Biuletyn Informacji Publicznej RPO

20 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Uchodźcy. To międzynarodowy dzień ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2000 roku dla upamiętnienia siły i odwagi ludzi, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju w celu uniknięcia konfliktów lub prześladowań.

W 2023 roku Światowy Dzień Uchodźcy koncentruje się na sile integracji i rozwiązaniach włączających uchodźców do społeczności, w których znaleźli bezpieczeństwo po ucieczce przed konfliktami i prześladowaniami. To najskuteczniejszy sposób wspierania ich w ponownym rozpoczęciu życia i umożliwienia im wniesienia wkładu w kraje, które ich przyjmują.

Jak informuje Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) Światowy Dzień Uchodźcy rzuca światło na prawa, potrzeby i marzenia uchodźców, pomagając zmobilizować wolę polityczną i zasoby, aby uchodźcy mogli nie tylko przetrwać, ale także się rozwijać. Chociaż ochrona i poprawa życia uchodźców każdego dnia jest ważna, międzynarodowe dni, takie jak Światowy Dzień Uchodźcy, pomagają skupić uwagę całego świata na trudnej sytuacji osób uciekających przed konfliktami lub prześladowaniami.

Raport UNHCR

W Światowym Dniu Uchodźcy warto nawiązać do najnowszego raportu UNHCR dotyczącego liczby osób, które w zeszłym roku zostały przymusowo przesiedlone. 

Według przedstawionych informacji w 2022 r. przymusowo przesiedlonych na skutek prześladowania, konfliktów zbrojnych, przemocy czy łamania praw człowieka zostało w sumie rekordowe 108,4 mln osób na całym świecie. 35,3 mln stanowili uchodźcy, 62,5 mln uchodźcy wewnętrzni, 5,4 mln to azylanci, a 5,2 mln osób wymagało międzynarodowej ochrony w innej formie. To najwyższy poziom przymusowych przesiedleń od czasów II wojny światowej.

Ponad połowa uchodźców w 2022 r. pochodziła z zaledwie trzech państw: z Syrii (6,5 mln), w której ciągle trwa wojna domowa, Ukrainy, zaatakowanej przez Rosję i Afganistanu, w którym trwa kryzys humanitarny i łamane są prawa człowieka (po 5,7 mln). 

Działania RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich stale występuje w obronie praw uchodźców przebywających na terytorium Polski i interweniuje w indywidualnych sprawach. 

W jednym z wywiadów prasowych Marcin Wiącek podkreślał, że jeżeli na terytorium Polski znajduje się człowiek, to rzecznik ma prawo i obowiązek domagać się ochrony jego praw i wolności, bo każdy człowiek korzysta z wolności i praw określonych w polskiej Konstytucji i w wiążących Polskę przepisach prawa międzynarodowego. Każdy człowiek, nie tylko obywatel.

W tym kontekście RPO wielokrotnie zwracał uwagę na trudną sytuację na granicy polsko-białoruskiej i stosowanie procedury zawrócenia na granicę, tzw. pushbacków. To procedura sprzeczna nie tylko z Konwencją genewską dotyczącą statusu uchodźców, ale także prawem krajowym, w tym Konstytucją RP. Dlatego RPO interweniuje w indywidualnych sprawach, sprawdza czy cudzoziemcy mają zapewnioną możliwość ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową i czy udzielana jest im pomoc humanitarna.

W odniesieniu do sytuacji uchodźców z Ukrainy Rzecznik występował w ostatnim czasie w sprawie organizowania powrotów do Ukrainy dzieci uchodźczych, które przyjechały do Polski po wybuchu wojny. Kierował również wystąpienia dotyczące błędnego pozbawiania uchodźców z Ukrainy statusu uprawniającego do opieki medycznej i pomocy oraz nierozwiązanych problemów edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy.

Przedstawiciele Biura RPO wizytowali także punkty pobytu długoterminowego dla uchodźców i przeprowadzali szkolenia dotyczące m.in. identyfikowania cudzoziemców z doświadczeniem tortur.