Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Za „złośliwe niepokojenie” sąsiada częstym puszczaniem drona nad jego posesją obywatel został ukarany 300-złotową grzywną 
• Sądy nie ustaliły jednak, aby obwiniony działał w celu dokuczenia, co jest warunkiem uznania zarzuconego mu wykroczenia
• Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację na korzyść ukaranego 

Wobec rażącego błędu sądów RPO wnosi, aby Sąd Najwyższy uniewinnił obwinionego.

Historia sprawy 

Obywatel został obwiniony o to, że od października 2017 r. do września 2018 r. w małym mieście w środkowej Polsce „złośliwie niepokoił” właściciela sąsiedniej posesji. Miało to polegać na częstym kierowaniu drona nad jego nieruchomość. 

Zakwalifikowano to jako wykroczenie z art. 107 Kodeksu wykroczeń. Stanowi on: „Kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1 500 złotych albo karze nagany”.

W lipcu 2020 r. Sąd Rejonowy ukarał obwinionego 300 zł grzywny. 

Obywatel złożył apelację. Argumentował, że przypisane mu działanie nie wyczerpało znamion wykroczenia. Według niego nie zostało wykazane, by jego działanie charakteryzowało się chęcią dokuczenia właścicielowi posesji. 

Sąd Okręgowy w październiku 2020 r. prawomocnie utrzymał wyrok. 

Argumenty kasacji 

Rzecznik zarzucił wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa materialnego - art. 107 k.w. Polegało na jego błędnym zastosowaniu w sytuacji, gdy działanie przypisane obwinionemu nie wyczerpywało znamion zarzuconego mu wykroczenia.
 
Wykroczenie z art. 107 k.w. polega bowiem na działaniu kierunkowym - „w celu dokuczenia innej osobie” - poprzez złośliwe wprowadzenie jej w błąd lub złośliwie niepokojenie. Strona podmiotowa wykroczenia polega na umyślności w formie zamiaru bezpośredniego - działanie sprawcy jest ukierunkowane na dokuczenie innej osobie i  charakteryzuje się „złośliwością”.

Tymczasem obwinionemu nie został przypisany zamiar kierunkowy „w celu dokuczenia innej osobie”. Przypisanie tylko tego, że niepokoił pokrzywdzonego „złośliwie” nie może zastąpić podmiotowego znamienia w postaci „w celu dokuczenia”. Podkreślił to Sąd Najwyższy w wyroku z 4 września 2013 r. (sygn. akt III KK 275/13). 

Bezzasadne jest dążenie do użycia w opisie czynu tylko określonych słów stanowiących powtórzenie zwrotów ustawowych. Bezdyskusyjna jest również możliwość użycia zwrotów synonimicznych, ale również pominięcia pewnych określeń jeżeli dostatecznie wyraźnie wynikają one z innych elementów opisu. Istotne jest, aby opis taki w sposób jednoznaczny odzwierciedlał te elementy, które odpowiadają znamionom danego typu zabronionego. 

W tej sprawie do takiego odzwierciedlenia jednak nie doszło. Określenie „poprzez częste latanie dronem” opisuje zachowanie neutralne, którego cel nie jest nacechowany negatywnie. Nie da się bowiem z niego wprost wyprowadzić wniosku, że zostało podjęte „w celu dokuczenia innej osobie”.

Tego braku nie mogą zastąpić lakonicznie ustalenia uzasadnienia wyroku sądu I instancji - że zachowanie niezgodne z prawem wypływało z bardzo niskich pobudek, jak złośliwość i chęć dokuczenia sąsiadowi. Sąd powinien był bowiem wskazać w opisie czynu wszystkie znamiona wykroczenia z art. 107 k.w.

Sąd odwoławczy, akceptując błędne zastosowanie art. 107 k.w. do zachowania obwinionego, doprowadził do powtórzenia rażącej obrazy prawa materialnego. A w swej apelacji obwiniony sformułował wprost zarzut obrazy prawa materialnego, wskazując na zdekompletowanie znamion czynu zabronionego.

Utrzymując wyrok, sąd w uzasadnieniu podniósł jedynie, że postępowanie wyczerpywało dyspozycję wykroczenia z art. 107 k.w., gdyż obwiniony złośliwie niepokoił sąsiada „poprzez częste latanie dronem nad posesją”.

Zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą SN, wyrokowe ustalenie czynu przypisanego powinno obejmować wszystkie elementy czynu mające znaczenie dla prawidłowej kwalifikacji prawnej. Powinno zatem zawierać wskazanie czasu i miejsca jego popełnienia oraz wszystkie elementy zachowania sprawcy wypełniające ustawowe znamiona czynu zabronionego oraz ponadto takie istotne elementy, które bliżej konkretyzują dany czyn.

Dlatego zastępca RPO Stanisław Trociuk wnosi, by SN uchylił oba wyroki i uniewinnił obwinionego.

II.510.24.2021