Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Skutki decyzji prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej dotknęły ok. 2,5 mln osób, które pozbawiono wolności pozyskiwania informacji za pośrednictwem telewizji innej niż publiczna
• Decyzja ta musi być rozpatrywana m.in. przez pryzmat Konstytucji - prawa do informacji oraz zasady pluralizmu mediów, a także rzetelności i pluralizmu wyborów. A na 2023 r. zaplanowane są wybory samorządowe i parlamentarne
• Ci, którzy w wyniku zmian częstotliwości pozostaną jedynie w zasięgu telewizji publicznej, nie będą mogli śledzić przebiegu kampanii wyborczej w innych mediach
• Stawia to ich w zdecydowanie gorszej pozycji – z punktu widzenia wolności pozyskiwania informacji – od tych, którzy będą mieli dostęp także do stacji komercyjnych
• AKTUALIZACJA: Nie można podzielić poglądu, że część obywateli nie będzie miała, z przyczyn od nich niezależnych, swobodnego dostępu do głównych komercyjnych stacji telewizyjnych – odpowiada prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej  
• Osoby, które mają dostęp wyłącznie do treści transmitowanych w multipleksie trzecim, mogą bowiem nabyć nowy odbiornik cyfrowy, na który można dostać dofinansowanie

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosi prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej Jacka Oko o wskazanie okoliczności prawnych i faktycznych tej decyzji. Obawy dotyczą aspektu wyborczego sprawy.

Decyzja UKE i jej uzasadnienie

Prezes UKE przychylił się do wniosku Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o zmianę rezerwacji częstotliwości dokonanych na rzecz Telewizji Polskiej S.A., a przeznaczonych do rozpowszechniania lub rozprowadzania programów telewizyjnych w sposób cyfrowy drogą rozsiewczą naziemną w MUX-3. Chodziło o to, aby sygnał tego multipleksu mógł być nieprzerwanie transmitowany w standardzie DVB-T lub standardzie DVB-T2 według wyboru dysponenta rezerwacji częstotliwości, także po 29 czerwca 2022 r., do 31 grudnia 2023 r., po której to dacie nadawanie na tym multipleksie będzie realizowane w standardzie DVB-T2.

Z komunikatu UKE wynika, że decyzja „ma związek ze zbrojną napaścią Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy oraz eskalacją działań dezinformacyjnych o zasięgu międzynarodowym, niosących zagrożenia dla obronności i bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego”, a także „ma na uwadze istotną rolę telewizji publicznej w ochronie polskiej racji stanu, komunikowania stanowiska naczelnych organów państwa oraz funkcjonowaniu Regionalnego Systemu Ostrzegania. RSO realizuje Telewizja Polska S.A. we współpracy z MSWiA, a jego zasięg działania jest wprost powiązany z zasięgiem MUX-3”.

Możliwa jest zmiana rezerwacji częstotliwości

Zgodnie z art. 123 Prawa telekomunikacyjnego możliwe jest dokonywanie zmiany rezerwacji częstotliwości bądź też ich cofnięcie. Mają one jednak charakter szczególny w stosunku do postanowień Kodeksu postępowania administracyjnego, regulujących uchylanie i zmianę ostatecznych decyzji administracyjnych, na których mocy strony nabyły określone uprawnienia.

Przepisy art. 123 prawa telekomunikacyjnego nie wyłączają zastosowania Kpa. Uchylenie lub zmiana decyzji o rezerwacji częstotliwości może także nastąpić na podstawie przepisów ogólnych Kpa. Za zgodą strony uchylenie albo zmiana decyzji następuje pod warunkiem, że przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. 

Prezes UKE,  jako minister w rozumieniu przepisów Kpa, może na podstawie Kpa uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa.

