Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zofia Romaszewska to osoba niezwykła, o ogromnym doświadczeniu i dorobku, bez wątpienia jedna z najwybitniejszych postaci w najnowszej historii naszego kraju - powiedział Marcin Wiącek witając zgromadzonych na uroczystości
• Dla mnie jest Pani co najmniej od kilku dekad permanentnym rzecznikiem praw człowieka i praw obywateli. I chciałem za to dzisiaj Pani z głębi serca podziękować - podkreślił RPO
• Laureatka to wybitna działaczka społeczna, obrończyni praw człowieka, która sprawom obywateli poświęciła swe życie zawodowe i prywatne
• Honorując panią Zofię pokazujemy, przy jakich wartościach stoi Rzeczpospolita w momencie, w którym te same wartości są bestialsko łamane w Ukrainie - mówił laudator laureatki, prezydencki minister Wojciech Kolarski

Zofia Romaszewska, doradczyni Prezydenta RP, odebrała z rąk RPO Marcina Wiącka Odznakę Honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. Uroczystość odbyła się 3 marca 2022 roku w Biurze RPO.

O Zofii Romaszewskiej

Zofia Romaszewska uczestniczyła w opozycji demokratycznej w PRL, w której pomagała osobom represjonowanym i ich rodzinom. Tworzyła i kierowała Biurem Interwencji Komitetu Obrony Robotników, następnie Komitetem Samoobrony Społecznej KOR, dokumentującym przypadki łamania praw człowieka. Redagowała dział „Praworządność” w „Biuletynie Informacyjnym” KSS KOR. Kierowała Biurem Interwencji Regionu Mazowsze Solidarności, następnie Biurem Interwencji Kancelarii Senatu. W latach 1991-1993 sędzia Trybunału Stanu.

Zofia Romaszewska jest laureatką wielu nagród i odznaczeń, m. in. Nagrody Praw Człowieka Fundacji Aurora przy Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii, Krzyża Wielkiego Orderu Odrodzenia Polski, Orderu Orła Białego w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej. Obecnie doradza Prezydentowi RP.

Całe swoje życie zawodowe i prywatne łączyła z działalnością społeczną, skierowaną przede wszystkim na wspieranie osób najsłabszych, pokrzywdzonych. Jako wieloletnia, niezwykle konsekwentna i aktywna działaczka na rzecz praw człowieka cieszy się dużym autorytetem w wielu środowiskach społecznych i politycznych. Pozostaje ważnym symbolem walki o sprawiedliwość.

Marcin Wiącek: „Ta uroczystość urasta dzisiaj do rangi symbolu”

Wśród gości obecnych na uroczystości znaleźli się m.in. laudator Zofii Romaszewskiej - sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, doradcy Prezydenta RP: Barbara Fedyszak-Radziejowska oraz Marek Rymsza, prezes Rządowego Centrum Legislacji Krzysztof Szczucki, członkini Krajowej Rady Sądownictwa sędzia Teresa Kurcyusz-Furmanik. W tym szczególnym dniu laureatce towarzyszyła również córka Agnieszka Romaszewska-Guzy oraz liczni przyjaciele.

- Uroczystość zaplanowaliśmy długo przed tą wojną. Ale dzisiaj urasta ona do rangi symbolu. Wyróżniamy bowiem osobę, która jak mało kto w Polsce zna się na pomaganiu i wspieraniu innych w trudnych czasach. Dla której zawsze prawa człowieka to nie była abstrakcja, piękna idea, lecz zadanie, konkret, służba. Prawdziwa walka o prawa ludzi prześladowanych, znajdujących się w trudnym położeniu życiowym. Odwaga i poświęcenie takich osób jak Pani Zofia Romaszewska były i będą potrzebne w każdych czasach, zarówno w okresie PRL i „Solidarności”, jak i dzisiaj. Dlatego wyrażam nadzieję, że przypomnienie i uhonorowanie niezwykłego heroizmu oraz wspaniałego dorobku Pani Zofii stać się może inspiracją dla wielu obecnych wolontariuszy czy działaczy na rzecz praw człowieka - mówił rzecznik.

