Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Instytucja finansowa zażądała zwrotu należności od pana Y i pana X. Pan Y odpowiadał za dług całym swym majątkiem, ale pan X – tylko do wartości swojej nieruchomości.
• Sąd po zbadaniu sprawy uznał rację instytucji finansowej. Ograniczył też odpowiedzialność finansową pana X, ale zrobił to tak, że komornik może szukać pieniędzy w całym majątku pana X.
• Ponieważ wyrok jest już ostateczny i nie ma innego sposobu na poprawienie błędu prawnego, RPO skorzystał z nadzwyczajnego środka – skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego. Kieruje ją do Izby Cywilnej a nie do mającej wątpliwy mandat Izby Kontroli Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r. postępowania prowadzone przed Izbą Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego dotknięte byłyby wadą nieważności).
• To 15 skarga nadzwyczajna RPO.

W sprawie tej chodzi o sposób zastosowania art. 319 Kodeksu postępowania cywilnego, który pozwala na zastrzeżenie odpowiedzialności. Sąd wykorzystał ten przepis do ograniczenia odpowiedzialności – ale do określonej kwoty (to jest wartości hipoteki) ale nie wskazał, że egzekucja może dotyczyć TYLKO tej nieruchomości. Zatem jeśli wartość nieruchomości jest w momencie egzekucji niższa albo trudno ją sprzedać, komornik może ściągać pieniądze z reszty majątku pana X.

Zdaniem RPO to poważny błąd prawny, który prowadzi do naruszenia konstytucyjnej gwaranci własności (art. 64) a także konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i prawa oraz zasady bezpieczeństwa prawnego, wywodzonych z art. 2 Konstytucji. RPO wnosi do Sądu Najwyższego o uchylenie wyroku w tej części, w jakiej sformułował ograniczenie odpowiedzialności pozwalające de facto komornikowi na zakresie, w jakim na to pozwolił.

Jak wyglądała sprawa?

Powód – [Instytucja finansowa] wniósł o wydanie wyroku zasądzającego od Pozwanych pana X i pana Y na swoją rzecz kwotę prawie 600 tys. zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Zaznaczył przy tym, że spłacić należność może każdy z pozwanych, wtedy nie będzie już miał roszczeń. W przypadku Pana X dodał, że ogranicza roszczenia wobec niego do konkretnej nieruchomości. Ustanowiona na niej hipoteka umowna zwykła wynosiła 400 tys. zł a hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 60 tys. zł.

Sąd zasądził pieniądze od pozwanych X i Y z zastrzeżeniem, że zapłata przez jednego z Pozwanych zwalnia drugiego oraz – jak sformułował to w sentencji - „z zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności Pozwanego X do wartości hipoteki umownej zwykłej wpisanej w kwocie 400 tys. oraz hipoteki umownej kaucyjnej wpisanej w kwocie 60 tys. zł w księdze wieczystej zastrzegając, że nie może być to więcej niż wartość nieruchomości opisanej w tej księdze wieczystej”.

Pan X zwrócił się do Rzecznika Praw Obywatelskich o wniesienie skargi nadzwyczajnej. Wskazał, iż sąd ograniczając jego odpowiedzialność jedynie kwotowo (do kwoty hipoteki), ale nie rzeczowo, zrównał jego odpowiedzialność z odpowiedzialnością dłużnika osobistego (pana Y), narażając go na egzekucję komorniczą ze wszystkich składników majątku. Tak się zresztą stało: komornik sądowy wezwał go do złożenia wykazu majątku, a także zajął mu nadpłatę podatku z urzędu skarbowego. Pan X twierdzi, że było to możliwe tylko dlatego, że sąd orzekł w tej sprawie z rażącym naruszeniem prawa.