Art. 123 prawa telekomunikacyjnego przewiduje możliwość zmiany rezerwacji częstotliwości przeze Prezesa UKE w przypadku wystąpienia okoliczności prowadzących do zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Argumentacja RPO

Niezależnie od tego, decyzja Prezesa UKE musi być także rozpatrywana przez pryzmat zagwarantowanego w Konstytucji RP prawa do informacji (art. 54), zasady pluralizmu mediów (art. 14) oraz zasady rzetelności i pluralizmu (wolności) wyborów.

Nie bez znaczenia bowiem pozostaje – w świetle decyzji, która może wywoływać skutki do 31 grudnia 2023 r. – okoliczność wyborów samorządowych i parlamentarnych, które zgodnie z kalendarzem wyborczym mają się odbyć w tym właśnie roku.

Art. 54 Konstytucji RP formułuje trzy odrębne wolności jednostki, które są nie tylko wzajemnie powiązane, ale i współzależne; wolność wyrażania swoich poglądów, wolność pozyskiwania informacji oraz wolność rozpowszechniania informacji. 

Użyte w art. 54 Konstytucji pojęcie „pogląd” musi być w ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozumiane jak najszerzej. Nie tylko jako wyrażanie ocen, w tych szczególności kontrowersyjnych, ale również  informowanie o faktach. Należy też przyjąć, że pojęcia „pozyskiwanie informacji” oraz „rozpowszechnianie informacji” dotyczą nie tylko informacji o faktach, lecz także o poglądach.

Zakres znaczeniowy swobody pozyskiwania informacji obejmuje pozyskiwanie zarówno informacji, jak i idei, analogicznie jak w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. 

Wolność pozyskiwania informacji jest szersza niż gwarantowane także w art. 61 prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej, którym odpowiada obowiązek udzielania informacji przez władze publiczne i inne podmioty, wykonujące zadania władzy publicznej oraz gospodarujących mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 

Wolność pozyskiwania informacji obejmuje nie tylko uprawnienie do uzyskania informacji w sferach wskazanych w art. 61 Konstytucji RP, ale również prawo do poszukiwania informacji przez podmiot zainteresowany na własną rękę, a więc niezależnie od obowiązków informacyjnych nałożonych na inne podmioty, z zastosowaniem wszelkich sposobów mieszczących się w granicach ustaw, zwłaszcza  za pomocą środków społecznego przekazu.

Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie podkreślał pierwszorzędną rolę mediów w państwie prawa. Chociaż media nie mogą wykraczać poza różne ograniczenia ustanowione, między innymi w celu zapobieżenia zakłóceniom porządku oraz ochrony dobrego imienia innych osób, to jednak ich obowiązkiem jest przekazywanie informacji i idei dotyczących kwestii politycznych oraz innych kwestii pozostających w sferze zainteresowania publicznego. Wolność mediów zapewnia bowiem społeczeństwu jeden z najlepszych sposobów ujawniania i formowania opinii o ideach i postawach jego przywódców politycznych

Mając powyższe na uwadze należy zaznaczyć, że według dostępnych danych skutki decyzji Prezesa UKE dotknęły około 2,5 mln osób, które zostały pozbawione wolności pozyskiwania informacji za pośrednictwem telewizji innej niż telewizja publiczna.

Należy podkreślić, że skutek ten nastąpił mimo możliwości uzyskania dofinansowania zakupu dekodera lub telewizora obsługującego nowy standard telewizji. Zapewne wiąże się to z faktem, że dofinansowanie ma charakter częściowy, a więc odzyskanie dotychczasowej możliwości odbioru stacji komercyjnych wymaga poniesienia dodatkowych kosztów własnych. Decyzja Prezesa UKE doprowadziła zatem do zróżnicowania obywateli w faktycznej możliwości swobodnego korzystania z przysługującej im wolności konstytucyjnej.

W ocenie RPO jest to bardzo poważny problem rodzący szereg wątpliwości w zakresie konieczności podjęcia przedmiotowej decyzji, a także uprzedniego wyważenia przez Prezesa UKE wartości konstytucyjnych, które zostaną ograniczone dla ochrony innej wartości. 

