Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zwolnienia powinny być wypracowane w atmosferze dialogu władz uczeni ze wszystkimi zainteresowanymi środowiskami oraz mieć merytoryczny oraz przejrzysty charakter
• Jest to tym bardziej zasadne wobec zarzutów, że naruszają one zasady równego traktowania i dotyczą tylko osób krytycznie nastawionych wobec władz Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie i związku zawodowego NSZZ „Solidarność”
• Żadna umowa nie została wypowiedziana z wyłącznej przyczyny osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego i nabycia prawa do emerytury - odpowiada rektor uczelni 
• Oświadczenia pracodawcy zmierzające do rozwiązania stosunku pracy zostały poprzedzone konsultacją związkową, zaś same oświadczenia zostały dokonane w przewidzianej prawem formie - ustaliła Państwowa Inspekcja Pracy
• W jednym przypadku doszło do wypowiedzenia umowy w trakcie usprawiedliwionej nieobecności w pracy

Do Rzecznika Praw Obywatelskich dotarły niepokojące sygnały o planowanych na uczelni zwolnieniach, obejmujących w szczególności pracowników naukowych zatrudnionych na umowach o pracę na czas określony oraz ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie praw emerytalnych. Uzasadnieniem ma być trudna sytuacja finansowa uczelni.

Zwolnienia dotkną m.in. ośmioro profesorów Instytutu Filozofii i Socjologii. Pracę w Instytucje mają stracić m.in. dyrektor Instytutu prof. dr hab. Janusz Majcherek, filozof nauki i naukoznawca prof. dr hab. Wojciech Sady, prof. Janusz Krupiński, profesor Akademii Sztuk Pięknych dr hab. Antoni Szwed.

W świetle utrwalonego orzecznictwa, w tym Sądu Najwyższego, osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (uchwała SN w składzie 7 sędziów z 21 stycznia 2009 r., II PZP 13/08, OSNP 2009/19-20/248).

W ocenie Rzecznika decyzje podejmowane w tym obszarze - mające przecież bezpośredni związek z jakością działalności badawczej i dydaktycznej prowadzonej przez uczelnię - powinny zostać wypracowane w atmosferze dialogu władz uczeni ze wszystkimi zainteresowanymi środowiskami oraz mieć merytoryczny oraz przejrzysty charakter. Jest to tym bardziej zasadne wobec zarzutów, że zwolnienia naruszają zasady równego traktowania i dotyczą tylko osób krytycznie nastawionych wobec władz uczelni i uczelnianego związku zawodowego „Solidarność”.

Zastępca RPO Stanisław Trociuk poprosił o stanowisko rektora Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie prof. dr hab. Piotra Borka.

Odpowiedź rektora (aktualizacja 15 czerwca 2021 r.)

Uprzejmie informuję, iż żadna z umów o pracę zawarta z pracownikami Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nie została wypowiedziana z wyłącznej przyczyny osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego i nabycia prawa do emerytury.

Wypowiedzenia w skali całej uczelni, mają charakter jednostkowy, a każde wypowiedzenie zostało indywidualnie i wszechstronnie rozważone z uwzględnieniem całokształtu sytuacji, tak dotyczącej konkretnego nauczyciela akademickiego, jak też sytuacji i potrzeb danego Instytutu i całej Uczelni.

Wypowiedzenia zostały dokonane z zachowaniem dyspozycji art. 123 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz z zachowaniem wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy. W każdym przypadku, kiedy wypowiedzenia są dokonywane z przyczyn niedotyczących pracowników, pracownicy otrzymują lub otrzymają, w terminie prawem przewidzianym, odprawy pieniężne zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Tak więc każdy ze wskazanych nauczycieli akademickich otrzyma od pracodawcy:

1. wynagrodzenie za czas trwania umowy o pracę tj. we wskazanych przypadkach, do dnia 30 września 2021 r.,

2. odprawę pieniężną w wysokości przewidzianej przepisami prawa, we wskazanych przypadkach są to dodatkowe trzy miesięczne wynagrodzenie (wyliczone zgodnie z dyspozycją ww. ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników),

3. a także odprawę emerytalną zgodnie z Kodeksem pracy,

Biorąc pod uwagę powyższe, a także fakt, iż pracownicy ci nabywają prawo do emerytury, należy uznać, iż ich sytuacja jest w pełni zabezpieczona, a pracodawca przestrzega wszystkich wymagań prawem przewidzianych. Należy także podkreślić, iż każdemu pracownikowi przysługuje odwołanie do Sądu Pracy.

