Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od lutego 2021 r. MSWiA nie odpowiada na prośbę RPO o informacje ws. aktualnych działań antytorturowych 
• O ich podjęciu wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł informował wcześniej Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT)
• Po wizycie w Polsce w 2019 r.  CPT uznał, że sytuacja na komisariatach nie poprawia się,  a osoby zatrzymane nadal są narażone na ryzyko złego traktowania
• Ponadto MSWiA nie opowiada także na prośbę o upowszechnienie tzw. Zasad Menedza ONZ, które promują skuteczne, etyczne i nieprzymusowe przesłuchanie

5 lutego 2021 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do MSWiA ws. raportu CPT. Do dziś nie dostał odpowiedzi - mimo dodatkowych pism z 6 kwietnia i 3 września 2021 r. sygnalizujących brak reakcji resortu. 

- Muszę przyznać, że nie jest to standard współpracy jakiego oczekiwałbym od władz publicznych, zmierzający do efektywnego przeciwdziałania torturom w Polsce – pisze Marcin Wiącek do ministra Mariusza Kamińskiego.

Skuteczność działań zależy w dużej mierze od postawy władz, do których Rzecznik kieruje uwagi, rekomendacje i zapytania. Tylko współpraca między instytucjami, oparta na wymianie informacji i konstruktywnym dialogu, może przyczynić się do realnych postępów. Dlatego brak odpowiedzi jest bardzo niepokojący. 

Zgodnie z ustawą o RPO organ, organizacja lub instytucja, do których  skierowano wystąpienie, obowiązane są bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. Udzielenie odpowiedzi jest więc obowiązkiem prawnym, a nieuzasadniona zwłoka w tym zakresie nie powinna mieć miejsca.

Wizyta CPT i jej efekty 

W 2019 r. delegacja CPT przeprowadziła w Polsce specjalną wizytę poświęconą traktowaniu osób zatrzymanych przez Policję. Celem był przegląd realizacji wcześniejszych wieloletnich zaleceń Komitetu co do traktowania osób przebywających w policyjnych miejscach zatrzymań.

28 października 2020 r. CPT opublikował raport z wizyty wraz z odpowiedzią polskiego rządu.
Raport CPT stwierdzał, że nie poprawia się sytuacja na polskich komisariatach. Osoby zatrzymane nadal narażone są na ryzyko złego traktowania, zwłaszcza w momencie zatrzymania. Chodzi zwłaszcza o dostęp do adwokata i do lekarza – a to podstawowe metody ochrony przed złym traktowaniem. To też możliwość powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu oraz prawa do informacji o tych prawach. Komitet ponownie wezwał władze do zdecydowanego kontynuowania wysiłków na rzecz walki ze złym traktowaniem przez policję.

W odpowiedzi na raport, udzielonej CPT 23 czerwca 2020 r., sekretarz stanu w MS Marcin Warchoł wskazał na szereg działań wdrożonych przez polskie władze w celu przeciwdziałania torturom:

•    powołanie policyjnej grupy roboczej, której celem było podjęcie prac analitycznych nad zjawiskiem środowiskowej zmowy milczenia oraz zaproponowanie rozwiązań w zakresie ochrony sygnalistów w Policji;
•    plany doposażenia funkcjonariuszy Policji w kamery noszone na mundurze - System Rejestracji Audio-Video (RAW);
•    rozpoczęcie prac nad projektem zarządzenia Komendanta Głównego Policji sprawie zasad, metod i form realizacji czynności służbowych związanych z obserwowaniem
i rejestrowaniem obrazu oraz dźwięku za pomocą kamer nasobnych.

Z uwagi na zapobiegawcze znaczenie powyższych rozwiązań w systemie ochrony obywateli przed torturami, RPO poprosił MSWiA o:

1.    informację, czy wskazana w odpowiedzi przez Ministra Warchoła policyjna grupa robocza ds. działań w obszarze kształtowania postaw i zachowań w środowisku policyjnym zmierzających do przełamywania źle pojętej solidarności zawodowej, dokonała analizy środowiskowej zmowy milczenia w Policji i czy w związku z poczynionymi ustaleniami zaproponowała rozwiązania służące ochronie tzw. sygnalistów w tejże formacji;
2.    przekazanie danych dotyczących liczby zakupionych i przekazanych do dyspozycji policjantów kamer, w rozbiciu na lata 2019 i 2020 oraz na garnizony, do których trafiły te urządzenia jak również planów zakupu takich urządzeń w roku bieżącym;
3.    wskazanie na jakim etapie pozostają prace nad projektem zarządzenia Komendanta Głównego Policji w sprawie zasad, metod i form realizacji czynności służbowych związanych z obserwowaniem i rejestrowaniem obrazu oraz dźwięku za pomocą kamer nasobnych Systemu Rejestracji Audio-Video (RAW) lub innych urządzeń technicznych rejestrujących obraz i dźwięk w policyjnych środkach transportu, obiektach Policji lub wykonywanych niektórych zadań służbowych Policji;
4.    przekazanie danych statystycznych za rok 2020 dotyczących:
•    liczby skarg i wniosków załatwionych przez Policję we własnych zakresie, których przedmiotem było nieludzkie lub poniżające traktowanie;
•    liczby zarzutów dotyczących stosowania przez policjantów przemocy na służbie;
•    liczby prawomocnie zakończonych postępowań dyscyplinarnych, w których wobec policjantów sformułowano zarzuty dotyczące naruszenia praw człowieka oraz użycia broni palnej i środków przymusu bezpośredniego;
•    liczby postępowań karnych prowadzonych wobec funkcjonariuszy w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstw określonych w artykułach 231, 246 i 247 Kodeksu karnego, wraz z informacją co do sposobu zakończenia tych postępowań.

Zasady Mendeza

Pod auspicjami ONZ opracowano wytyczne dotyczące zasad przesłuchań, tzw. Zasady Mendeza. Chodzi o uświadomienie funkcjonariuszom, że tortury, przymus psychologiczny i zmuszanie do przyznania się do winy, są nieefektywne, szkodliwe dla ustalenia prawdy i autorytetu wymiaru sprawiedliwości.

Takie metody mogą prowadzić do podawania fałszywych informacji lub przyznawania się do niepopełnionego przestępstwa – a to oznacza skazanie niewinnego i bezkarność sprawcy.

Zasady Mendeza promują skuteczne, etyczne i nieprzymusowe przesłuchiwanie, skoncentrowane na zasadach domniemania niewinności i dążeniu do prawdy.

21 czerwca 2021 r. RPO poprosił premiera Mateusza Morawieckiego o jak najszersze upowszechnienie wiedzy o tych zasadach wśród podległych resortów, a także włączenie ich do szkoleń.

7 lipca 2021 r., Kancelaria Prezesa Rady Ministrów przekazała MSWiA według kompetencji, wystąpienie RPO z 21 czerwca 2021 r. Do dziś nie ma odpowiedzi także i w tej sprawie.

KMP.571.7.2020 KMP.570.8.2021