Szczególne obawy dotyczą aspektu wyborczego, wskazanego już przez RPO w debacie publicznej. Należy zaznaczyć, że nie tylko wolne wybory, ale także wolność wypowiedzi, a w szczególności wolność debaty politycznej, stanowią wspólnie fundament każdego systemu demokratycznego. Są ze sobą związane i wzajemnie się wzmacniają. Towarzyszy temu  możliwość śledzenia takiej debaty polityczne, z różnych źródeł. A jest to niezbędny element demokracji oraz jej gwarant.

Należy w kontekście tych rozważań powołać także wyrok TK, w którym wskazał on, że „wolność wyrażania swoich poglądów i wolność rozpowszechniania informacji w kontekście praktykowania demokracji, w tym zwłaszcza w okresie wyborów, ma znaczenie przede wszystkim dla partii politycznych i tworzonych przez nie oraz przez koalicje partii politycznych lub przez wyborców komitetów wyborczych. A wolność
pozyskiwania informacji to przede wszystkim prawo obywateli jako wyborców, którzy powinni jak najwięcej wiedzieć o podmiotach biorących udział w wyborach i o kandydatach, jeśli mają świadomie wybierać ”.

Dla zapewnienia wyborcom jak największej wiedzy na temat podmiotów biorących udział w wyborach  konieczne jest – co wydaje się oczywiste – zagwarantowanie obywatelom rzeczywistego dostępu do jak najszerszego spektrum informacji i poglądów – a więc zarówno do mediów publicznych, jak też komercyjnych. Wskutek decyzji Prezesa UKE doszło do zakłócenia tej równowagi.

Rzetelność wyborów oznacza, że proces wyborczy musi – w swym całokształcie – być poddany politycznie neutralnym regulacjom

W tym kontekście należy podkreślić, że Komisja Wenecka działająca przy Radzie Europy wskazuje, iż najważniejszą sprawą w każdym kraju jest sporządzenie wykazu istniejących instytucji medialnych i upewnienie się, czy kandydatom i partiom politycznym przydzielono zrównoważony czas antenowy czy ogłoszeniowy, w tym w państwowym radiu i telewizji.

Osoby, które w wyniku zmian częstotliwości nie będą miały do nich dostępu, pozostaną jedynie w zasięgu nadawania telewizji publicznej i będą pozbawione możliwości śledzenia przebiegu kampanii wyborczej w innych mediach. Stawia to takie osoby w zdecydowanie gorszej pozycji – z punktu widzenia wolności pozyskiwania informacji – od osób, które będą miały dostęp również do stacji komercyjnych.

Sąd Najwyższy, podejmując uchwałę  ws. ważności wyborów prezydenckich w 2020 r., wyjaśnił, że „nierówny dostęp kandydatów do środków masowego przekazu nie wpływa na ważność wyborów, dopóki zapewniony jest nieskrępowany (prawnie i faktycznie) pluralizm mediów. Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że dobrą praktyką odnoszącą się do procesu wyborczego powinno być neutralne podejście władz publicznych do kampanii wyborczej”.

W tym kontekście należy podkreślić, że sytuacja, w której w czasie kampanii wyborczej część obywateli nie będzie miała – z przyczyn od nich niezależnych – swobodnego dostępu do głównych komercyjnych stacji telewizyjnych, może w przyszłości być źródłem wątpliwości co do tego, czy – jak to ujął Sąd Najwyższy –władza publiczna zapewniła „nieskrępowany (prawnie i faktycznie) pluralizm mediów”.

Pojawia się w szczególności pytanie, dlaczego w czasie tak newralgicznym dla demokracji, z preferencji wynikających z decyzji Prezesa nie mogą skorzystać inne stacje telewizyjne, które dotychczas były powszechnie dostępne.

