Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Współpraca władz brytyjskich z polskimi może w wielu miejscach przeciwdziałać przestępstwom z nienawiści wobec Polaków na Wyspach. Jednocześnie wskazane jest, by Polacy czerpali z wzorów brytyjskich w edukacji antydyskryminacyjnej, bo nieznajomość pewnych standardów też może być przyczyną niepotrzebnych napięć.

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar spotkał się w Londynie ze swym brytyjskim odpowiednikiem, przewodniczącym  Komisji Równości i Praw Człowieka Davidem Isaakiem (Chair of the Equality and Human Rights Commission). Spotkał się także z przedstawicielami Ambasady RP oraz polskich i brytyjskich organizacji społecznych. Zebrał pomysły na działania, które może podjąć, i do których może zachęcać innych, by lepiej chronić prawa obywatelskie Polaków na Wyspach.

I. Co mogą zrobić władze brytyjskie?

Brytyjska Komisja Równości i Praw Człowieka

RPO Adam Bodnar i przewodniczący David Isaac uzgodnili, że brytyjska Komisja nawiąże ściślejsze relacje z Polakami na Wyspach.

Przewodniczący Isaac podkreślił swój żal z powodu śmierci polskiego obywatela oraz to, że problem przestępstw z nienawiści skierowanych względem polskich obywateli Komisja traktuje z najwyższą powagą. Uczestnicy spotkania postanowili także kontynuować nawiązaną współpracę. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że Polacy stanowią obecnie największą mniejszość na Wyspach Brytyjskich oraz to, że przypadek śmierci polskiego obywatela jest alarmujący.

Szczegółowe ustalenia:

• przewodniczący Komisji Isaac zobowiązał się do przetłumaczenia na język polski ulotek i materiałów informacyjnych Komisji, tak aby zwiększyć dostępność informacji dla polskich obywateli;
• w ciągu najbliższych dwóch miesięcy zorganizowane zostanie otwarte spotkanie („okrągły stół”) z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich, Przewodniczącego brytyjskiej Komisji, przedstawicieli brytyjskiej policji oraz władz lokalnych (Rzecznik będzie prosić o współpracę polski rząd) z przedstawicielami Polaków mieszkających na Wyspach;
• celem spotkania będzie bezpośrednie nawiązanie kontaktów oraz wymiana informacji między społecznością polską a brytyjskimi organami ochrony prawa i praw człowieka w zakresie przestępstw z nienawiści (na tle narodowościowym, i etnicznym);
• z uwagi na sugestie Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii zostanie rozważona możliwość zorganizowania spotkania w innym ośrodku miejskim niż Londyn;
• przewodniczący Komisji uznał za bardzo dobrą sugestię RPO w sprawie przeprowadzenia przez Komisję badania jakościowego (fokusowego, snapshot) dotyczącego szczególnej sytuacji Polaków na Wyspach pod kątem narażenia ich na przestępstwa z nienawiści (szczególnie w okresie po referendum nt. Brexit). Komisja brytyjska prowadzi takie badania systemowo i na podstawie rocznego planu (np. na temat rasizmu), jednak w opinii RPO takie szczególne badanie powinno być przeprowadzone w najbliższym czasie. Z uwagi na ograniczenia budżetowe Przewodniczący Komisji zobowiązał się przedstawić ostateczne stanowisko w tej sprawie po konsultacjach z całą Komisją. Należy zwrócić uwagę, że badanie przedstawiane w formie raportu zawiera rekomendacje skierowane do władz brytyjskich.

Equality and Human Rights Comission  (Brytyjska Komisja Równości i Praw Człowieka) to instytucja zajmująca się ochroną praw człowieka, zwalczaniem dyskryminacji oraz inicjowaniem zmian w tym zakresie w Wielkiej Brytanii. Powołana  na mocy ustawy o równości (Equality Act) z 2006 roku. Prowadzi także działalność badawczą i informacyjną. Współpracuje z licznymi organami i organizacjami społecznymi w kwestiach związanych z ochroną praw człowieka. Monitoruje także efektywność obowiązujących rozwiązań prawnych. Jej biura mieszczą się m.in. w Londynie, Manchesterze, Cardiff i Glasgow.