Argumenty RPO

Sąd uznał, że rzeczywiście w tej sprawie odpowiedzialność finansowa pana X podlega ograniczeniu. Wskazując to ograniczenie sąd posłużył się formułą „do wartości hipoteki umownej zwykłej wpisanej w kwocie (…) nie większej, niż wartość nieruchomości opisanej księdze wieczystej”.

Podstawy prawnej stanowiska sądu należy upatrywać w art. 319 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 r., IV CZ 53/15, niepubl. i uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 81/16, OSNC 2017, Nr 9, poz. 96). Stanowisko to jest co do zasady zgodne z ugruntowanym poglądem orzecznictwa Sądu Najwyższego, według którego przepis art. 319 k.p.c. ma zastosowanie nie tylko do przypadków odpowiedzialności osobistej ograniczonej do określonej masy majątkowej lub do określonej sumy pieniężnej, lecz także do odpowiedzialności rzeczowej, obejmującej m.in. przedmiot hipoteki (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r., I CKU 78/96, Prok. i Pr. 1997, nr 6, s. 38, z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 525/07, OSNC 2009, Nr 4, poz. 61, z dnia 20 lutego 2015 r., V CSK 329/14, niepubl., z dnia 14 października 2016 r., I CSK 616/15, niepubl., z dnia 18 maja 2017 r., III CSK 215/16, niepubl., z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 212/17, niepubl., a także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14, OSNC 2015, Nr 3, poz. 31).

Podłożem tego zapatrywania jest równie utrwalony w judykaturze pogląd, według którego realizacja zabezpieczenia hipotecznego w postępowaniu sądowym wymaga wytoczenia przeciwko właścicielowi obciążonej nieruchomości powództwa o zapłatę (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1999 r., III CKN 331/98, OSNC 2000, Nr 3, poz. 57, z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 19/02, niepubl., z dnia 25 sierpnia 2004 r., IV CK 606/03, niepubl., z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 8/05, niepubl., z dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 51/13, niepubl., z dnia 24 kwietnia 2014 r., III CSK 178/13, niepubl., z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 233/16, niepubl., z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 212/17, a także uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14, z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 81/16, i z dnia 18 stycznia 2019 r., III CZP 66/18, Biul. SN 2019, nr 1, s. 6, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 r., IV CZ 53/15).

Rzecznik Praw Obywatelskich nie kwestionuje dopuszczalności zastosowania w okolicznościach tej sprawy art. 319 k.p.c., lecz wyłącznie sposób, w jaki Sąd zrealizował dyspozycję tego przepisu prawa, zastrzegając ograniczenie odpowiedzialności Pozwanego Pana X jako odpowiedzialnego wyłącznie ze stosunku hipoteki.

Stosownie do art. 319 k.p.c., jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Przepis ten nie określa wprost formuły, zgodnie z którą sąd winien zredagować wskazane zastrzeżenie; nie ma jednak wątpliwości, że powinna ona oddawać charakter materialnoprawnego ograniczenia odpowiedzialności, stanowiącego w okolicznościach sprawy podstawę zamieszczenia w wyroku wzmianki o ograniczonej odpowiedzialności pozwanego.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 października 2019 r., sygn. V CSK 287/18 (LEX nr 2750235) stwierdził, że w sytuacji, w której podstawą uwzględnienia powództwa jest stosunek prawny hipoteki, z wyroku powinno wynikać, że odpowiedzialność pozwanego jest OGRANICZONA DO PRZEDMIOTU HIPOTEKI. Wyjaśniający treść stosunku hipoteki przepis art. 65 ust. 1 u.k.w.h. wskazuje wyraźnie, iż na mocy hipoteki wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Wierzyciel hipoteczny może zaspokoić się jedynie z przedmiotu hipoteki, a właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką powinien znosić egzekucję skierowaną do tejże nieruchomości (B. Swaczyna, Hipoteka umowna, Warszawa 2007 r., str. 100).