Innymi słowy, powstaje kwestia, czy dla przeciwdziałania wskazanej przez Prezesa UKE eskalacji działań dezinformacyjnych o zasięgu międzynarodowym, niosących zagrożenia dla obronności i bezpieczeństwa RP oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, niezbędne jest rozwiązanie wprowadzające tak daleko idące zróżnicowanie obywateli w zakresie prawa do pozyskiwania informacji.

Wprowadzenie takiego zróżnicowania powinno być podyktowane absolutną koniecznością i stosowane – co RPO szczególnie podkreśla – tylko wówczas, gdy zakładanego celu nie da się osiągnąć innymi, mniej dolegliwymi środkami (test proporcjonalności).

Z tych wszystkich względów Marcin Wiącek prosi prezesa UKE o wyjaśnienie sprawy. Zwraca się przede wszystkim o wskazanie okoliczności prawnych  i faktycznych podjętej decyzji – zwłaszcza z uwzględnieniem przeprowadzonego testu proporcjonalności – a także argumentacji przemawiającej za jej ostatecznym brzmieniem.

Odpowiedź prezesa UKE Jacka Oko (pełna treść w załączniku)

25 maja 2017 r. opublikowana została Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/899 z 17 maja 2017 r. w sprawie wykorzystywania zakresu częstotliwości 470¬790 MHz w Unii, zobowiązującą państwa członkowskie UE do zwolnienia zakresu 694¬790 MHz i udostępnienia go na potrzeby systemów ruchomej łączności szerokopasmowej do dnia 30 czerwca 2020 r.

Zwolnienie użytkowanych dotychczas częstotliwości w paśmie 700 MHz (zakres 694 - 790 MHz), zgodnie z Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady spowodowało konieczność ograniczenia transmisji telewizyjnej do zakresu 470 - 694 MHz ("refarming”), a tym samym potrzebę przeplanowania wykorzystania częstotliwości dla naziemnej telewizji cyfrowej („NTC”). Zmianę zakresu częstotliwości telewizyjnych bez negatywnych skutków dla transmitowanych programów telewizyjnych, przy jednoczesnym umożliwieniu poszerzenia oferty TV (zamiast czterech multipleksów - sześć) i podniesieniu jakości umożliwiła jednoczesna zmiana standardu kodowania i systemu emisji sygnału telewizyjnego z DVB-T/AVC na bardziej wydajny DVB-T2/HEVC.

20 maja 2020 r., realizując postanowienia Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady, Krajowego Planu Działań oraz Planu zagospodarowania częstotliwości, Prezes UKE wydał decyzje zmieniające rezerwacje NTC dotyczące ogólnokrajowych multipleksów: MUX1, MUX2, MUX3, MUX4. W decyzjach Prezesa UKE z 2020 r. zapisane zostały m.in. daty przełączeń, kanały docelowe oraz konieczność zmiany technologii (na DVB-T2/HEVC - zgodnie z Krajowym Planem Działań) we wskazanych terminach tak aby zwolnienie kanałów z pasma 700 MHz przez NTC oraz zmiana technologii nastąpiła do dnia 27 czerwca 2022 r.
Zatem już od dnia wydania decyzji zmieniających rezerwacje ogólnokrajowych multipleksów: MUX1, MUX2, MUX3, MUX4, było wiadomo, kiedy dojdzie do refarmingu. Od tego czasu możliwym było prowadzenie kampanii reklamacyjnych, w tym przez samych nadawców, którzy mogli informować odbiorców o terminach zmian kanałowych oraz konieczności nabycia odbiorników telewizyjnych umożliwiających odbiór programów w technologii DVB-T2/HEVC bądź konieczności nabycia dekoderów.

