Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Prokurator Generalny przedstawił swoje stanowisko w sprawie zainicjowanej wnioskiem Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 33/15). Wniosek dotyczy pięcioletniego terminu na wznowienie postępowania cywilnego. Zdaniem Rzecznika termin ten nie powinien mieć zastosowania do przypadków, gdy sąd orzekał na podstawie przepisów uznanych później przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją.

W pisemnym stanowisku Prokurator Generalny w całości podzielił zarzuty Rzecznika zawarte we wniosku do Trybunału. Podobnie jak Rzecznik, Prokurator Generalny uważa, że tylko sąd konstytucyjny jest uprawniony do dokonania oceny, jaki skutek powinno mieć jego orzeczenie: czy wyrok może odnosić się do wydanych już orzeczeń, czy też ma mieć skutek tylko na przyszłość. Jeżeli Trybunał uzna, że jego orzeczenie powinno umożliwiać zainteresowanym ponowne przeprowadzenie zakończonych postępowań, ustawa nie może tego prawa pozbawiać osób, które rozstrzygnięcia swojej sprawy nie uzyskały „odpowiednio późno”.

Określony w ustawie termin na wznowienie postępowania ogranicza prawo do sądu osobom, w których sprawach wyrok zapadł wcześniej niż 5 lat przed orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego. Pozbawia je ponadto prawa do ubiegania się o odszkodowanie za bezprawne działania państwa, gdyż warunkiem wystąpienia o odszkodowanie jest wcześniejsze wznowienie postępowania. Taka sytuacja stanowi również naruszenie konstytucyjnej zasady zaufania obywateli do państwa i tworzonego przez nie prawa.

Kamila Dołowska, dyrektorka Zespołu Prawa Cywilnego Biura RPO: aktualnie jeżeli Trybunał Konstytucyjny stwierdzi, że dany przepis jest niezgodny z Konstytucją, to osoby, które uzyskały niekorzystne dla siebie orzeczenie sądowe oparte na takim przepisie, ale zapadłym dawniej niż przed upływem 5 lat od daty wyroku Trybunału, nie będą mogły poddać swojej sprawy pod ponowną ocenę sądu. Co więcej, osoby te nie będą mogły ubiegać się o odszkodowanie od państwa za szkodę poniesioną na skutek wydania niezgodnego z prawem orzeczenia sądowego. Podczas gdy wydaje się oczywiste, że orzeczenie oparte na niekonstytucyjnym przepisie musi być ocenione jako niezgodne z prawem. Wniosek Rzecznika dotyczący tego problemu zyskał dodatkowe wsparcie i wzmocnienie poprzez analogiczne stanowisko Prokuratora Generalnego. Obecnie oczekiwać należy na stanowisko Sejmu RP, jako uczestnika postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w tej sprawie.