Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatelka została obciążona długiem mieszkaniowym, za który - jako dziecko mieszkające tam z matką - w świetle prawa nie powinna była ponosić odpowiedzialności 
• Wydając nakaz zapłaty wobec niej, sąd nie sprawdził bowiem, że w okresie powstania długu była ona niepełnoletnia  
• Rzecznik Praw Obywatelskich składa skargę nadzwyczajną na jej korzyść

Chodzi o prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w R. z października 2020 r. w sprawie z powództwa miasta przeciw kilkorgu obywatelom o zapłatę.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 listopada 2002 r., przyznanie w wyroku orzekającym eksmisję prawa do lokalu socjalnego nie oznacza zwolnienia osoby eksmitowanej z obowiązku uiszczania odszkodowania za zajmowanie lokalu bez opłat do czasu uzyskania lokalu socjalnego. Po zapłacie odszkodowania właścicielowi przez gminę, uzyskuje ona roszczenie wobec osób uprawnionych do lokalu socjalnego, a nie płacących za lokal zajmowany.

Historia sprawy 

I w takiej właśnie sprawie gmina wystąpiła o zasądzenie od czworga pozwanych kilkudziesięciu tysięcy zł zaległości. W 2010 r. Sąd Rejonowy w R. przyznał bowiem od gminy na rzecz właściciela lokalu odszkodowanie za niedostarczenie pozwanym lokalu socjalnego. Nie chcąc mnożyć procesów i kosztów, gmina zapłaciła właścicielowi.

Potem zaś dochodziła od lokatorów należności za kwoty uiszczone właścicielowi tytułem odszkodowania. Pozwani byli wzywani przez nią do dobrowolnej zapłaty, ale bez odpowiedzi. 

Wyrokiem z 9 października 2020 r. Sąd Rejonowy w R. zasądził m.in. od jednej z pozwanych kilkadziesiąt tys. zł. Komornik sądowy zawiadomił ją o wszczęciu postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela – miasta R. Pozwana twierdziła, że o wyroku dowiedziała się dopiero w marcu 2021 r., w trakcie wglądu w akta sądowe. Sąd oddalił jej wniosek o przywrócenie terminu. 

Wtedy obywatelka zwróciła się o pomoc do RPO. Wskazała, że jako dziecko mieszkała wraz z matką w tym mieszkaniu po wyroku eksmisji. Sąd zasądził także od niej odszkodowanie za zajmowanie tego mieszkania od momentu eksmisji do momentu uzyskania lokalu socjalnego. W okresie  objętym żądaniem pozwu (2007-2010) była ona jednak niepełnoletnia. 

Obciążono ją zatem długiem, za który - jako dziecko - w świetle prawa nie powinna w  ponosić odpowiedzialności. RPO Marcin Wiącek zaskarżył wyrok wobec tyko tej pozwanej – w zakresie uwzględniającym żądanie pozwu wobec niej i obowiązku zwrotu kosztów postępowania.

Wnioski RPO

Nakazowi zapłaty wobec pozwanej Rzecznik zarzucił:

1) naruszenie zasad oraz wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji, a to konstytucyjnej zasady zaufania do państwa oraz zasady bezpieczeństwa prawnego, wywodzonych z art. 2 Konstytucji RP, oraz chronionego w art. 72 ust. 1 Konstytucji RP dobra dziecka z uwagi na wydanie zaskarżonego wyroku wobec pozwanej  jako jednej z pozwanych solidarnie, który w sposób nieuzasadniony i niesprawiedliwy nakłada na pozwaną obowiązek zapłaty należności z tytułu wypłaconego właścicielowi lokalu przez gminę odszkodowania za zajmowanie bez tytułu prawnego lokalu mieszkalnego -  mimo iż w okresie do 11 listopada 2011 r. była osobą małoletnią i nie mogła ponosić odpowiedzialności za tego rodzaju należności wynikające z zamieszkiwania wraz z matką i innymi pozwanymi w tym lokalu;

2) naruszenie chronionego w art. 64 ust. 1 Konstytucji RP prawa do ochrony własności i praw majątkowych pozwanej - z uwagi na wydanie zaskarżonego wyroku, który w sposób nieuzasadniony i niesprawiedliwy nakłada na pozwaną obowiązek solidarnej zapłaty na rzecz gminy należności z tytułu wypłaconego odszkodowania za zajmowanie bez tytułu prawnego lokalu mieszkalnego -  mimo że do 11 listopada 2011 r. pozwana była osobą małoletnią i nie mogła ponosić odpowiedzialności - co prowadzi do naruszenia praw majątkowych pozwanej:.

Ponadto nakazowi zapłaty RPO zarzucił: 

• oczywistą sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, do którego doszło wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne i błędne ustalenie, że pozwana w okresie objętym pozwem (od 1 lipca 2008 r. do 27 grudnia 2010 r.) była osobą pełnoletnią, a przez to odpowiedzialną solidarnie za zapłatę w tym okresie dochodzonej pozwem należności;
• rażące naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 441 § 3 k.c. w zw. z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2008 r. do dnia 27 grudnia 2010 r., poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe przyjęcie, że pozwana odpowiada solidarnie wraz z pozostałymi pozwanymi za zapłatę należności z tytułu odszkodowania za zajmowanie bez tytułu prawnego lokalu mieszkalnego - mimo że w okresie objętym żądaniem pozwu była osobą małoletnią i nie mogła ponosić odpowiedzialności za tego rodzaju należności.

Rzecznik wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresiej pozwanej i oddalenie powództwa wobec niej lub ewentualnie o zwrot sprawy Sądowi Rejonowemu.

IV.511.144.2022