Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Możliwe byłoby rozważenie obniżenia granicy wieku, uprawniającej ucznia do samodzielnego decydowania o uczestnictwie w lekcjach religii i etyki - uważa RPO
• Podstawę do tego daje ratyfikowana przez Polskę Konwencja ONZ o prawach dziecka
• Dziś prawo takie art. 12 ustawy o systemie oświaty przyznaje tylko uczniom pełnoletnim

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk zwraca się o stanowisko w sprawie do sekretarza stanu w MEiN Dariusza Piontkowskiego. Pyta też, czy resort dostaje wnioski obywateli dotyczące art. 12 ustawy.

Do RPO wpłynął wniosek obywatela w tej sprawie. Wskazał on, że zgodnie z art. 12 ustawy publiczne przedszkola i szkoły podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, publiczne szkoły ponadpodstawowe na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie.

W związku szkół ponadpodstawowych w C. uczniom klasy pierwszej rozdano oświadczenia dotyczące woli nauki religii. Wyłączną osobą uprawnioną do jego wypełnienia był rodzic bądź opiekun prawny. Nauczycielka poinformowała, że do ukończenia 18. roku życia uczniowie powinni całkowicie podporządkować się woli rodzica w kwestiach religijnych.

Według wnioskodawcy nieletni  może być zatem zmuszony  uczestniczyć w zajęciach religii nawet, jeśli nie jest do niej przekonany. Wielu uczniów czuje się ateistami, a wiara jest indywidualną kwestią każdego człowieka  - pisał wnioskodawca. Wskazał na sprzeczność przepisów z Konwencją o prawach dziecka.

Pismo RPO do MEiN

Wydaje się, że możliwe byłoby rozważenie obniżenia granicy wiekowej wskazanej w art. 12 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Zgodnie z art. 14 Konwencji o Prawach Dziecka państwa-strony są zobowiązane do respektowania prawa dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania oraz respektowania praw i obowiązków rodziców lub, w odpowiednich przypadkach, opiekunów prawnych odnośnie do ukierunkowania dziecka w korzystaniu z jego prawa w sposób zgodny z rozwijającymi się zdolnościami dziecka.

Przepis ten wskazuje zatem na korzystanie ze swobody wyznania przez samo dziecko. Jest to zgodne z ogólną koncepcją odpowiedzialności rodzicielskiej przyjętą w tej konwencji, w myśl której odpowiedzialność rodzicielska musi być realizowana w sposób odpowiadający rozwojowi zdolności dziecka i w oparciu o najlepszy interes dziecka.

Koncepcja ta znalazła również odzwierciedlenie w art. 48 ust. 1 Konstytucji RP, a  rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

W doktrynie wyrażany jest pogląd, że przepis ten ma na celu zapewnienie poszanowania zdania dziecka, przede wszystkim poszanowania jego wolności sumienia i wyznania oraz przekonań. Postanowienie to chronić miało dziecko przed presją nakierowaną na przyjęcie poglądów anty lub areligijnych albo przeciwnie, religijnych, gdy są one wyznawane przez rodziców, lecz nie są podzielane przez dojrzewające dzieci.

VII.5600.4157.2020