Wnioskiem z dnia 22 marca 2022 r. MSWiA, tj. organ wskazany w art. 123 ust. 8 PT, z uwagi na wystąpienie okoliczności, o których mowa w art. 123 ust. 1 pkt. 3 PT, tj. „okoliczności prowadzących do zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego, wynikających z napaści Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy oraz eskalacji działań dezinformacyjnych o zasięgu międzynarodowym”, wniósł o zmianę Rezerwacji w zakresie zmiany harmonogramu zmiany systemu emisji z DVB-T/AVC na DVB- T2/HEVC, tak aby sygnał MUX3 mógł być nieprzerwanie transmitowany w standardzie DVB-T lub standardzie DVB-T2, według wyboru dysponenta rezerwacji częstotliwości, także po 29 czerwca 2022 r. - aż do dnia 31 grudnia 2023 r. 

Decyzją nr DC.WRT.514.17.2022.20 z 24 marca 2022 r., częściowo realizując wniosek złożony przez MSWiA z 22 marca 2022 r., Prezes UKE dokonał zmiany Rezerwacji poprzez zmianę pkt. 2.2. Załączników do poszczególnych Rezerwacji „Obszary i warunki wykorzystania częstotliwości” i nadanie im następującego brzmienia: „2.2. Termin zmiany systemu emisji z DVB-T/AVC na DVB-T2/HEVC. Zmiana systemu emisji z DVB-T/AVC na DVB-T2/HEVC nastąpi nie później niż do dnia 29 czerwca 2022 r.”.

W uzasadnieniu Prezes UKE wskazał, że Plan zagospodarowania częstotliwości obowiązujący w dniu wydania Decyzji przewiduje możliwość transmitowania sygnału w MUX3 w standardzie DVB-T lub DVB-T2 nie dłużej niż do dnia 29 czerwca 2022 r. Dokonanie wnioskowanej przez MSWiA zmiany rezerwacji, która wprowadzałaby możliwość transmitowania sygnału MUX3 w standardzie DVB-T lub DVB-T2 do dnia 31 grudnia 2023 r. wymagałaby natomiast uprzedniej zmiany Planu zagospodarowania częstotliwości.
Zgodnie z § 1 Zarządzenia zmieniającego w Planie zagospodarowania częstotliwości w załączniku w pkt 2.1.3. w ppkt 7 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: „dla trzeciego multipleksu, którego sygnał może być transmitowany w standardzie DVB-T lub DVB- T2 nie później niż od dnia 30 czerwca 2022 r. i nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r., oraz w standardzie DVB-T2 nie później niż od dnia 1 stycznia 2024 r.”

Drugą decyzją zmieniającą rezerwacje częstotliwości na MUX3 nr DC.WRT.524.55.2022.11 z 20 czerwca 2022 r. („Decyzja II”) Prezes UKE uwzględnił Wniosek w pozostałym zakresie, wskazując, że zmiana systemu emisji z DVB-T/AVC na DVB-T2/HEVC nastąpi nie później niż do dnia 1 stycznia 2024 r.

Wyjaśniając okoliczności faktyczne i prawne, które przemawiały za wydaniem Decyzji i Decyzji II, należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że we wniosku MSWiA wskazał, że „według danych przedstawianych przez Krajowy Instytut Mediów jedynie około 57% gospodarstw domowych jest obecnie przygotowanych do odbioru programów telewizyjnych w standardzie DVB-T2. Zbliżoną wartość tj. 56% podaje firma Nielsen, która bazuje na danych z oglądalności kanałów emitowanych obecnie w tym standardzie (np. TVP Dokument na tzw. multipleksie testowym). Odsetek ten zwiększa się w bardzo wolnym tempie, co pozwala oszacować, iż około 40% gospodarstw domowych (4-5 mln obywateli) w Polsce, które korzystają z telewizji naziemnej jako jedynego źródła sygnału telewizyjnego zostanie pozbawionych przez bliżej nieokreślony czas, dostępu do telewizji, w tym do kluczowych z punktu widzenia ochrony przed wspomnianymi zagrożeniami programów i usług transmitowanych w sygnale trzeciego multipleksu.

