Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Trzeba poprawić organizację lekcji religii mniejszościowych i etyki, tak by rodzice wiedzieli, że takie lekcje są możliwe
• Obowiązek organizowania takich lekcji powinien być nałożony na szkoły mocą ustawy, a nie wyłącznie rozporządzenia MEN
• Dyrektorzy powinni mieć obowiązek informowania rodziców i uczniów o możliwości i zasadach organizacji takich lekcji, bo inaczej wielu rodziców nawet nie dowie się o przysługujących im prawach
• Wszelkie bariery w dostępie do lekcji religii mniejszościowych lub lekcji etyki to dyskryminacja

RPO jest zaniepokojony sygnałami, że szkoły rzadko powiadamiają rodziców i uczniów o możliwości zorganizowania na ich życzenie, lekcji religii mniejszości wyznaniowych i lekcji etyki.

W wystąpieniu do minister edukacji narodowej Anny Zalewskiej Rzecznik ponownie zwrócił uwagę na kwestię dostępności lekcji etyki i lekcji religii mniejszościowych.

- Wszelkie bariery w dostępie do lekcji religii mniejszościowych lub lekcji etyki, czy też nierówne traktowanie uczniów nieuczęszczających na lekcje religii w szkole stanowią przejawy dyskryminacji ze względu na religię i światopogląd w obszarze edukacji - podkreślił Adam Bodnar.

Za ważne uznał wszelkie doskonalenie rozwiązań organizacyjnych (praktyki szkolnej i przepisów), które zagwarantują dostępu do lekcji religii i etyki i ochronią przed dyskryminacją ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd.

Nie wystarczy ogłoszenie na stronie MEN: rodziców o możliwości organizacji lekcji etyki i religii mniejszościowej ma zawiadamiać dyrektor

Dziś realizacja obowiązku powiadamiania rodziców i uczniów o możliwości zorganizowania na ich życzenie, lekcji religii mniejszości wyznaniowych i lekcji etyki zdaniem MEN polega na zamieszczaniu informacji o tym na stronie internetowej resortu (to wynika z odpowiedzi MEN w na pytanie zadane przez RPO w roku szkolnym 2016/17).  Tyle że od dwóch lat takiej informacji na stronie MEN już nie ma. A nawet gdyby została zamieszczona, to to za mało, by rodzice dowiedzieli się o przysługujących im prawach.

Dlatego RPO ponownie zwrócił się do MEN o nowelizację rozporządzenia z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach  szkołach - tak, aby na dyrektorów szkół nałożono obowiązek informowania rodziców i uczniów o możliwości i zasadach organizacji lekcji religii lub lekcji etyki.

W taki sposób zwiększa się bowiem samą świadomość o posiadaniu prawa do tego, by dziecko chodziło na etykę lub religię mniejszościową. Jest to szczególnie ważne w sytuacji dzieci i rodzin należących do małych grup wyznawców. Właśnie w takiej sytuacji państwo powinno usuwać wszelkie ograniczenia, aby uczniowie, którzy zdecydują się uczęszczać na lekcje religii mniejszościowej lub etyki, nie zostali zniechęceni trudnym dojazdem, niepotrzebnie długim oczekiwaniem na zajęcia, czy koniecznością wyboru pomiędzy lekcjami religii lub etyki a innymi zajęciami dodatkowymi.

RPO uznaje za wartą upowszechnienia dobrą praktykę, jaką jest rozdawanie rodzicom i uczniom formularzy, w których zaznaczaliby, czy życzą sobie zorganizowania lekcji religii lub etyki. W formularzach powinna być informacja, że możliwe jest uczęszczanie jednocześnie na lekcje różnych religii i etyki. Dyrektorzy szkół i kuratorzy oświaty winni upowszechniać wiedzę, że uczniowie nie są zmuszeni wybierać między tymi lekcjami.

Nie wolno zmuszać do deklaracji o odmowie uczestnictwa w lekcjach religii

- Naruszeniem wolności sumienia i wyznania oraz prawa do nieujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych czy wyznania jest żądanie składania deklaracji o odmowie uczestnictwa w lekcjach religii lub etyki, czy też wymaganie wyrażenia życzenia udziału w takich zajęciach w obecności innych rodziców lub uczniów – wskazał Rzecznik.

Z inicjatywą organizacji lekcji religii mniejszościowych i lekcji etyki wychodzą przede wszystkim rodzice, uczniowie i przedstawiciele mniejszościowych kościołów i związków wyznaniowych. Zwracali się o to bezpośrednio do przedstawicieli swoich kościołów czy związków wyznaniowych. Dlatego z tego powodu zdaniem RPO potrzebna jest nowelizacja rozporządzenia MEN - aby wśród podmiotów uprawnionych do pisemnego wniosku o zorganizowanie lekcji religii znalazły się również kościoły i związki wyznaniowe.

Brak informacji statystycznych

Rzecznik zwraca uwagę na brak informacji statystycznych, z których w sposób jasny wynikałoby, jakie wyznania objęte są nauczaniem w ramach lekcji różnych religii, i ilu uczniów z tego korzysta.

Gromadzenie tych danych przez MEN jest konieczne, by móc ocenić, jaka jest rzeczywista dostępność lekcji religii mniejszościowych i etyki w szkołach.

Resort nie prowadzi takich statystyk, co uzasadnia obawą przed nieuprawnionym przetwarzaniem danych osobowych. RPO uznaje to za bezzasadne.

Rzecznik po raz kolejny zwrócił się też o zmianę przepisów, tak by obowiązek zorganizowania lekcji etyki na życzenie spoczywał również na przedszkolach (tak samo jak obowiązek zorganizowania na życzenie rodziców lekcji religii).

Zwiększeniu ochrony prawnej osób doświadczających dyskryminacji ze względu na religię i światopogląd w edukacji służyłaby zaś nowelizacja ustawy z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania. Powinna ona zawierać zakaz dyskryminacji w oświacie ze względu na wszystkie wymienione w niej przesłanki, w tym religię i światopogląd.

XI.5601.4.2016