Z tego należy wnosić, że ograniczenie odpowiedzialności pozwanego w wyroku zasądzającym świadczenie ze stosunku hipoteki ma na celu, zgodnie z istotą odpowiedzialności rzeczowej, uczynić niedopuszczalną egzekucję z innego majątku niż obciążony hipoteką.

Konieczne jest zatem sprecyzowanie w sentencji wyroku przedmiotu konkretnej hipoteki, tak, by zakres dopuszczalnej egzekucji nie przedstawiał wątpliwości z punktu widzenia organu egzekucyjnego. Wszakże w myśl art. 803 k.p.c. tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich części majątku dłużnika, chyba że z treści tytułu wynika co innego.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku, na wymaganie to nie rzutuje przyjęte w art. 319 k.p.c. sformułowanie, wskazujące na brak obowiązku wymienienia w sentencji wyroku przedmiotów majątkowych, z których pozwany ponosi odpowiedzialność, oraz ich wartości. Przepis art. 319 k.p.c., niemający odpowiednika w kodeksie postępowania cywilnego z 1930 r., został wprowadzony z myślą o przypadkach odpowiedzialności osobistej ograniczonej do określonej masy majątkowej (cum viribus patrimoni) oraz do określonej wartości (pro viribus patrimoni). Rozwiązanie to miało służyć odciążeniu sądu od konieczności badania i szczegółowego oznaczania w postępowaniu rozpoznawczym przedmiotów wchodzących w skład masy majątkowej, z której odpowiada pozwany, lub kwotowego określenia górnej granicy jego odpowiedzialności, a także od oceny, czy masa ta lub wartość są wystarczające do zaspokojenia świadczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1971 r., I PR 426/70, OSNCP 1972, Nr 4, poz. 67, i z dnia 9 września 1976 r., IV PR 135/76, OSNCP 1977, Nr 4, poz. 80). Odmienne rozwiązanie przedłużałoby i komplikowałoby proces, a ponadto masa majątkowa, z której odpowiada pozwany, może ulec zmianie w okresie między wydaniem wyroku, a wszczęciem egzekucji. W takich przypadkach wystarczające jest zatem wskazanie w wyroku na aktualny w okolicznościach sprawy rodzaj ograniczenia odpowiedzialności (np. z majątku objętego wspólnością ustawową albo do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku), bez wyszczególniania przedmiotów, z których dłużnik ponosi odpowiedzialność i bez konkretyzacji górnej kwoty, do której może być prowadzona egzekucja.

Natomiast w sytuacji, w której przepis art. 319 k.p.c. ma zastosowanie w procesie przeciwko właścicielowi nieruchomości obciążonej hipoteką, odpowiadającemu ze stosunku hipoteki, przedmiot, z którego pozwany ponosić ma odpowiedzialność, jest zgodnie z zasadą szczegółowości hipoteki (art. 67 u.k.w.h.) znany i zdatny do zindywidualizowania już w chwili wyrokowania. Niewłaściwe byłoby tym samym poprzestanie na ogólnym sformułowaniu, że odpowiedzialność pozwanego jest ograniczona do „przedmiotu hipoteki”. Z zastrzeżenia powinno wynikać, że świadczenie ma być egzekwowane TYLKO Z KONKRETNEJ, OZNACZONEJ NIERUCHOMOŚCI, NA KTÓREJ USTANOWIONO HIPOTEKĘ (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r., sygn. I CKU 78/96).

Sposób zredagowania zastrzeżenia musi zatem jednoznacznie wskazywać ukierunkowanie egzekucji na skonkretyzowany przedmiot hipoteki, co organ egzekucyjny respektuje z urzędu. Stosownie bowiem do art. 824 § 1 pkt 6 in fine k.p.c. postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu, jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.