Laudacja ministra Wojciecha Kolarskiego

Laudację Zofii Romaszewskiej wygłosił minister Wojciech Kolarski. Przedstawił najważniejsze wydarzenia z życia laureatki, które ukształtowały jej charakter i przywiązanie do wartości.

- Jest takie powiedzenie: stoimy na ramionach gigantów. Ma ono już wiele wieków, ale oddaje istotę rzeczy: my, którzy żyjemy dzisiaj, jesteśmy beneficjentami i dziedzicami dzieła przekazanego nam przez naszych poprzedników. Dla mojego pokolenia, które dorastało na legendzie Solidarności, jest Pani częścią tej legendy, i to, że mogę dzisiaj zwracając się do obecnych próbować szkicować zarys Pani portretu i dzieła Pani życia to dla mnie wielki zaszczyt - wskazał Wojciech Kolarski.

Minister nawiązał do początków działalności Zofii Romaszewskiej i jej męża, Zbigniewa, których walka o prawa człowieka w Polsce połączyła na całe życie. - Na wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie poznała swojego męża, nieodżałowanego Zbigniewa Romaszewskiego, miała miejsce jej pierwsza publiczna aktywność. W 1967 pani Zofia była zaangażowana w zbieranie podpisów przeciwko relegowaniu Adama Michnika za jego działalność na uniwersytecie. Od 1968 r. mieszkanie Romaszewskich stało się miejscem spotkań tych, którzy stworzyli Komitet Obrony Robotników - przypominał.

Minister podkreślił, że zaangażowanie Zofii Romaszewskiej po transformacji ustrojowej płynnie przekształciło się z działalności opozycyjnej w służbę publiczną. - W 1986 roku, nieprzerwanie działając w podziemiu, razem ze Zbigniewem Romaszewskim pani Zofia tworzy Komisję Interwencji Praworządności NSZZ Solidarność. Ta komisja to rzadki przykład instytucji stworzonej w podziemiu, która staje się fundamentem instytucji działającej już w wolnej Polsce. Po 1989 r. pani Zofia zakłada i współprowadzi Biuro Interwencji Senatu RP - mówił Wojciech Kolarski.

Podsumowując charakter laureatki, minister wyraził podziw dla wytrwałości, z jaką Zofia Romaszewska trzyma się swoich zasad przez całe życie - Pani Zofia zbudowała autorytet, który dzisiaj służy nam wszystkim. Autorytet bardziej praktyka, niż teoretyka - osoby, która swoim życiem zaświadczyła, że są takie wartości, za które płaci się bardzo wysoką cenę, że są takie chwile, w których trzeba dokonać wyboru, stanąć wbrew opinii swojego środowiska właśnie w imię zasad.

- Zofia Romaszewska stała się dla nas moralną busolą i znakiem kardynalnych zasad - podkreślił i dodał - Słowa, które pasują do jej życia i dzieła, to: nie bądź obojętny na zło, na niesprawiedliwość, na przemoc; pomagaj, bądź z drugim człowiekiem, szczególnie, gdy doświadcza kłopotów, nawet wtedy, gdy płacisz za to wysoką cenę.

Minister wskazał również, że dorobek Zofii Romaszewskiej nie tylko pozostaje aktualny, ale wręcz nabiera na wadze w kontekście dramatycznych okoliczności związanych z wojną w Ukrainie.

- Honorując panią Zofię pokazujemy, przy jakich wartościach stoi Rzeczpospolita w momencie, w którym te same wartości są bestialsko łamane w Ukrainie. (…) Działalność pani Zofii Romaszewskiej oddaje hasło „Za naszą wolność i waszą” z uwagi na zaangażowanie pani Zofii Romaszewskiej w ruch dysydencki w Europie środkowo-wschodniej. Świadectwem przekonania o ponadczasowości tego hasła jest wychowanie w tym duchu córki Zofii i Zbigniewa Romaszewskich, Agnieszki Romaszewskiej-Guzy, dyrektor i twórcy TV Biełsat, działaczki na rzecz praw człowieka w Białorusi.

