Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje do Ministra Finansów w sprawie dopuszczalności możliwości rozpoznania wniosku podatnika o umorzenie zaległości podatkowej po jej zapłacie przez podatnika lub jej wyegzekwowaniu
• AKTUALIZACJA 17.07.2025: Po ponownej analizie resort uznał, że nie znajduje uzasadnienia praktyka umarzania, jako bezprzedmiotowych, postępowań zainicjowanych przez podatnika o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego w sytuacji, gdy po wszczęciu postępowania ulgowego nastąpi spłata zaległości podatkowej lub jej wyegzekwowanie 

RPO zwraca uwagę na wciąż nierozwiązany problem umarzania jako bezprzedmiotowych postępowań, zainicjowanych przez podatników o ulgę w spłacie zobowiązania podatkowego, gdy już po wszczęciu postępowania nastąpi uiszczenie zaległości lub jej wyegzekwowanie.

Według wytycznych MF, jeżeli zaległość wygasła na skutek zapłaty lub przymusowego wyegzekwowania, zastosowanie ulgi w jej spłacie przez umorzenie jest niemożliwe. W konsekwencji postępowanie powinno być umorzone. Zdaniem resortu, gdy dojdzie do zapłaty podatku, nie można już mówić o zaległości i nie można jej umorzyć, gdyż wówczas dochodziłoby do dwukrotnego zakończenia tego samego stosunku prawnopodatkowego. To samo odnosi się  ściągnięcia zaległości w drodze egzekucji.

W ocenie RPO taka interpretacja jest niekorzystna dla podatników. Powoduje, że udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego wobec dobrowolnej zapłaty lub przymusowego wyegzekwowania, już po złożeniu wniosku ulgowego, staje się instytucją pozorną. Obie te okoliczności nie powinny być podstawą decyzji o bezprzedmiotowości tzw. postępowania ulgowego. 

Tymczasem MF zaleca śledzenie orzecznictwa sądów w ceIu ewentualnego skorygowania przyjętego trybu postępowania w sprawach umorzeniowych.

Marcin Wiącek pyta ministra Andrzeja Domańskiego, czy rozważa zmianę dotychczasowego stanowiska oraz czy analizowana jest możliwość ewentualnych zmian legislacyjnych, które wprost dopuszczałyby możliwość rozpoznania wniosku umorzeniowego podatnika po zapłacie lub wyegzekwowaniu zaległości podatkowej.

Odpowiedź Zbigniewa Stawickiego, podsekretarza stanu w MF, zastępcy Szefa Krajowej Administracji Skarbowej

Przedstawienie zagadnienia

Pismem z 20 grudnia 2023 r.  Ministerstwo Finansów stanęło na stanowisku, że skoro doszło do zapłaty podatku, to nie można już mówić o istnieniu zaległości podatkowej. Jeśli ona nie istnieje, nie sposób dokonać jej umorzenia, gdyż wówczas dochodziłoby do dwukrotnego zakończenia tego samego stosunku prawnopodatkowego. W sytuacji, gdy zaległość podatkowa objęta wnioskiem o umorzenie wygasła na skutek jej zapłaty lub przymusowego wyegzekwowania, to zastosowanie ulgi w spłacie (umorzenie) jest niemożliwe, a co za tym idzie postępowanie w przedmiocie umorzenia zaległości powinno być umorzone.

W swoim wystąpieniu z 24 czerwca 2025 r. wskazał Pan, że przyjęcie takiej interpretacji przepisów jest niekorzystne dla podatników. W praktyce powoduje, że udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego w przypadku dobrowolnej zapłaty lub przymusowego wyegzekwowania, już po złożeniu wniosku ulgowego, staje się dla obywatela instytucją pozorną i wydrążoną z treści. Dlatego też okoliczność zapłaty lub przymusowego wyegzekwowania zaległości podatkowej nie powinna być postrzegana jako podstawa do wydania decyzji o bezprzedmiotowości postępowania ulgowego. Fakt, iż doszło do zapłaty lub egzekucji sprawia, że przedmiot postępowania ulgowego jedynie z faktycznego punktu widzenia przestaje istnieć, natomiast z punktu widzenia interesów ekonomicznych obywatela istnieje w dalszym ciągu. Nie ulega wątpliwości, że podatnik nadal jest zainteresowany określonym rozstrzygnięciem sprawy, które może rzutować na jego sytuację.

W związku z powyższym zwrócił się Pan do Ministra Finansów z prośbą o ustosunkowanie się do zasygnalizowanego problemu oraz o przekazanie informacji, czy resort finansów rozważa zmianę dotychczasowego niekorzystnego dla podatników stanowiska w przedmiotowej sprawie oraz czy analizowana jest zasadność wprowadzenia ewentualnych zmian legislacyjnych.

Stanowisko Ministra Finansów

Po dokonaniu ponownej analizy przedmiotowego zagadnienia zauważam, że praktyka polegająca na umarzaniu jako bezprzedmiotowych postępowań zainicjowanych przez podatnika o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego w sytuacji, gdy po wszczęciu postępowania ulgowego nastąpi spłata zaległości podatkowej lub jej wyegzekwowanie, nie znajduje uzasadnienia. Aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych oraz stanowisko doktryny wskazują, że organ nie ma podstaw do umorzenia postępowania o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego z powodu zapłaty bądź wyegzekwowania zobowiązania i ma obowiązek rozpatrzeć sprawę merytorycznie. Zapłata podatku przez podatnika jest wykonaniem ustawowego obowiązku, a nie wyrazem chęci uiszczenia go. Obowiązek zapłaty podatku nie wyklucza prawa do ulgi. Podatnik, który uiścił zaległość podatkową nadal może domagać się jej umorzenia, bowiem zapłata nie pozbawia interesu prawnego w uzyskaniu rozstrzygnięcia w przedmiocie udzielenia ulgi. Należy zatem uznać, że w sytuacji, gdy wniosek podatnika o umorzenie zaległości podatkowej został złożony przed zapłatą lub wyegzekwowaniem zaległości podatkowej, to organ podatkowy powinien go rozpoznać.

Jedynie w sytuacji, gdy żądający sam (bez jakiejkolwiek formy przymusu) zrezygnuje z rozstrzygnięcia sprawy przyznania zwolnienia uznaniowego (ulgi), fakt uiszczenia przez wnioskodawcę na rzecz określonego związku publicznoprawnego jego zaległości podatkowej czy odsetek lub wyegzekwowania przez tenże związek tych należności w drodze egzekucji administracyjnej, spowoduje bezprzedmiotowość danego postępowania i będzie podstawą do jego umorzenia.

Aktualne stanowisko w tej sprawie zostało skierowane do Dyrektorów Izb Administracji Skarbowej.

Jedocześnie informuję, że zmiana praktyki działania organów podatkowych nie wymaga zmian legislacyjnych. 

V.511.423.2025