Należy zwrócić uwagę, że obecna sytuacja geopolityczna w regionie Europy Środkowej i Wschodniej, a także wprowadzony w chwili obecnej na terenie całego kraju trzeci stopień alarmowy CRP wymuszają, we wszystkich kluczowych obszarach funkcjonowania Państwa, daleko idącą ostrożność w działaniach, w szczególności mogących prowadzić do zakłóceń w przekazie rzetelnej informacji do obywateli. Ma to szczególne znaczenie w czasie nasilonych działań dezinformacyjnych ze strony Rosji.

W audiowizualnych składnikach multipleksu trzeciego znajdują się obecnie kluczowe z punktu widzenia zapewnienia obronności państwa, rozumianej chociażby jako mechanizm informowania o zagrożeniach oraz wzmacniania morale ludności czy przeciwdziałania dezinformacji tj. program ogólnopolski TVP l, program regionalny TVP3, ogólnopolski program informacyjny TVP Info. Ponadto Telewizja Polska we współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji realizuje element systemu powiadamiania kryzysowego tj. Regionalny System Ostrzegania (RSO), którego zasięg jest wprost powiązany z zasięgiem multipleksu trzeciego".

W związku z powyższym MSWiA zwrócił się o zmianę Rezerwacji, tak aby sygnał MUX3 mógł być nieprzerwanie transmitowany w standardzie DVB-T lub standardzie DVB-T2, według wyboru dysponenta rezerwacji częstotliwości, także po 29 czerwca 2022 r., aż do dnia 31 grudnia 2023 r., po której to dacie nadawanie na MUX3 będzie realizowane wyłącznie w standardzie DVB-T2. Zdaniem MSWiA, w obecnej szczególnej sytuacji, „tak zdefiniowana zmiana zapewni możliwość realizacji podstawowych powinności telewizji publicznej względem obywateli, bez zakłóceń spowodowanych wdrażaniem nowego standardu nadawania”.

Mając na uwadze stanowisko organu właściwego w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego przedstawione we Wniosku, Prezes UKE w Decyzji i Decyzji II doszedł do wniosku, że zaszły przesłanki do zmiany Rezerwacji wskazane w art. 123 ust. 1 pkt. 3 PT, tj. wystąpiły okoliczności prowadzące do zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Za takie okoliczności Prezes UKE uznał wskazany przez MSWiA fakt, że audiowizualne składniki multipleksu trzeciego, takie jak program ogólnopolski TVP l, program regionalny TVP3, ogólnopolski program informacyjny TVP Info, stanowią istotny instrument służący przeciwdziałaniu dezinformacji ze strony Rosji, zatem pozbawienie znacznej części społeczeństwa możliwości odbioru tych programów, wobec obecnej napiętej sytuacji międzynarodowej, mogło mieć negatywne skutki z punktu widzenia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Istotny jest zatem fakt, że w multipleksie trzecim, jako jedynym ze wszystkich multipleksów, z uwagi na regionalizację (tj. dopasowanie obszarów oddziaływania telewizji regionalnych), obszary mają kształt dążący do obrysów województw (co zostało uzgodnione w pierwotnym Planie GE06 ustalonym na Światowej Radiokomunikacyjnej Konferencji Planistycznej w 2006 r. w Genewie), co pozwala na precyzyjniejsze adresowanie informacji w zależności od regionu kraju. Dlatego też Prezes UKE wziął pod uwagę, że w zasięgu multipleksu trzeciego realizowany jest Regionalny System Ostrzegania (RSO), który stanowi powszechną usługę Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz wojewodów umożliwiająca powiadamianie obywateli o zagrożeniach, tym samym istotny element systemu powiadamiania kryzysowego.