Rekomendacje Amnesty International - spotkanie z Kate Allen, dyrektorką Amnesty International (AI) w Londynie

AI odnotowała wiele wypowiedzi brytyjskich polityków, szczególnie w okresie referendum dotyczącego Brexitu, które przyczyniły się do stworzenia specyficznego klimatu przyzwolenia na gorsze niż dotychczas traktowanie migrantów. Zdaniem AI taka sytuacja może być przyczyną zwiększenia liczby przestępstw z nienawiści.

Zdaniem dyrektorki AI Kate Allen policja brytyjska powinna być szkolona w szerszym zakresie w obszarze przeciwdziałania przestępstwom z nienawiści oraz przyjmowania skarg od ofiar takich przestępstw.

Kate Allen przedstawiła uruchomioną niedawno w Wielkiej Brytanii kampanię „No hate” przeciwko przestępstwom z nienawiści. 

Prowadzą ją aktywiści Amnesty International przede wszystkim na poziomie lokalnym (470 counties). Dbają oni, by władze lokalne wydawały specjalne oświadczenia potępiające przestępstwa z nienawiści.

Rekomendacje kadry kierowniczej i nauczycielskiej polskich szkół sobotnich w Londynie

Uczestnicy spotkania z RPO podkreślili, że potrzebne jest wsparcie i ożywienie wymiany uczniów pomiędzy szkołami w Polsce oraz Wielkiej Brytanii z uwagi na budowanie w ten sposób wzajemnego szacunku i tolerancji.

Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich skieruje wystąpienie do Minister Edukacji Narodowej o nawiązanie współpracy z odpowiednimi resortami brytyjskimi (Department of Education oraz Department for Communities and Local Self-Goverment) po to, by w oficjalnym programie nauczania zwrócić uwagę uczniów na udział Polaków w kształtowaniu historii Wielkiej Brytanii, ale także na obecność mniejszości polskiej we współczesnym życiu tego kraju.

II. Co mogą zrobić nauczyciele i naukowcy

Przedstawiciele polskich szkół sobotnich w Londynie podkreślili dobre warunki funkcjonowania polskich szkół na Wyspach, w tym wysoki poziom i efektywność edukacji antydyskryminacyjnej w brytyjskich szkołach.

Zwrócili uwagę Rzecznika na fakt, że często Polacy przyjeżdżający na Wyspy nie posiadają wystarczającej wiedzy w zakresie edukacji antydyskryminacyjnej i w związku z tym przydatny byłby podręcznik w języku polskim, który mógłby być do nich adresowany.

Natomiast dyrektorka AI Kate Allen zwróciła uwagę na prowadzony przez Uniwersytet Leicester program zwalczania przestępstw z nienawiści (Hate Crime Project), który był przeprowadzony w latach 2012 – 2014. Projekt ten jest największym badaniem w Wielkiej Brytanii w tym obszarze. Celem było zbadanie doświadczeń ofiar przestępstw z nienawiści, ocena fizycznych i emocjonalnych konsekwencji dla ofiar i ich rodzin, a także identyfikacja sposobów zapewnienia lepszej pomocy ofiarom tego typu przestępczości.

W ocenie Rzecznika nawiązanie współpracy z Uniwersytetem w Leicester przez polskie uczelnie powinno pomóc w lepszej identyfikacji sytuacji Polaków na Wyspach, powinno też służyć lepszemu wsparciu ofiar przestępstw.

W tym celu Rzecznik zwróci się m.in. do Przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich o rozważenie nawiązania współpracy przez polskie uczelnie wyższe z Uniwersytetem w Leicester.

