Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby głuche i niedosłyszące powinny mieć zapewniony dostęp do środków komunikacji na równych zasadach z innymi 
• Dlatego nadawcy programów telewizyjnych muszą zapewniać dostępność audycji osobom z niepełnosprawnościami wzroku i słuchu, przez wprowadzanie stosownych udogodnień
• KRRiT pracuje nad nowym rozporządzeniem ze szczegółowymi rozwiązaniami co do tych udogodnień
• Odwracają one jednak przyjęty wcześniej kierunek dążenia do zapewnienia pełnej dostępności przekazów audiowizualnych

RPO Marcin Wiącek przedstawił przewodniczącemu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Witoldowi Kołodziejskiemu uwagi do projektu rozporządzenia.

Projektowane rozwiązania powinny uwzględniać specyficzne potrzeby różnych grup osób z niepełnosprawnościami, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób głuchych i słabosłyszących. A tymczasem zaproponowane zmiany są niewystarczające.

Czego dotyczy rozporządzenie KRRiT

Podstawą wydania rozporządzenia przez radę jest ustawa o radiofonii i telewizji. Zgodnie z nią nadawcy programów telewizyjnych mają obowiązek zapewnić dostępność audycji dla osób z niepełnosprawnościami wzroku oraz słuchu. Odbywa się to przez wprowadzanie udogodnień np. tłumaczenia na polski język migowy (PJM) czy napisów. Co najmniej połowa czasu nadawania programu powinna mieć udogodnienia.

W projekcie określono:

• rodzaje udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami oraz udział poszczególnych rodzajów tych udogodnień w łącznym czasie nadawania programu;
• rodzaj programów, w których nadawcy nie są obowiązani do wprowadzania udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami;
• niższy niż określony ustawie o radiofonii i telewizji udział w programie audycji zawierających udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami;
• sposób informowania KRRiT oraz odbiorców o terminie, czasie emisji i czasie trwania audycji z udogodnieniami oraz rodzaju tych udogodnień.

Uwagi RPO

Rzecznik przypomina swoje zastrzeżenia do standardów tłumaczenia na polski język migowy oraz certyfikacji tłumaczy, które zawarł w opublikowanym w 2020 r. raporcie dotyczącym sytuacji osób głuchych w Polsce. Problemem, na który zwracają również uwagę osoby głuche i słabosłyszące, jest brak gwarancji jakości tłumaczenia na PJM. Wpis tłumacza do stosownego rejestru odbywa się na wyłącznie na podstawie jego oświadczenia o znajomości PJM lub innego środka komunikowania się osób głuchoniewidomych. Kompetencje tłumaczy nie są weryfikowane w inny sposób. Projekt rozporządzenia nie poprawia tej sytuacji. Konieczne jest zatem zapewnienie właściwego standardu.

Rozporządzenie nie uwzględnia również zróżnicowania społeczności osób głuchych i słabosłyszących pod względem języka, jakim się porozumiewają. Osoby głuche posługujące się językiem migowym postrzegają napisy w języku polskim jako napisy w obcym języku. Z kolei osoby słabosłyszące zwracają uwagę, że przekaz jest dla nich zrozumiały tylko w przypadku zamieszczenia napisów.

Projekt pozwala stosować tylko jedno z tych udogodnień: napisy lub tłumaczenie. Nie przewiduje łącznego ich stosowania. Powinno to zostać poprawione, bo napisy nie stanowią alternatywnego rozwiązania wobec tłumaczenia PJM.

Obawy Rzecznika budzi też propozycja zmniejszenia udziału tych udogodnień w niektórych audycjach. Dotyczy to np. programów, w których ponad połowę czasu antenowego zawierają audycje informacyjne lub publicystyczne. W przypadku niektórych innych programów udział obniżono o połowę, a nawet w ogóle zniesiono obowiązek ich zamieszczania. Rozporządzenie może być w tym zakresie sprzeczne z ustawą.

RPO zwraca uwagę, że po zmianie rozporządzenia może dojść do sytuacji, że nadawcy będą emitowali powtórki audycji z udogodnieniami w większości w nocnej porze, żeby zrealizować wymóg stosownego udziału audycji z udogodnieniami w czasie antenowym. Jednocześnie w paśmie popołudniowym takich audycji będzie niewiele.

Doprecyzowany powinny zostać obowiązek informowania przez nadawców o audycjach z udogodnieniami. Jak zwracają uwagę osoby głuche, często jest tak, że audycje są wyświetlanie na kilku kanałach jednocześnie, ale tylko na jednym z udogodnieniami. Informacja o tym powinna się pojawić na wszystkich programach. Dzięki temu głuchy odbiorca, który w tym momencie ogląda bardziej popularny kanał, będzie mógł przełączyć się na program z audycją z udogodnieniem.

Wprowadzane zmiany odwracają przyjęty wcześniej kierunek dążenia do zapewnienia pełnej dostępności przekazów audiowizualnych. Zdaniem RPO propozycje wymagają dalszej analizy i ścisłych konsultacji ze osobami z niepełnosprawnościami. A uwagi przez nich zgłoszone powinny zostać poddane szczególnej analizie i uwzględniane w jak najszerszym możliwym zakresie.

RPO prosi przewodniczącego Rady o uwzględnienie tej opinii i poinformowanie o podjętych decyzjach.

XI.815.22.2022