Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Art. 485 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego (kpc)

Art. 485 § 3 kpc pozwala na dochodzenie roszczeń bankowych w postępowaniu nakazowym. W sytuacji, gdy bank przedstawi wyciąg z ksiąg bankowych (podpisany przez upoważnione osoby i opatrzony pieczęcią) oraz dowód doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty, sąd może wydać nakaz zapłaty.

Dopóki w prawie funkcjonowała instytucja bankowego tytułu egzekucyjnego (BTE), banki rzadko dochodziły swych roszczeń w trybie art. 485 § 3 kpc. Regulacja była w zasadzie „martwa”, ponieważ banki mogły korzystać z dalej idącego przywileju, jakim był BTE. Sytuacja uległa istotnej zmianie po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r. (sygn. akt P 45/12), którego konsekwencją było stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów Prawa bankowego i likwidacja instytucji BTE.

Obecne praktyki bankowe

Aktualnie w praktyce obrotu banki masowo wytaczają powództwa na podstawie art. 485 § 3 kpc, tj. w oparciu o wyciągi z ksiąg bankowych.

Następnie w krótkim czasie wydawane są nakazy zapłaty, które stanowią tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania klauzuli wykonalności.

Ponieważ obywatele często nie wiedzą o przysługującym im prawie do wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty (mamy na to 14 dni, a jeśli podniesiemy takie zarzuty, sprawa trafia do sądu do normalnego rozpatrzenia), w wielu sprawach nakazy zapłaty mogą ulec uprawomocnieniu, co w konsekwencji może skutkować bardzo szybką realizacją roszczeń banków. Dotyczy to zarówno spraw kredytów zwanych „frankowymi” jak i kredytów ustalanych i przeliczanych wyłącznie w walucie polskiej.

Obywatele w licznych skargach kierowanych do Biura RPO wskazują, że możliwość uzyskania nakazu zapłaty na podstawie art. 485 § 3 kpc jest wyrazem nadmiernego uprzywilejowania banków i jest to w istocie substytut bankowego tytułu egzekucyjnego. Pojawiły się postulaty, aby przepis wyeliminować z obowiązującego porządku prawnego.

Interwencja RPO

Po analizie skarg Rzecznik skierował w tej sprawie wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości (V.510.5.2017).

Zdaniem Rzecznika w świetle tez wynikających z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w sprawach bankowych nie ma podstaw do utrzymywania szczególnych uprawnień względem banków w postępowaniu cywilnym.

Banki powinny być traktowane w taki sam sposób, jak inne podmioty prawa prywatnego i uczestnicy obrotu cywilnoprawnego. Natomiast w ewentualnym sporze sądowym instytucji bankowej z konsumentem pozycja obu stron postępowania powinna być właściwie zrównoważona. Rzecznik podkreśla również, że obecnie wyciąg z ksiąg bankowych nie ma mocy dokumentu urzędowego, lecz ma charakter dokumentu prywatnego.

Rzecznik oczekuje na odpowiedź resortu sprawiedliwości.