Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rozporządzenie Ministra Finansów zmieniło z dnia na dzień zasady rozliczania zaliczek na podatek dochodowy pobieranych przez niektórych płatników w 2022 r.
• Rzecznik Praw Obywatelskich zgłasza wątpliwości w tej sprawie Ministrowi Finansów
• W wielu przypadkach zastosowanie rozporządzenia będzie dla płatników niewykonalne. Ponadto reguluje ono kwestie zarezerwowane dla ustawy
• AKTUALIZACJA: Rozporządzenie było doraźną reakcją na niższe styczniowe wypłaty netto. Do ustawy PIT wprowadzono już rozwiązania z rozporządzenia – odpisało MF

Oprócz innych zgłaszanych wcześniej przez RPO problemów dotyczących tzw. Polskiego Ładu, Marcin Wiącek sygnalizuje wątpliwości prawne co do rozporządzenia Ministra Finansów z 7 stycznia 2022 r. ws. przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Co się zmienia

Zmieniają się zasady rozliczania zaliczek na podatek dochodowy pobieranych przez płatników w 2022 r. W założeniu resortu miało ono usprawnić wdrażania zmian podatkowych Polskiego Ładu, tak aby w kolejnych miesiącach podatnicy nie mieli pensji niższej od tej wynikającej z założeń programu.

Zgodnie z rozporządzeniem wysokość zaliczki w 2022 r. u pracowników czy zleceniobiorców osiągających miesięczny dochód do 12 800 zł brutto, powinna być pobierana w wysokości nie wyższej niż kwota zaliczki obliczanej na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2021 r.

Wobec pobrania w styczniu 2022 r. zaliczki na podatek dochodowy w wyższej wysokości płatnik zobowiązany został do niezwłocznego zwrotu różnicy podatnikowi.

Pracownicy będą zatem otrzymywać stosowne korekty od płatników, jeżeli wypłacone wynagrodzenia nie uwzględniały metodyki pobierania zaliczek na podatek dochodowy, opisanej w rozporządzeniu. 

Wkroczenie w materię ustawową

Są uzasadnione wątpliwości co do zgodności rozporządzenia z normami konstytucyjnymi, zwłaszcza art. 217 i art. 92 Konstytucji. Zakresem zasady wyłączności ustawy w sferze prawa daninowego objęte są również zaliczki na podatek. Potwierdził to Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 9 listopada 1999 r. 

Zgodnie z art. 50 ustawy Ordynacja podatkowa minister ds. finansów publicznych może rozporządzeniem przedłużać niektóre terminy z  prawa podatkowego, określając grupy podatników, którym przedłużono terminy, rodzaje czynności, których termin wykonania został przedłużony, oraz dzień upływu przedłużonego terminu. 

Tymczasem rozporządzenie wykracza poza delegację ustawową. Reguluje bowiem kwestie zarezerwowane dla materii ustawowej. Rozporządzenie wprowadza nową, niewystępującą w Ordynacji instytucję  - obowiązek zwrotu przez płatnika nadwyżki zaliczki podatnikowi w przypadku jej nieprzekazania organowi podatkowemu. Wątpliwe jest również, czy podustawowe akty prawne prawa daninowego mogą stanowić podstawę do zwrotu przez płatników kwot wcześniej pobranych.

Rozporządzenie może też godzić w art. 217 Konstytucji poprzez wprowadzenie nowych zasad obliczania przez płatników zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Należy zatem uznać, że rozporządzenie wykracza poza delegację ustawową. Narusza art. 92 Konstytucji oraz jednocześnie ingeruje w sferę zastrzeżoną przez art. 217 Konstytucji dla wyłączności ustawy. 

Mogą być utrudnienia

Rozporządzenie weszło w życie bez jakiejkolwiek vacatio legis, zapewniającej płatnikom przygotowanie się do zmian. Ma to szczególne znaczenie, gdy nowa regulacja  nakłada obowiązki, które wcześniej nie obciążały adresatów normy, a z ich niewykonaniem wiąże odpowiedzialność. 

Wejście w życie rozporządzenia w ciągu jednego dnia w znaczący sposób utrudniło możliwość dostosowania systemów płacowo-księgowych płatników w celu ustalenia wysokości nadwyżki, której terminu poboru został przedłużony. 

W praktyce w wielu przypadkach - z uwagi na wysoki stopień zautomatyzowania procesu naliczania płac i poboru zaliczek - zastosowanie rozporządzenia będzie dla płatników niewykonalne. 

Takie działania ustawodawcy podważają zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nakaz zachowania odpowiedniej vacatio legis składa się na zasadę poprawnej legislacji wywodzącej się z art. 2 Konstytucji. Zasada ta związana jest funkcjonalnie z zasadami pewności i bezpieczeństwa prawnego oraz ochrony zaufania do państwa i prawa. Naruszenie tej zasady nie służy budowaniu tego zaufania. 