Odpowiedź Państwowej Inspekcji  Pracy 

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w art. 10 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1251 ze zm.) jako zakres właściwości rzeczowej Państwowej Inspekcji Pracy nie wskazano kontroli przestrzegania przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 263 ze zm.). Stosownie bowiem do brzmienia art. 10. ust. 1. ustawy o PIP do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy m.in.: nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych.

Mając powyższe na względzie, kontroli poddano przestrzeganie przez pracodawcę przepisów prawa pracy m.in. w zakresie rozwiązywania stosunku pracy z pracownikami Uczelni, w tym nauczycielami akademickimi. 

W toku kontroli ustalono, że oświadczenia pracodawcy zmierzające do rozwiązania stosunku pracy zostały poprzedzone konsultacją związkową, zaś same oświadczenia zostały dokonane w przewidzianej prawem formie tj. formie pisemnej, z podaniem przyczyn rozwiązania lub wypowiedzenia stosunku pracy. W pisemnych oświadczeniach pracodawcy wskazano pouczenia o możliwości oraz terminie, a także sądzie właściwym do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę lub żądania przywrócenia do pracy lub odszkodowania.

W toku kontroli stwierdzono, iż w jednym przypadku doszło do wypowiedzenia umowy o pracę w trakcie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, gdyż wypowiedzenie umowy o pracę doręczono pracownikowi w trakcie niezdolności do pracy. Wskazać przy tym należy, iż pracownik ten stał się niezdolny do pracy już po wysłaniu przez pracodawcę pisemnego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę.

W zakresie stwierdzonych w trakcie kontroli ww. nieprawidłowości dot. przestrzegania przepisów prawa pracy skierowane zostało do Pracodawcy wystąpienie przewidziane w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy.

W zakresie rozwiązania lub wypowiedzenia umowy o pracę z osobami wskazanymi do szczególnej ochrony z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych ustalono, że w trakcie kontroli doszło do złożenia oświadczeń woli przez pracodawcę skutkujących rozwiązaniem lub wypowiedzeniem stosunku pracy pracowników, którzy zostali wskazani przez jedną z organizacji związkowych do ochrony przysługującej na podstawie art. 32 ust. 1 w zw. z art. 34 ustawy o związkach zawodowych - pomimo braku wyrażenia na to zgody przez organizację związkową. W toku kontroli ustalono, iż pracodawca w odniesieniu do przedstawionej przez tę organizację związkową informacji o liczebności członków, zgodnie z obowiązującymi przepisami wniósł do tej organizacji pisemne zastrzeżenie co do liczebności danej zakładowej organizacji związkowej w terminie 30 dni od dnia przedstawienia przez tę organizację informacji o takiej liczbie.

Organizacja związkowa zgodnie z wyżej wymienioną ustawą wystąpiła do sądu pracy o rozstrzygnięcie powstałego sporu w zakresie ustalenia tej liczby. Podkreślić należy, że z ilością członków danej organizacji związkowej bezpośrednio wynikają uprawnienia organizacji związkowej dot. ilości osób, które mogą zostać wskazane do specjalnej ochrony z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Do zakończenia kontroli zawisły przed sądem spór nie został rozstrzygnięty.

Mając na względzie obowiązek pracodawcy przewidziany w art. 183a § 1 Kodeksu pracy stanowiący, iż pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy inspektor pracy ustalił, że pracodawca wdrożył Zarządzenie Nr R/Z.0201-13/2020 Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie z dnia 10 lutego 2020 r. w sprawie wprowadzenia Procedury przeciwdziałania dyskryminacji w Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Procedura ta przewiduje m.in. powołanie Pełnomocnika Rektora ds. Równego Traktowania oraz Rektorską Komisję ds. Równego Traktowania, które to organy opiniują oraz zajmują stanowiska w sprawach dyskryminacji, przy czym uprawnionym do złożenia takiej skargi jest m.in. pracownik dyskryminowany z uwagi na przynależność związkową.

III.7040.66.2021