Zgodnie z art. 68 ust. 2 u.k.w.h. wierzyciel nie może domagać się od właściciela obciążonej nieruchomości, na podstawie stosunku hipoteki, zapłaty kwoty przewyższającej sumę hipoteki. Jak zauważa T. Czech, hipoteka rodzi ograniczoną odpowiedzialność właściciela obciążonej nieruchomości. Ograniczenie to występuje w dwóch wymiarach. Po pierwsze, odpowiedzialność właściciela jest limitowana do przedmiotu obciążenia hipotecznego (ograniczenie przedmiotowe – art. 65 ust. 1 u.k.w.h.). Po drugie, właściciel odpowiada do określonej kwoty maksymalnej równej sumie hipoteki (ograniczenie kwotowe – art. 68 ust. 2 zdanie 1 u.k.w.h.) - por. T. Czech, Hipoteka w świetle orzecznictwa sądowego. Uwagi de lege ferenda, „Prawo w działaniu. Sprawy cywilne” 24/2015, s. 76. O tym, czy dłużnik odpowiada za zobowiązanie bez ograniczeń czy z ograniczeniem, decyduje prawo materialne. Nie może być tak, że rodzaj ograniczenia będzie przedmiotem ustaleń organu egzekucyjnego, bo ten organ zajmuje się jedynie ustaleniem stanu majątkowego dłużnika i w zakresie jego kompetencji pozostanie stwierdzenie, czy ze względu na ten stan egzekucja może być efektywnie przeprowadzona. Tytuł egzekucyjny musi wskazywać na rodzaj ograniczenia (por. M. Romańska, „Ograniczenie odpowiedzialności dłużnika. Wybrane zagadnienia procesowe”, PPC 2011/4/7-38).

W związku z tym, sposób redakcji niniejszego zastrzeżenia przez sąd powinien wskazywać na skonkretyzowany przedmiot hipoteki oraz kwotę maksymalną egzekucji równą sumie hipoteki. Jakkolwiek Sąd wykonał swój obowiązek w tym drugim aspekcie, to jednak nie wskazał, że ogranicza odpowiedzialność do nieruchomości obciążonej hipoteką.

Sposób sformułowania zastrzeżenia przez sąd w tej sprawie nawiązuje do przypadków odpowiedzialności ograniczonej do określonej sumy pieniężnej (pro viribus patrimoni). Wedle tej zasady dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji z całego majątku dłużnika, aż do osiągnięcia przez wyegzekwowane świadczenie określonej wysokości. Ograniczenie odpowiedzialności wynikające z hipoteki ma odmienny charakter, chodzi bowiem o uchylenie dopuszczalności prowadzenia egzekucji z całego majątku dłużnika i zawężenie jej do przedmiotu obciążonego prawem rzeczowym, czemu sąd powinien dać odpowiedni wyraz zastrzegając, zgodnie z wcześniejszymi uwagami, że odpowiedzialność pozwanego jest ograniczona do tego właśnie przedmiotu.

Zastrzeżenie to sąd zobowiązany był umieścić w sentencji wyroku z urzędu i ma ono charakter materialnoprawny (np. wyrok SN z dnia 22 października 1977 r., II CR 335/77, OSNCP 1978, nr 9, poz. 159 z glosami Z. Świebody, OSPiKA 1979, z. 6, poz. 268, S. Dalki, Pal. 1979, nr 11–12, s. 104 i E. Skowrońskiej-Kuśnierz, NP 1979, nr 7–8, poz. 186 oraz z omówieniem W. Siedleckiego, Przegląd orzecznictwa, PiP 1979, z. 11, s. 118). Nie może być umieszczone w wyroku wydanym w wyniku powództwa opozycyjnego opartego na podstawie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. (wyrok SN z dnia 15 listopada 1996 r., II CKN 7/96, OSNC 1997, nr 4, poz. 39 z omówieniem J. Gudowskiego, Przegląd orzecznictwa, PS 2001, nr 4, s. 122).

W ocenie Rzecznika błąd sądu oznacza ingerencję w prawo własności i sferę interesów majątkowych pana X bez ustawowej podstawy i wbrew podstawowym zasadom dotyczącym ustanawiania i egzekwowania zabezpieczeń rzeczowych.