Rzecznik prosi ministra o stanowisko i  poinformowanie, czy resort planuje działania w celu rozwiązania problemu. 

Odpowiedź sekretarza stanu w MF Artura Sobonia

Odpowiadając na pismo dotyczące rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 28), proszę przyjąć następujące wyjaśnienia.

Rozporządzenie z 7 stycznia 2022 r.

Rozporządzenie Ministra Finansów z 7 stycznia 2022 r. przedłużające terminy poboru i wpłaty zaliczek na podatek z tytułu wypłat dokonywanych przez zakłady pracy, zleceniodawców i organy rentowe, było reakcją na niższe styczniowe wypłaty netto.
Celem rozporządzenia było zapobieżenie spadkom wypłat netto. Stąd też przez większość roku zaliczki na podatek miały być pobierane w wysokości zaliczek obliczonych według zasad z 2021 r. Rozporządzenie przesuwało termin pobrania nadwyżki pomiędzy zaliczką obliczoną według zasad wprowadzonych 1 stycznia 2022 r. (nowych zasad) a zaliczką obliczoną według zasad z 2021 r. – do miesiąca, w którym zaliczka obliczona według nowych zasad okaże się niższa od tej obliczonej według zasad z 2021 r.
Omawiane rozporządzenie weszło w życie 8 stycznia 2022 r. Istotne było bowiem umożliwienie zastosowania przedłużonych terminów już do wypłat dokonywanych w styczniu. Pomimo wejścia w życie rozporządzenia w trakcie miesiąca, przedłużenie terminów znalazło zastosowanie do przychodów uzyskiwanych od początku roku.
Należy podkreślić, że rozporządzenie, zgodnie z Konstytucją RP, jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa i powinno być przez płatników stosowane w najszybszym możliwym dla nich terminie.
Rozporządzenie z 7 stycznia 2022 r. było rozwiązaniem o charakterze doraźnym. 10 marca 2022 r. do ustawy PIT wprowadzono art. 53a, który przeniósł do tej ustawy rozwiązania z rozporządzenia.
W uzasadnieniu projektu ustawy zostało wyjaśnione, że: „Przedłużenie terminów poboru zaliczki w drodze rozporządzenia umożliwiło zastosowanie przedłużonych terminów już do wypłat dokonywanych w styczniu. (…) Wdrożenie tego rozwiązania w drodze ustawy w tak krótkim terminie nie było możliwe.”.
Przepisy tej ustawy, które weszły w życie 10 marca 2022 r., potwierdzają, że mechanizm wprowadzony rozporządzeniem wywołał założony skutek prawny. Terminy przedłużone na podstawie rozporządzenia stały się terminami przedłużonymi na podstawie ustawy.
Po wejściu w życie przepisów tej ustawy działania płatników rozpoczęte na podstawie rozporządzenia są kontynuowane na postawie ustawy. Nastąpiła zatem pełna spójność pomiędzy przepisami rozporządzenia i ustawy.

Zapowiedziane zmiany podatku PIT

Powyższe wyjaśnienia dotyczą obecnego stanu prawnego. Pierwsze tygodnie 2022 r. ujawniły, że wiele zmienionych od tego roku obszarów wymaga ponownej analizy i poprawy. Otrzymaliśmy przez te tygodnie wiele sygnałów od podatników i płatników podatku PIT, którzy wskazywali na konsekwencje niektórych nowych rozwiązań, w tym w zakresie prolongowania zaliczek na podatek.
Na skutek tych sygnałów Rząd zapowiedział zmiany, które zostały już przyjęte przez Sejm RP 12 maja 2022 r. Uchwalona ustawa w najbliższym czasie będzie rozpatrywana przez Senat RP. Zmiany wprowadzane od 1 lipca 2022 r. są korzystne dla podatników. Przede wszystkim obniżona zostanie stawka podatku w skali podatkowej z 17% na 12%. Nowa stawka będzie stosowana już w trakcie roku przy poborze zaliczek przez płatnika, w tym przez zakłady pracy. Jednak w rozliczeniu rocznym niższa stawka podatku będzie stosowana do dochodów za cały 2022 r.
Obniżenie stawki podatku to zmiana prosta do zastosowania i powszechna. Obejmuje bowiem wszystkich podatników rozliczających się według skali podatkowej. Pozwala również na uchylenie tzw. ulgi dla klasy średniej odbieranej jako niesprawiedliwa i skomplikowana, a także mechanizmu odroczenia poboru zaliczek na podatek.

Podstawa prawna

1. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 7 stycznia 2022 r. w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz. U. poz. 28) – rozporządzenie z 7 stycznia 2022 r.
2. Art. 53a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128, z późn. zm.) – ustawa PIT.

V.511.221.2022