Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Przeciwdziałanie bezdomności jest jednym z priorytetów Rzecznika Praw Obywatelskich, dla realizacji którego została powołana przy Rzeczniku Praw Obywatelskich Komisja Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności. Skuteczne przeciwdziałanie bezdomności nie jest jednak możliwe bez aktualnej, a przede wszystkim właściwie przeprowadzonej ogólnopolskiej diagnozy bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego, obejmującej różne rodzaje bezdomności oraz zagrożenia nią.  

Brak wiedzy o rzeczywistej skali i charakterze zjawiska bezdomności utrudnia zapewnienie stosownych form pomocy m.in. mieszkań treningowych, usług wspierających, miejsc w noclegowniach i schroniskach oraz uniemożliwia ocenę skuteczności podejmowanych działań. Konieczność  dokonania całościowej diagnozy zjawiska jest od wielu lat podnoszona przez ekspertów  i organizacje pozarządowe, jednakże do chwili obecnej postulat ten nie został w odpowiednim stopniu zrealizowany. Niezbędność dokonania takiej diagnozy jest w ocenie Rzecznika, a także powołanej przez niego Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności, oczywista i wymaga podjęcia odpowiednich działań zmierzających do ich realizacji.

Niestety, postulatu przeprowadzenia pełnej diagnozy zjawiska bezdomności, w oparciu o Europejską Typologię Bezdomności i Wykluczenia Mieszkaniowego ETHOS,  nie realizują  prowadzone od lutego 2013 r. - w dwuletnich cyklach – przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ogólnopolskie badania liczby osób bezdomnych. Ze względu jednak na zbliżający się termin kolejnych cyklicznych ogólnopolskich badań liczby osób bezdomnych (pierwsze miesiące 2017 r.) realizowanych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej eksperci Komisji uznali za niezbędną w pierwszej kolejności poprawę organizacji i zakresu tych badań. 

W tym celu Rzecznik wystąpieniem z dnia 2 grudnia 2016 r. przedstawił  Pani Elżbiecie Rafalskiej – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej szereg rekomendacji ekspertów Komisji odnoszących się do planowanego badania wraz z uzasadnieniem.

Realizacja zaproponowanych przez Komisję Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności zmian w sposobie organizacji i zakresie ogólnopolskiego badania liczby osób bezdomnych (planowanego na początku 2017 roku) nie uzupełni wszystkich braków ogólnopolskiej diagnozy bezdomności ani nie spełni wszystkich rekomendacji w tym obszarze. Konieczne jest podjęcie szerzej zakrojonych działań w zakresie opracowania kompleksowej diagnozy zjawiska bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego, a w szczególności opracowania systemu pozwalającego na wykorzystywanie wszystkich dostępnych danych do diagnozowania bezdomności, zarówno tych gromadzonych przez instytucje państwowe, jak i tych gromadzonych przez pozarządowych usługodawców.   

Przedstawione przez Rzecznika rekomendacje mogą natomiast znacząco przyczynić się do poprawy naszej wiedzy o liczbie oraz podstawowych cechach i potrzebach osób doświadczających krytycznych sytuacji mieszkaniowych określanych w ETHOS jako „brak dachu nad głową” oraz „brak mieszkania”. W tej chwili tej wiedzy niestety nie mamy.