Ostrzeżenia przekazywane w ramach RSO ukazują się:
•    w Aplikacji Mobilnej (systemy operacyjne Android, iOS, Windows Phone),
•    na stronach internetowych urzędu wojewódzkiego,
•    w programach ogólnopolskich TVP (TVP1HD, TVP2HD, TVP Info, TVP Kultura, TVP Historia, TVP Polonia, TVP Rozrywka - telegazeta od str. 190, napisy DVB) w TVP Regionalnej (telegazeta od str. 430, napisy DVB), a także na platformie hybrydowej, która nadawane są w ramach multipleksu trzeciego.

Zatem zapewnienie możliwie szerokiego odbioru sygnału multipleksu trzeciego bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo i porządek publiczny. Prezes UKE wydając, na podstawie art. 123 ust. 1 pkt. 3 PT, Decyzję i Decyzję II, kierował się zatem Wnioskiem oraz zakresem kompetencji organu właściwego w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Oceniając możliwość zmiany rezerwacji zgodnie z wnioskiem MSWiA, Prezes UKE wziął również pod uwagę, czy przedmiotowa zmiana będzie zgodna z innymi przepisami PT, zwłaszcza z przepisami prawa określającymi przesłanki, których wystąpienie jest niezbędne do dokonania przez Prezesa UKE rezerwacji częstotliwości. Spełnienie tych przesłanek zostało szczegółowo omówione w załączonych do niniejszego pisma Decyzji i Decyzji II.

Wstrzymanie zmiany standardu bez zakłócenia procesu refarmingu, możliwe było, z przyczyn technicznych, wyłącznie w przypadku multipleksu trzeciego. Rozmiar tych obszarów pozwala na takie rozlokowanie stacji nadawczych, które zapewni niezakłócony odbiór sygnału TV, przy zachowaniu systemu emisji DVB-T. Z kolei pozostawienie multipleksów MUX1, MUX2 i MUX4 w dotychczasowej technologii DVB-T, spowodowałoby poważne i odczuwalne dla widzów zakłócenia w odbiorze NTC. Przyczynę tych problemów stanowiłyby tzw. zakłócenia wewnętrzne sieci nadajników. Przy tak dużych, jak ma to miejsce w MUX1, MUX2 i MUX4, obszarach, na których wykorzystywane są takie same częstotliwości (tj. taki sam kanał), sygnały docierające do odbiorników z nadajników w różnych lokalizacjach, zamiast sumować się (silniejszy sygnał to lepszy odbiór), znosiłyby się (zakłócałyby się nawzajem), ograniczając lub uniemożliwiając poprawny odbiór programów TV.

Z kolei ewentualne wyłączenie części nadajników, o ile zmniejszyłoby zakłócenia, to jednak nie pozwoliłoby na pokrycie kraju sygnałem multipleksów (pojawiłoby się wiele lokalizacji bez możliwości odbioru). Warto wskazać, że umożliwienie czasowej emisji programów DVB-T na multipleksie trzecim nie powoduje utraty zasięgów w ramach poszczególnych allotmentów. W przypadku hipotetycznego pozostawienia DVB-T na pozostałych multipleksach doszłoby do znacznej utraty zasięgów poszczególnych stacji w tych multipleksach, a tym samym do trwałej utraty znacznie większej liczby odbiorców aniżeli przy zmianie technologii na DVB-T2, gdzie odbiorcy poprzez zakup odpowiedniego sprzętu mogą w każdej chwili odbierać programy na obszarze całego kraju.

Natomiast dokonanie tożsamej czynności w odniesieniu do pozostałych multipleksów spowodowałoby konieczność wstrzymania zmiany zakresu częstotliwości przeznaczonych dla naziemnej telewizji cyfrowej, co byłoby sprzeczne z Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady, a tym samym naruszałoby obowiązujące przepisy regulujące kwestie rezerwacji częstotliwości, a także porozumienia zawarte z krajami ościennymi, w ramach których Polska zobowiązała się do zwolnienia kanałów z pasma 700 MHz.

