Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rozporządzenie Ministra Finansów zmieniło z dnia na dzień zasady rozliczania zaliczek na podatek dochodowy pobieranych przez niektórych płatników w 2022 r.
• Rzecznik Praw Obywatelskich zgłasza wątpliwości w tej sprawie ministrowi Tadeuszowi Kościńskiemu
• W wielu przypadkach zastosowanie rozporządzenia będzie dla płatników niewykonalne 
• Ponadto reguluje ono kwestie zarezerwowane dla ustawy

Oprócz innych zgłaszanych wcześniej przez RPO problemów dotyczących tzw. Polskiego Ładu, Marcin Wiącek sygnalizuje wątpliwości prawne co do rozporządzenia Ministra Finansów z 7 stycznia 2022 r. ws. przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Co się zmienia

Zmieniają się zasady rozliczania zaliczek na podatek dochodowy pobieranych przez płatników w 2022 r. W założeniu resortu miało ono usprawnić wdrażania zmian podatkowych Polskiego Ładu, tak aby w kolejnych miesiącach podatnicy nie mieli pensji niższej od tej wynikającej z założeń programu.

Zgodnie z rozporządzeniem wysokość zaliczki w 2022 r. u pracowników czy zleceniobiorców osiągających miesięczny dochód do 12 800 zł brutto, powinna być pobierana w wysokości nie wyższej niż kwota zaliczki obliczanej na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2021 r.

Wobec pobrania w styczniu 2022 r. zaliczki na podatek dochodowy w wyższej wysokości płatnik zobowiązany został do niezwłocznego zwrotu różnicy podatnikowi.

Pracownicy będą zatem otrzymywać stosowne korekty od płatników, jeżeli wypłacone wynagrodzenia nie uwzględniały metodyki pobierania zaliczek na podatek dochodowy, opisanej w rozporządzeniu. 

Wkroczenie w materię ustawową

Są uzasadnione wątpliwości co do zgodności rozporządzenia z normami konstytucyjnymi, zwłaszcza art. 217 i art. 92 Konstytucji. Zakresem zasady wyłączności ustawy w sferze prawa daninowego objęte są również zaliczki na podatek. Potwierdził to Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 9 listopada 1999 r. 

Zgodnie z art. 50 ustawy Ordynacja podatkowa minister ds. finansów publicznych może rozporządzeniem przedłużać niektóre terminy z  prawa podatkowego, określając grupy podatników, którym przedłużono terminy, rodzaje czynności, których termin wykonania został przedłużony, oraz dzień upływu przedłużonego terminu. 

Tymczasem rozporządzenie wykracza poza delegację ustawową. Reguluje bowiem kwestie zarezerwowane dla materii ustawowej. Rozporządzenie wprowadza nową, niewystępującą w Ordynacji instytucję  - obowiązek zwrotu przez płatnika nadwyżki zaliczki podatnikowi w przypadku jej nieprzekazania organowi podatkowemu. Wątpliwe jest również, czy podustawowe akty prawne prawa daninowego mogą stanowić podstawę do zwrotu przez płatników kwot wcześniej pobranych.

Rozporządzenie może też godzić w art. 217 Konstytucji poprzez wprowadzenie nowych zasad obliczania przez płatników zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Należy zatem uznać, że rozporządzenie wykracza poza delegację ustawową. Narusza art. 92 Konstytucji oraz jednocześnie ingeruje w sferę zastrzeżoną przez art. 217 Konstytucji dla wyłączności ustawy. 

Mogą być utrudnienia

Rozporządzenie weszło w życie bez jakiejkolwiek vacatio legis, zapewniającej płatnikom przygotowanie się do zmian. Ma to szczególne znaczenie, gdy nowa regulacja  nakłada obowiązki, które wcześniej nie obciążały adresatów normy, a z ich niewykonaniem wiąże odpowiedzialność. 

Wejście w życie rozporządzenia w ciągu jednego dnia w znaczący sposób utrudniło możliwość dostosowania systemów płacowo-księgowych płatników w celu ustalenia wysokości nadwyżki, której terminu poboru został przedłużony. 

W praktyce w wielu przypadkach - z uwagi na wysoki stopień zautomatyzowania procesu naliczania płac i poboru zaliczek - zastosowanie rozporządzenia będzie dla płatników niewykonalne. 

Takie działania ustawodawcy podważają zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nakaz zachowania odpowiedniej vacatio legis składa się na zasadę poprawnej legislacji wywodzącej się z art. 2 Konstytucji. Zasada ta związana jest funkcjonalnie z zasadami pewności i bezpieczeństwa prawnego oraz ochrony zaufania do państwa i prawa. Naruszenie tej zasady nie służy budowaniu tego zaufania. 

Rzecznik prosi ministra o stanowisko i  poinformowanie, czy resort planuje działania w celu rozwiązania problemu. 

V.511.221.2022