Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od wielu lat nie zmieniano wysokości świadczenia pieniężnego na pokrycie kosztów pobytu w Polsce dla cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową
• 750 zł miesięcznie dla osoby samotnej czy 1500 zł dla rodziny czteroosobowej nie pozwala na samodzielną egzystencję w godnych warunkach
• Ponadto wnioskujący o ochronę międzynarodowej nie mają możliwości pracy zarobkowej
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do MSWiA w sprawie waloryzacji tego świadczenia

RPO podkreśla znaczenie wsparcia Polski i jej obywateli dla osób, które z różnych względów są zmuszone do opuszczenia swojego kraju w celu poszukiwania bezpiecznych i godnych warunków życia. W tym kontekście zwraca zarazem uwagę na kwestię wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego cudzoziemcom ubiegającym się o udzielenie ochrony międzynarodowej na pokrycie kosztów pobytu w Polsce.

Na podstawie ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP pomoc socjalna przyznawana wnioskującym o udzielenie ochrony międzynarodowej może polegać na wsparciu otrzymywanym w ośrodku dla cudzoziemców lub na wypłacie świadczenia pieniężnego. To drugie rozwiązanie jest szczególnie wskazane, gdy przemawiają za tym względy zapewnienia bezpieczeństwa cudzoziemcowi, ochrony porządku publicznego, ochrony i utrzymania więzi rodzinnych oraz przygotowania cudzoziemca do prowadzenia samodzielnego życia poza ośrodkiem po uzyskaniu przez niego statusu uchodźcy bądź udzielenia mu ochrony uzupełniającej.

Aktualna wysokość świadczenia pieniężnego jest określona w rozporządzeniu MSWiA  z 19 lutego 2016 r. w sprawie wysokości pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej. Ustala ono te kwoty na takim samym poziomie, jak rozporządzenie MSWiA z 8 sierpnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy.

A rozporządzenie z 2005 r. obniżało wysokość świadczenia w stosunku do rozporządzenia MSWiA z 14 sierpnia 2003 r. w sprawie wysokości pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy -  z 30 zł do 25 zł dziennie. W istocie od 2005 r. nominalna wartość świadczenia pieniężnego nie uległa zmianie.

Tymczasem przez ten czas koszty życia w Polsce wyraźnie się podwyższyły. 750 zł miesięcznie (25 zł dziennie) dla osoby samotnie mieszkającej, czy 1500 zł miesięcznie (12,5 zł dziennie) dla rodziny czteroosobowej, nie pozwala na samodzielną egzystencję w godnych warunkach.

Przypuszczenia te potwierdzają dane Głównego Urzędu Statystycznego. Dla gospodarstwa jednoosobowego granica ubóstwa relatywnego w 2020 r. wyniosła 799 zł miesięcznie na osobę, a granica ubóstwa skrajnego - 640 zł miesięcznie na osobę. Dla rodziny czteroosobowej granica ubóstwa skrajnego wyniosła zaś 1727 zł miesięcznie. 

Trudno zatem oczekiwać, aby kwota znacznie niższa od progu skrajnego ubóstwa wystarczała do samodzielnego życia, szczególnie osobom szukającym w Polsce ochrony międzynarodowej, które budują tu życie na nowo, a dodatkowo muszą mierzyć się z barierami językowymi i kulturowymi.

Ponadto wnioskujący o udzielenie ochrony międzynarodowej nie mają możliwości pracy zarobkowej. Dopiero gdy postępowanie o udzielenie ochrony międzynarodowej nie zostanie zakończone w 6 miesięcy od złożenia wniosku, mogą się oni starać o zaświadczenie uprawniające do wykonywania pracy.

Waloryzacja świadczenia pieniężnego bezsprzecznie byłaby pomocą dla osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, których pobyt w ośrodku dla cudzoziemców jest z różnych względów niewskazany. Dałoby to im możliwość przygotowania się do samodzielnego życia już po uzyskaniu ochrony międzynarodowej, w tym szybszej integracji z polskim społeczeństwem.

RPO Marcin Wiącek apeluje do ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego o zainicjowanie stosownych działań legislacyjnych.

XI.543.282.2022