AI podzieliła również opinię, że do współpracy warto zaangażować także kancelarie prawne działające w Wielkiej Brytanii. Rzecznik Praw Obywatelskich zamierza skierować takie zaproszenie do współpracy w kontekście organizowanego „okrągłego stołu” (zob. niżej).

Co może robić społeczność polska na Wyspach i władze polskie? - spotkanie z Polonią w ambasadzie RP

Z ambasadorem RP w Londynie prof. Arkadym Rzegockim Adam Bodnar rozmawiał o podejmowanych i planowanych działaniach na rzecz ochrony praw Polaków mieszkających na Wyspach. Uzgodniono, że potrzebna jest dalsza współpraca oraz wymiana informacji w zakresie kooperacji z partnerami brytyjskimi.

Na spotkaniu z Polonią w ambasadzie przedstawiciele różnych organizacji omówili szereg problemów i uwag dotyczących życia i funkcjonowania w Wielkiej Brytanii.
Zdecydowana większość wypowiadała się bardzo pozytywnie o tym, jak Polacy są traktowani na Wyspach. Podkreślali otrzymywaną pomoc, przypominali o wyrazach współczucia z powodu rasistowskich ataków, które ostatnio wystąpiły. Zebrani mówili też, że przykre i tragiczne zdarzenia miały związek z atmosferą, która powstała wokół referendum na temat Brexit.

Rzecznik praw obywatelskich otrzymał następujące propozycje lub sugestie:

• w TVP (która odbierana jest na Wyspach) potrzebna jest audycja bądź cykl audycji dotyczących podstawowych problemów migrantów w Wielkiej Brytanii i sposobów ich rozwiązywania (RPO rozważy wystąpienie w tej sprawie do Prezesa TVP);
• polskie władze powinny nawiązać bezpośrednie kontakty z lokalnymi radami (councils) oraz policją – to pomoże Polakom korzystającym z usług tych instytucji, usunie też niepotrzebne nieporozumienia wynikające z lokalnych, polskich i brytyjskich uwarunkowań (RPO uwzględni ten postulat w ramach organizowanego w Biurze RPO „okrągłego stołu”);
• istnieje potrzeba większej aktywności społecznej Polaków na Wyspach (RPO pomoże w nawiązaniu kontaktu z odpowiednimi organizacjami pozarządowymi w Polsce; RPO rozważy również skierowanie wystąpienia w tej sprawie o wsparcie do Pełnomocnika Rządu ds. Społeczeństwa Obywatelskiego);
• Polacy na Wyspach powinni być bardziej aktywni politycznie, powinni zwłaszcza brać większy udział w wyborach lokalnych (do czego, jako obywatele UE, mają prawo); RPO mając to na względzie zwróci się do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej o nawiązanie współpracy z organami wyborczymi w Wielkiej Brytanii, żeby promować korzystanie z praw wyborczych przez Polaków w wyborach lokalnych. W opinii Rzecznika jest to bardzo istotne, gdyż zwiększenie poziomu reprezentacji może doprowadzić do lepszej ochrony praw polskich obywateli przebywających w Wielkiej Brytanii. Warto dodać, że fakt ten zauważany był także przez brytyjskie instytucje, z którymi spotkał się Rzecznik;
• istnieje potrzeba wzmocnienia instytucji konsula honorowego Polski w Wielkiej Brytanii (chodzi tutaj o Brytyjczyków w jakiś sposób związanych z polskością, którzy uzupełnialiby działania podejmowane przez polskie organy dyplomatyczne i konsularne). RPO rozważy skierowanie wystąpienia do Ministra Spraw Zagranicznych w tej sprawie;
• istnieje paląca potrzeba zwiększenia obsady etatowej obsługi konsularnej w polskich placówkach w Wielkiej Brytanii. Z uwagi na informację o długim okresie oczekiwania na wizytę, a także dużym obciążeniu polskich placówek Rzecznik Praw Obywatelskich skieruje wystąpienie do Ministra Spraw Zagranicznych w tej sprawie.