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Olsztynie, podczas których ocenie podlegać będzie także atmosfera panująca wśród osób pozbawionych wolności.

Zakład Karny w Barczewie, w dniach 6-7 lutego bieżącego roku podlegał lustracji przez sędziego penitencjarnego Sądu Okręgowego w Olsztynie. Protokół z przedmiotowej lustracji nie zawiera zaleceń dotyczących potrzeby podjęcia działań naprawczych związanych z atmosferą panująca w jednostce. Od dnia 13.02.2023r. na terenie Zakładu Karnego w Barczewie prowadzona jest kolejna lustracja sędziego penitencjarnego Sądu Okręgowego w Olsztynie. Ewentualne zalecenia w powyżej opisanym zakresie zostaną zawarte w protokole lustracji.

Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Olsztynie, w ramach sprawowanego w sposób ciągły nad Zakładem Karnym w Barczewie nadzoru, o którym mowa w art. 12 ust 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (Dz. U z 2022 r., poz. 2470), podejmuje działania o różnym charakterze. W roku 2022 w podległej Dyrektorowi Okręgowemu Służby Więziennej w Olsztynie jednostce w Barczewie przeprowadzono sześć kontroli w trybie zwykłym, dziewięć wizytacji oraz cztery inspekcje, w trakcie których ocenie podlegały min. stan realizacji planu zabezpieczenia jednostki, weryfikacja przedsięwzięć mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa jednostki, a także ocena atmosfery i nastrojów panujących wśród osadzonych. Na rok bieżący, w Zakładzie Karnym w Barczewie zaplanowano osiem kontroli w trybie zwykłym, podobnie, jak w roku ubiegłym realizowane też będą wizytacje oraz inspekcje jednostki przez funkcjonariuszy Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Olsztynie, podczas których ocenie podlegać będzie szeroko rozumiana działalność jednostki.

W zatwierdzonym projekcie planu wydatków budżetowych Zakładu Karnego w Barczewie na rok 2023 uwzględniono środki finansowe na bieżące funkcjonowanie jednostki, w tym wymianę należności skarbowych takich jak: materace, koce czy ubrania skarbowe, w przypadku uznania ich przez dyrektora jednostki za zużyte. Od dnia 16.12.2022 r. cele 16 osobowe i jedna 15 osobowa Zakładu Karnego w Barczewie wyłączone są z użytkowania ze względu na stan techniczny stropów drewnianych. Ocena techniczna stropów powstała w listopadzie 2022 roku, po zgłoszeniu konieczności jej wykonania przez Zakład Karny w Barczewie. Okres wyłączenia z użytkowania cel, o których mowa powyżej, wstępnie określono do 31.05.2023 r. Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Olsztynie wystąpił o przyznanie środków na realizację zadania inwestycyjnego polegającego na przebudowaniu cel szesnastoosobowych w roku 2024. W przypadku otrzymania powyższych środków, realizacja zadania zostanie rozpoczęta.

KMP.571.13.2022