Podziękowanie Laureatki

Zofia Romaszewska, dziękując za wyróżnienie, zwróciła uwagę na czas, w którym przyszło jej odbierać odznaczenie. Podkreśliła, że rzeczy ważne i istotne, którymi na co dzień się przejmujemy stają się zupełnie nieważne, jak przyjrzymy się temu co dzieje się w Ukrainie.

Wspomniała, że przemiany polityczne w Polsce doprowadziły do sytuacji, która ją niesłychanie irytuje.

- Jak to się stało, że my wybieramy ludzi, którzy tworzą klasę polityczną, czyli coś co zabiega o własne interesy, a nie o nasze? To niebywałe – podkreśliła. – Proszę o tym pamiętać, że to są nasi wybrańcy, a nie żadna klasa dbająca o własne interesy – zaapelowała.

W swoim wystąpieniu mówiła również o sprawiedliwości. Wskazując, że w ustawach jest wiele niesprawiedliwości, zwrócił się do rzecznika aby nie ustawał w swoich działaniach. Podkreśliła, że sprawiedliwość jest bardzo szerokim pojęciem. I w sytuacji krzywd ludzkich, gdy przepisy ustawy wydają się niesprawiedliwe, pojawia się pytanie jak w takich sytuacjach powinien się zachować Rzecznik.

- Rzecznik powinien wychodzić ponad to. Rzecznik nie jest tylko od tego, żeby sprawdzić czy to jest zgodne z prawem. Powinien dokładnie sprawdzić czy jest to zgodne ze sprawiedliwością - zaapelowała Zofia Romaszewska kończąc swoje wystąpienie.

Jan Józef Kasprzyk: "Zofia Romaszewska nie spoczęła na laurach"

- Uroczystość jest okazją do podziękowania Zofii Romaszewskiej za wspaniałe życie, które jest przykładem służby dla drugiego człowieka, służby dla wspólnoty narodowej i państwowej, służby dla nas wszystkich - mówił w imieniu swoim i podopiecznych Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych jego szef Jan Józef Kasprzyk.

W swojej wypowiedzi przywołał maksymę na trudne czasy Józefa Piłsudskiego: „Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo”, która była dla działaczy opozycji wolnościowej drogowskazem w czasach PRL-u. Zacytował także jej drugą, mniej znaną część, którą odniósł do aktywności Zofii Romaszewskiej po 1989 r. „Zwyciężyć i spocząć na laurach to klęska”. – Zofia Romaszewska widząc różnego rodzaju przykłady niesprawiedliwości w wolnej niepodległej Polsce nie spoczywa na laurach, tylko służy nam, wszystkim obywatelom RP, abyśmy mogli cieszyć się szczęściem, radością wolnej demokratycznej ojczyzny - zaznaczył i podkreślił, że dla wyróżnionej każdy człowiek jest najwyższa wartością.

Barbara Fedyszak-Radziejowska: "Nie ma takiej sytuacji, że morze bezsilności jest nie do zmiany"

Barbara Fedyszak-Radziejowska doradca Prezydenta RP podkreśliła niezwykłość pary Zofii i Zbigniewa Romaszewskich. – W morzu bezsilności, w czasie, kiedy okazuje się, że nic nie można zmienić. Kiedy pokrzywdzeni byli robotnicy, aktywność, odwaga i pomoc pokrzywdzonym zrodziła niezwykłe dobro i pozwoliła zmieniać świat na lepsze. Nie ma takiej sytuacji, że morze bezsilności jest nie do zmiany – mówiła, prosząc o uważne wsłuchiwanie się w słowa wyróżnionej.

O odznace

Odznaka honorowa Rzecznika Praw Obywatelskich „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” została ustanowiona w dniu 2 listopada 2009 r. Jest zaszczytnym wyróżnieniem za szczególne osiągnięcia w dziedzinie ochrony praw człowieka, może zostać nadana obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatelom państw obcych, a także organizacjom i instytucjom.

Zofia Romaszewska jest trzecią osobą, której odznakę nadał obecny rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek. Odnośnik do wykazu osób i organizacji odznaczonych znajduje się poniżej.