Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Jednostki samorządu terytorialnego nie są beneficjentami wolności mediów
• Konstytucja zapewnia przede wszystkim odpowiednie gwarancje wolności prasy obywatelom i społeczeństwu obywatelskiemu
• Konieczne jest szczegółowe uregulowanie ustawowe wydawania czy finansowania prasy lokalnej przez jednostki samorządu terytorialnego, tak jak w przypadku mediów publicznych na poziomie ogólnopolskim

Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie pisze do Piotra Glińskiego, wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego w sprawie możliwości ograniczenia wydawania prasy przez jednostki samorządu terytorialnego. W nawiązaniu do dotychczasowej korespondencji przedstawia dodatkowe uwagi.

Status jednostek samorządu terytorialnego

RPO przypomina, że chociaż jednostki samorządu terytorialnego wskazane zostały przez ustrojodawcę w rozdziale I Konstytucji RP obok innych form samorządu, to sprawują one przede wszystkim władzę publiczną, a więc są podmiotami, wobec których sformułowany jest ogólny obowiązek poszanowania konstytucyjnych praw lub wolności.

W orzecznictwie oraz w nauce prawa zdefiniowano status jednostek samorządu terytorialnego jako osób prawnych prawa publicznego. W związku z takim statusem uznać należy, że jednostki samorządu terytorialnego nie są podmiotami konstytucyjnych praw i wolności człowieka i obywatela.

Jak wskazano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, jednostki samorządu terytorialnego nie korzystają z praw i wolności określonych w rozdziale II Konstytucji RP, a ich status podlega ochronie na podstawie innych mechanizmów konstytucyjnych zawartych przede wszystkim w rozdziale VII Konstytucji RP.

Jednostki samorządu terytorialnego a wolność prasy

Żaden z przepisów Konstytucji RP nie zakazuje jednostkom samorządu terytorialnego wydawania własnych tytułów informacyjno-prasowych. Jednakże dla poszanowania wartości Konstytucji RP oraz systematyki jej przepisów, konieczna jest jej wykładnia w sposób zapewniający przede wszystkim odpowiednie gwarancje wolności prasy po stronie obywateli i społeczeństwa obywatelskiego.

Jednostki samorządu terytorialnego jako elementy struktury władzy publicznej w sposób oczywisty nie korzystają w tym zakresie z tożsamego statusu. W szczególności jednostki samorządu terytorialnego nie są beneficjentami wolności prasy i innych środków społecznego przekazu (art. 14 Konstytucji).

Wydawanie prasy przez JST powinno zostać uregulowane

Z perspektywy ochrony konstytucyjnych praw i wolności - jeśli ustawodawca zdecydował się na dopuszczenie wydawania czy finansowania prasy lokalnej przez jednostki samorządu terytorialnego, konieczne jest szczegółowe uregulowanie ustawowe tego rodzaju, podobnie jak ma to miejsce w przypadku mediów publicznych na poziomie ogólnopolskim.

Tytuły wydawane przez JST powinny mieć gwarancje politycznej neutralności. W szczególności powinien istnieć zakaz kontroli redakcyjnej i treściowej przez organy jednostek samorządu terytorialnego.

Adresat prasy lokalnej powinien mieć pełną informację co do tego, czy i w jakim zakresie dany tytuł jest finansowany ze środków bezpośrednio lub pośrednio pochodzących od jednostki samorządu terytorialnego. Dlatego warto rozważyć wprowadzenie przepisów zapewniających transparentność finansowania takich tytułów prasowych.

- Prace nad uregulowaniem prowadzonej przez jednostki samorządu terytorialnego działalności na rynku lokalnych tytułów prasowych są moim zdaniem konieczne dla zapewnienia poszanowania zasady równowagi i swobodnej konkurencji sił politycznospołecznych, będącej podstawą demokratycznego pluralizmu na poziomie lokalnej wspólnoty obywateli – wskazuje Marcin Wiącek w wystąpieniu do wicepremiera i prosi o ponowne rozważenie rekomendacji podjęcia tych prac.

VII.564.28.2022