Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Jednostki samorządu terytorialnego nie są beneficjentami wolności mediów
• Konstytucja zapewnia przede wszystkim odpowiednie gwarancje wolności prasy obywatelom i społeczeństwu obywatelskiemu
• Konieczne jest szczegółowe uregulowanie ustawowe wydawania czy finansowania prasy lokalnej przez jednostki samorządu terytorialnego, tak jak w przypadku mediów publicznych na poziomie ogólnopolskim
• AKTUALIZACJA: MKiDN dostrzega konieczność rozwiązania problemów poruszonych przez Rzecznika. Resort analizuje możliwość połączenia kwestii wprowadzenia reguł wydawania prasy przez władze lokalne z ewentualnymi zmianami Prawa prasowego w przypadku wejścia w życie nowych regulacji unijnych - odpowiada min. Piotr Gliński

Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie pisze do Piotra Glińskiego, wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego w sprawie możliwości ograniczenia wydawania prasy przez jednostki samorządu terytorialnego. W nawiązaniu do dotychczasowej korespondencji przedstawia dodatkowe uwagi.

Status jednostek samorządu terytorialnego

RPO przypomina, że chociaż jednostki samorządu terytorialnego wskazane zostały przez ustrojodawcę w rozdziale I Konstytucji RP obok innych form samorządu, to sprawują one przede wszystkim władzę publiczną, a więc są podmiotami, wobec których sformułowany jest ogólny obowiązek poszanowania konstytucyjnych praw lub wolności.

W orzecznictwie oraz w nauce prawa zdefiniowano status jednostek samorządu terytorialnego jako osób prawnych prawa publicznego. W związku z takim statusem uznać należy, że jednostki samorządu terytorialnego nie są podmiotami konstytucyjnych praw i wolności człowieka i obywatela.

Jak wskazano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, jednostki samorządu terytorialnego nie korzystają z praw i wolności określonych w rozdziale II Konstytucji RP, a ich status podlega ochronie na podstawie innych mechanizmów konstytucyjnych zawartych przede wszystkim w rozdziale VII Konstytucji RP.

Jednostki samorządu terytorialnego a wolność prasy

Żaden z przepisów Konstytucji RP nie zakazuje jednostkom samorządu terytorialnego wydawania własnych tytułów informacyjno-prasowych. Jednakże dla poszanowania wartości Konstytucji RP oraz systematyki jej przepisów, konieczna jest jej wykładnia w sposób zapewniający przede wszystkim odpowiednie gwarancje wolności prasy po stronie obywateli i społeczeństwa obywatelskiego.

Jednostki samorządu terytorialnego jako elementy struktury władzy publicznej w sposób oczywisty nie korzystają w tym zakresie z tożsamego statusu. W szczególności jednostki samorządu terytorialnego nie są beneficjentami wolności prasy i innych środków społecznego przekazu (art. 14 Konstytucji).

Wydawanie prasy przez JST powinno zostać uregulowane

Z perspektywy ochrony konstytucyjnych praw i wolności - jeśli ustawodawca zdecydował się na dopuszczenie wydawania czy finansowania prasy lokalnej przez jednostki samorządu terytorialnego, konieczne jest szczegółowe uregulowanie ustawowe tego rodzaju, podobnie jak ma to miejsce w przypadku mediów publicznych na poziomie ogólnopolskim.

Tytuły wydawane przez JST powinny mieć gwarancje politycznej neutralności. W szczególności powinien istnieć zakaz kontroli redakcyjnej i treściowej przez organy jednostek samorządu terytorialnego.

Adresat prasy lokalnej powinien mieć pełną informację co do tego, czy i w jakim zakresie dany tytuł jest finansowany ze środków bezpośrednio lub pośrednio pochodzących od jednostki samorządu terytorialnego. Dlatego warto rozważyć wprowadzenie przepisów zapewniających transparentność finansowania takich tytułów prasowych.

- Prace nad uregulowaniem prowadzonej przez jednostki samorządu terytorialnego działalności na rynku lokalnych tytułów prasowych są moim zdaniem konieczne dla zapewnienia poszanowania zasady równowagi i swobodnej konkurencji sił politycznospołecznych, będącej podstawą demokratycznego pluralizmu na poziomie lokalnej wspólnoty obywateli – wskazuje Marcin Wiącek w wystąpieniu do wicepremiera i prosi o ponowne rozważenie rekomendacji podjęcia tych prac.

Odpowiedź wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego

Chciałbym Panu podziękować za Pana pismo z dnia 7 listopada 2022 r. w sprawie możliwości ograniczenia wydawania prasy przez jednostki samorządu terytorialnego, w szczególności za uwagi w zakresie określenia statusu jednostek samorządu terytorialnego jako podmiotów korzystających z wolności działania środków społecznego przekazu. W odpowiedzi na Pana pismo chciałbym przedstawić następujące informacje.

Do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego docierają informacje o negatywnych skutkach wydawania prasy przez jednostki samorządu terytorialnego dla rynku prasy lokalnej. Z informacji, które otrzymaliśmy, wynika, iż konkurowanie z prasą wydawaną przez lokalne samorządy stało się uciążliwe dla lokalnych wydawców prasy szczególnie w okresie pandemii COVID-19 oraz po mającym miejsce w ostatnim czasie gwałtownym wzroście cen druku. Do MKiDN wpływają również listy wydawców prasy lokalnej z prośbą o wsparcie dla przedsiębiorców w trudnym dla nich czasie.

W chwili obecnej, w Radzie Unii Europejskiej trwają prace robocze nad projektem rozporządzenia Akt o Wolności Mediów . Wejście w życie rozporządzenia będzie oznaczało konieczność dokonania zmian w polskich ustawach regulujących sektor medialny i będzie oznaczało konieczność nowelizacji ustawy - Prawo Prasowe. Zgodnie z art. 2 projektu rozporządzenia definicja usługi medialnej ma objąć również publikacje prasowe, co przełoży się na konieczność ponownej weryfikacji przepisów Prawa Prasowego, które pomimo licznych nowelizacji, zostało uchwalone w 1984 r. Zasadniczym, deklarowanym celem projektowanego rozporządzenia jest ochrona wolności i pluralizmu mediów. W chwili obecnej trwają intensywne prace na poziomie grupy roboczej w Radzie UE i równolegle w Parlamencie, a zatem nie do końca jeszcze wiadomo, jaki będzie ostateczny kształt projektowego rozporządzenia. Należy jednak podkreślić, że intencją unijnych projektodawców jest wprowadzenie zmian w zakresie ustawodawstwa prasowego we wszystkich państwach członkowskich UE.

Mając na uwadze powyższe, a także sygnały, które do MKiDN docierają z organizacji branżowych, uprzejmie informuję, iż MKiDN dostrzega konieczność rozwiązania problemów poruszonych w piśmie przez Pana Rzecznika.

Jednocześnie MKiDN analizuje możliwość połączenia kwestii wprowadzenia reguł wydawania prasy przez władze lokalne z ewentualnymi zmianami Prawa prasowego, w przypadku wejścia w życie nowych regulacji unijnych. Przeprowadzenie szerokich konsultacji społecznych, przy szerokim udziale organizacji branżowych, pozwoli na wypracowanie najlepszego rozwiązania w tej kwestii, które uwzględni również interes wydawców lokalnych.

Wyrażam przekonanie, że powyższe wyjaśnienia okażą się wyczerpujące.

VII.564.28.2022