Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że samorządowe uchwały "anty-LGBT” mogą być badane przez sądy administracyjne
• 24 września 2021 r. NSA uwzględnił kolejne skargi kasacyjne RPO na odrzucenie przez wojewódzkie sądy administracyjne skarg na takie uchwały Rady Powiatu Ryckiego oraz Rady Gminy Niebylec
• Obie sprawy zwrócono do ponownego rozpoznania przez WSA pod kątem zgodności uchwał z prawem
• To drugie takie rozstrzygnięcie NSA, który badał nie samą zgodność z prawem tych uchwał, ale tylko, czy podlegają one kontroli sądów administracyjnych

Po raz pierwszy NSA 2 lipca 2021 r. uznał, że takie uchwały - jako akty z zakresu administracji publicznej - podlegają takiej kontroli. Wtedy na wniosek RPO zwrócił do WSA sprawy uchwał Rady Gminy Lipinki i Rady Powiatu Tarnowskiego.

NSA podkreślił wtedy, że akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej obejmują wszelkie akty tych organów z wyłączeniem tych, które podlegają kognicji innych sądów niż sądy administracyjne, w tym zwłaszcza sądy powszechne.

W ocenie NSA Rzecznik trafnie podkreślił, że ocena sądu I instancji prowadzi do niedopuszczalnej sytuacji, w której pewna kategoria spraw zostaje wyłączona spod jakiejkolwiek kontroli sądowej, co pozostaje w sprzeczności z normami konstytucji. Zdaniem NSA zawężanie administracji publicznej do rozstrzygnięć ogólnych i abstrakcyjnych natury normatywnej nie znajduje uzasadnienia ani w przepisach prawa, ani w stanowisku doktryny co do prawnych form działania administracji publicznej.

24 września NSA uwzględnił zaś skargi kasacyjne RPO ws. uchwał Rady Powiatu Ryckiego oraz Rady Gminy Niebylec. NSA rozstrzygał na posiedzeniu niejawnym - strony i uczestnicy mieli możliwość przedstawienia pisemnych stanowisk.

Po rozpoznaniu 9 w sumie skarg Rzecznika na samorządowe uchwały o przeciwdziałaniu „ideologii LGBT” 4 uchwały zostały dotychczas unieważnione przez wojewódzkie sądy administracyjne.

Niedługo NSA zbada zaś pierwszą taką decyzję merytorycznie - co do uchwały Rady Gminy Osiek. Skargę kasacyjną złożyła prokuratura.

RPO wobec uchwał samorządów ws. przeciwdziałania „ideologii LGBT”

W części gmin, powiatów i województw  obowiązują uchwały o przeciwdziałaniu "ideologii LGBT”. Stanowczo protestował przeciw nim Rzecznik Praw Obywatelskich. Sprzeciwia się działaniom organów władzy publicznej, nakierowanym na piętnowanie i wykluczanie osób i grup z życia społecznego, a opartym na uprzedzeniach i stereotypach.

A każdy jest chroniony przed dyskryminacją. Każde nierówne traktowanie ze względu na cechy osobiste (jak m.in. płeć, orientacja seksualna) wymaga reakcji niezależnego organu ds. równego traktowania, jakim jest RPO.

Dlatego pod koniec 2019 r. RPO Adam Bodnar skierował do pięciu wojewódzkich sądów administracyjnych skargi na wybrane uchwały rad gmin o przeciwdziałaniu "ideologii LGBT”.  Wniósł o stwierdzenie ich nieważności - wobec sprzeczności z Konstytucją oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. 

Uchwały są też sprzeczne z prawem  europejskim. Naruszają bowiem prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności wypowiedzi oraz zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Ponadto zniechęcają obywateli UE - którzy np. identyfikują się jako osoby LGBT - do przebywania na terenach, gdzie takie uchwały obowiązują.

4 tego typu uchwały zostały unieważnione:

• wyrok WSA w Gliwicach z 14 lipca 2020 r., sygn. akt III SA/Gl 15/20 (uchwała gm. Istebna),
• wyrok WSA w Warszawie (Radom) z  15 lipca 2020 r., VIII SA/Wa 42/20 (uchwała gm. Klwów),
• wyrok WSA w Lublinie z 6 sierpnia 2020 r., sygn. akt III SA/Lu 7/20 (uchwała gm. Serniki),
• wyrok WSA w Kielcach z 11 września 2020 r., sygn. II SA/Ke 382/20 (uchwała gm. Osiek).

Uwzględniając zarzuty Rzecznika, sądy uznały, że uchwały dotyczyły spraw z zakresu administracji publicznej i zawierały elementy władcze. Uznawały, że ingerują one w prawa i wolności człowieka.

5 skarg RPO sądy administracyjne odrzuciły swymi postanowieniami (Kraków, Lublin, Rzeszów). Oceniły, że sprawy te nie należą do właściwości sądu, bo uchwały nie dotyczą spraw z zakresu administracji publicznej. Decyzje te zostały zaskarżone do NSA.

XI.505.33.2019, XI.505.2.2020