Stosownie do art. 64 ust. 1 Konstytucji RP każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej (art. 64 ust. 2). Jak wskazuje się w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, ochrona własności i innych praw majątkowych nie ma charakteru absolutnego. Dopuszczalne jest jej ograniczenie pod warunkiem zachowania ram konstytucyjnych, limitujących to ograniczenie. W wypadku prawa własności ramy te tworzone są przez art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP (por. wyrok z 12 stycznia 1999 r., sygn. P 2/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 2). Z treści art. 64 ust. 3 Konstytucji wynika, że własność może zostać ograniczona, ale wyłącznie w drodze ustawy i tylko w takim zakresie, w jakim wprowadzone ograniczenie nie narusza istoty prawa własności (por. wyrok z 5 marca 2002 r., sygn. SK 22/00, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 12). Również w myśl art. 31 ust. 3 Konstytucji RP ograniczenia prawa własności lub innych praw majątkowych mogą być ustanawiane tylko w ustawie i jedynie wówczas, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Zagwarantowanie ochrony własności i innych praw majątkowych stanowi konstytucyjną powinność państwa o charakterze publicznoprawnym, a jej urzeczywistnianie następuje zarówno poprzez działania o charakterze prawotwórczym, tj. poprzez ukształtowanie podstawowych instytucji prawnych konkretyzujących treść prawa własności, jak i przez faktyczne czynności organów państwa, zwłaszcza zaś sądów, które mają za przedmiot ochronę dóbr stanowiących czyjąś własność (por. wyrok TK z 11 maja 1999 r., sygn. K 13/98, OTK ZU nr 4/1999, poz. 74).

W ramach wszelkich stosunków cywilnoprawnych (w świetle zasady pierwotnej równości stron stosunku cywilnoprawnego) także i dłużnik winien być chroniony przed nadmiernymi przywilejami wierzyciela (por. wyrok TK z dnia 23 czerwca 2015 r., sygn. akt SK 32/14, OTK-A 2015/6/84). Trudno zatem o jednoznaczną aksjologiczną akceptację takiego stanowiska, które dopuszcza do nieograniczonej przedmiotowo realizacji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką z majątku dłużnika rzeczowego.

Błąd sądu rodzi skutek w postaci swoistej nadbudowy prawnej, skutkującej nieuprawnionym rozszerzeniem zakresu uprawnień wierzyciela hipotecznego. Sposób zastosowania art. 319 k.p.c. w tej sprawie wykracza poza pierwotną funkcję hipoteki. Stanowi bowiem podstawę prawną przyznania wierzycielowi hipotecznemu przywilejów, które nie pozostają w żadnym związku z systemową rolą hipoteki. Właściciel ustanawiający hipotekę jest wyłącznie dłużnikiem rzeczowym, którego odpowiedzialność jest ograniczona do przedmiotu hipoteki. Także egzekucja może być prowadzona jedynie z nieruchomości obciążonej hipoteką. Szczególna rola prawa własności w polskim systemie prawnym nie pozwala na zaakceptowanie przyznania tak bezwzględnego i nieuzasadnionego prymatu interesom wierzyciela hipotecznego w przedmiotowej sprawie.

Zatem wydanie wyroku z rażącym naruszeniem prawa, co w konsekwencji umożliwia egzekucję z całości majątku dłużnika rzeczowego, musi być ocenione jako naruszające gwarantowaną w art. 64 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP ochronę własności i innych praw majątkowych Pana X.