Odpowiadając na wątpliwości Pana Rzecznika w zakresie praw obywateli wyrażonych w art. 54 i 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszej kolejności należy wskazać, że Decyzja i Decyzja II wydane zostały, zgodnie z art. 114 ust. 2 PT , po uzgodnieniach z Przewodniczącym Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, który reprezentując KRRiT, zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, stoi na straży wolności słowa w radiu i telewizji, samodzielności dostawców usług medialnych oraz dostawców platform udostępniania wideo, interesów odbiorców usług i użytkowników oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji. Stanowisko Przewodniczącego KRRiT, którym uzgodnił decyzję zmieniającą rezerwacje na MUX3, nie podlega, zgodnie z obowiązującym prawem, ocenie Prezesa UKE.

Z informacji MSWiA wprost wynikało, że stan przygotowania do zmiany standardu z DVB-T na DVB-T2 był niezadowalający. Około 4-5 milionów obywateli nie posiadało nowych odbiorników lub dekoderów umożliwiających odbiór naziemnej telewizji cyfrowej w nowej technologii. Oznaczało to, że w przypadku dokonania zmiany standardu zgodnie z harmonogramem, liczne gospodarstwa domowe pozbawione zostałyby dostępu do telewizji naziemnej, czego skutkiem byłoby istotne ograniczenie dostępu do informacji oraz Regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO) wykorzystującego NTC jako kanał powszechnej dystrybucji informacji, co było nie do zaakceptowania w sytuacji wystąpienia okoliczności prowadzących do zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Należy jednocześnie zauważyć, że osoby, które w chwili obecnej mają dostęp wyłącznie do treści transmitowanych w multipleksie trzecim, mogą w każdej chwili nabyć nowy odbiornik cyfrowy DVB-T2/HEVC (dekoder lub telewizor), umożliwiający im odbiór naziemnej telewizji cyfrowej również w nowym standardzie (nowe urządzenia są wstecznie kompatybilne, zatem pozwalają na odbiór w obydwu standardach).

W momencie podejmowania decyzji obowiązywała ustawa z 24 lutego 2022 r. o wsparciu gospodarstw domowych w ponoszeniu kosztów związanych ze zmianą standardu nadawania naziemnej telewizji cyfrowej, na mocy której osoby pełnoletnie mają możliwość skorzystania z dofinansowania zakupu odbiornika cyfrowego DVB-T2/HEVC (dekodera lub telewizora). Wniosek taki złożyć można przez Internet lub w placówce pocztowej. Z danych posiadanych przez Prezesa UKE wynika, że na 28 lipca 2022 r. wygenerowano 519 257 kodów pozwalających na skorzystanie z dofinansowania.

Analiza asortymentu dostępnego w popularnych sklepach z elektroniką pokazuje z kolei, że powszechnie dostępne są dekodery DVB-T2/HEVC w cenie od poniżej 100 do około 130 zł. Oznacza to, że nie istnieje jakakolwiek bariera finansowa uniemożliwiająca wyposażenie gospodarstwa domowego w sprzęt umożliwiający odbiór telewizji naziemnej w nowym standardzie, zakładając wykorzystanie wprowadzonego ustawowo bonu dofinansowującego zakup.

Na marginesie, pomimo iż Decyzja i Decyzja II nie ma wpływu na zmniejszenie oglądalności, nie można podzielić poglądu, że część obywateli nie będzie miała - z przyczyn od nich niezależnych - swobodnego dostępu do głównych komercyjnych stacji telewizyjnych.

Opóźnienie w przygotowaniu społeczeństwa do przejścia na nową technologię odbioru jest zjawiskiem już wcześniej obserwowanym. Podobne zachowania obserwowano przy zmianie technologii i przejściu z nadawania analogowego telewizji na nadawanie cyfrowe. Należy spodziewać się, że wraz z upływem czasu od przejścia na DVB-T2/HEVC wzrastać będzie przygotowanie społeczeństwa na odbiór NTC w nowym standardzie.

VII.564.23.2022