W ocenie Rzecznika zaskarżony wyrok w kwestionowanej części narusza również wywodzone z art. 2 Konstytucji RP zasady bezpieczeństwa prawnego i ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zasada bezpieczeństwa prawnego, wynikająca z klauzuli demokratycznego państwa prawnego, stanowi istotny element państwa prawnego. Aksjologicznie zakorzeniona jest w samej godności osoby ludzkiej, funkcjonalnie powiązana z zasadą ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, nakłada na prawodawcę i organy władzy publicznej obowiązek stanowienia i stosowania prawa w taki sposób, aby nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela, który powinien móc układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na prawne skutki niedające się przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i że jego działania, podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem, będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny („Proces prawotwórczy w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego dotyczące zagadnień związanych z procesem legislacyjnym”, oprac. Biuro Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2012, s. 20).

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa opiera się na pewności prawa, a więc takim zespole cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne; umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą. Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie stanu prawnego, jak i oczekiwać, że prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny. Bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia więc przewidywalność działań organów państwa, a także prognozowanie działań własnych (wyrok TK z 14 czerwca 2000 r., sygn. P 3/00, OTK ZU 2000 r., nr 5, poz. 138).

O bezpieczeństwem prawnym uczestników obrotu prawnego możemy zatem mówić wówczas, gdy podejmując działania w oparciu o obwiązujący porządek prawny, będą w stanie określić ich skutki prawne. Zaskarżone rozstrzygnięcie sądu w następstwie wadliwego zastosowania prawa, określiło sytuację Pozwanego pana X w sposób, którego na podstawie obowiązującego prawa nie mógł przewidzieć, nabywając prawo własności nieruchomości obciążonej hipoteką. Właściciel nieruchomości, obciążonej hipoteką zabezpieczającą wierzytelność, dobrowolnie godzi się wyłącznie na skutki prawne wynikające z zastosowania tej formy zabezpieczenia. Natomiast w przedmiotowej sprawie skutkiem obciążenia nieruchomości, w następstwie błędu sądu, jest prowadzenie postępowania egzekucyjnego z całego majątku Pozwanego. Konsekwencje prawne rozstrzygnięcia Sądu są zatem sprzeczne z istotą i celem ustanowienia hipoteki, a tym samym z prawnie uzasadnionym oczekiwaniem Pozwanego Pana X.

Kwestionowany prawomocny wyrok nie jest wyrokiem sądu drugiej instancji, co – abstrahując nawet od upływu przewidzianych prawem terminów – wyklucza jego zaskarżenie skargą kasacyjną (art. 3981 § 1 k.p.c.). Nie zachodzi też żadna z przesłanek uprawniających do żądania wznowienia postępowania, w szczególności określona w art. 401 pkt 2 k.p.c. (Pozwanemu panu X skutecznie doręczono wyrok zaoczny). Nie zapadło także orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niezgodność z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego wydano kwestionowany wyrok lub mające wpływ na treść tego wyroku postanowienie niekończące postępowania (art. 4011, art. 403 § 4 k.p.c.). Brak jest jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia, by wyrok w sprawie oparto na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym, czy by został on uzyskany za pomocą przestępstwa (art. 403 § 1 k.p.c.). W sprawie stosunku prawnego, którego dotyczy zaskarżony wyrok nie orzekał także prawomocnie inny sąd (art. 403 § 2 ab initio k.p.c.). Rzecznikowi nie są znane jakiekolwiek fakty lub dowody mogące mieć wpływ na wynik sprawy, a których nie ujawniono by w postępowaniu zakończonym zaskarżonym wyrokiem (art. 403 § 2 in fine k.p.c.).

W tym stanie rzeczy niniejsza skarga nadzwyczajna, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, pozostaje uzasadniona i niezbędna dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.

Wyrok SN (aktualizaacja 1 lutego 2021 r.)

27 stycznia 2021 r. Sąd Najwyższy uwzględnił ‎skargę nadzwyczajną na posiedzeniu niejawnym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

Uchylił zaskarżony wyrok w zakresie zastrzeżenia ograniczenia odpowiedzialności pozwanych do wartości nieruchomości, opisanej w księdze wieczystej. Sprawę zwrócił Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania;

V.510.61.2019