Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Gdy na uczelni toczy się postępowanie dyscyplinarne, osoba pokrzywdzona działaniami nauczyciela akademickiego, studenta czy doktoranta nie ma statusu strony 
• Ze skarg wpływających do RPO wynika, że pokrzywdzony jest wtedy na gorszej pozycji niż obwiniony, który nierzadko zajmuje wyższe miejsce w hierarchii zawodowej czy naukowej
• Pokrzywdzony ma zaś status strony w postępowaniu dyscyplinarnym wobec adwokata, radcy prawnego czy lekarza 
• AKTUALIZACJA: Minister Edukacji i Nauki nie podziela stanowiska RPO ws. zasadności zmiany przepisów dotyczących nadania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych w sprawach nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów
• Ewentualne zmiany powinny wynikać przede wszystkim z sygnałów pochodzących ze środowiska akademickiego, a takich nie było
• AKTUALIZACJA2: Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich ocenia, że propozycje rozwiązań sformułowanych ogólnie przez RPO zasługują na akceptację i poparcie
• AKTUALIZACJA3: Rzecznik prosi MEiN także o stanowisko co do przyznania pokrzywdzonemu statusu strony również w postępowaniach dyscyplinarnych toczonych na podstawie Karty Nauczyciela
• AKTUALIZACJA4: Minister podtrzymuje swe stanowisko i nie uznaje za zasadne inicjowania prac legislacyjnych nad zmianą postępowań dyscyplinarnych wobec nauczycieli akademickich, studentów, jak i doktorantów  
• Kwestia przyznania uczniowi pokrzywdzonemu czynem nauczyciela statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych zostanie zaś poddana wnikliwej analizie w ramach prac grupy roboczej  

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się o podjęcie odpowiednich działań legislacyjnych do ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka.

Rzecznik monitoruje kwestię poszanowania praw stron postępowań dyscyplinarnych wobec nauczycieli akademickich, studentów oraz doktorantów. Jednym z problemów dotykających pokrzywdzonych w wyniku działań nauczyciela akademickiego, studenta czy doktoranta jest nieposiadanie przez nich statusu strony tych postepowań na gruncie obecnych przepisów.

Zgodnie z art. 292 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce stronami w postępowaniu dyscyplinarnym są obwiniony i rzecznik dyscyplinarny. Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie także w odniesieniu do postępowań dyscyplinarnych w sprawie studentów oraz doktorantów. Odmiennie przedstawia się kwestia statusu pokrzywdzonego w postępowaniu wyjaśniającym - na tym etapie ma on status strony.

Analiza przepisów wskazuje, że ustawodawca w bardzo wąskim zakresie przewidział uprawnienia dla osób pokrzywdzonych na etapie postępowania dyscyplinarnego. W szczególności pokrzywdzony ma możliwość uczestniczenia w rozprawie dyscyplinarnej (choć z przepisów nie wynika wprost obowiązek informowania pokrzywdzonego o terminie) oraz składania zeznań w charakterze świadka. Przewiduje się też możliwość złożenia w ramach postępowania dyscyplinarnego w sprawie nauczyciela akademickiego wniosku przez pokrzywdzonego o wyłączenie członków składu orzekającego i protokolanta. 

W literaturze prezentowane jest stanowisko wskazujące na możliwość uzyskania przez pokrzywdzonego statusu strony w postępowaniu dyscyplinarnym dzięki odpowiedniemu zastosowaniu przepisów k.p.k. w zakresie, w jakim reguluje on status oskarżyciela posiłkowego. Stanowisko to może jednak budzić wątpliwości z uwagi na uregulowanie w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce kwestii stron postępowania dyscyplinarnego i charakter tego postępowania, w którym nie występuje oskarżyciel.

W ocenie RPO interesy pokrzywdzonego winny być chronione nie tylko na etapie postępowania wyjaśniającego, ale także - w równym stopniu - na etapie postępowania dyscyplinarnego. Zmiana w tym zakresie wzmocniłaby status pokrzywdzonego, który, jak wynika z wpływających do Biura Rzecznika skarg, znajduje się na pozycji wyjściowo gorszej niż obwiniony, który nierzadko zajmuje wyższe miejsce w hierarchii zawodowej czy naukowej i ma możliwości negatywnego oddziaływania na pokrzywdzonego.

Taka zmiana mogłaby mieć pozytywny wpływ także na skuteczność postępowań dyscyplinarnych. Wpisałoby się to w tendencję do poszerzania uprawnień pokrzywdzonego. 

A  rozwiązanie, gdy pokrzywdzonemu przysługuje status strony na etapie postępowania dyscyplinarnego jest znane na gruncie niektórych innych aktów prawnych, np  zgodnie z ustawą Prawo o adwokaturze, o radcach prawnych, czy izbach  lekarskich pokrzywdzony jest stroną postępowania.

- Zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o rozważenie zasadności podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do przyznania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych w sprawach studentów, doktorantów i nauczycieli akademickich – podsumowuje Marcin Wiącek.  

Odpowiedź Dariusza Piontkowskiego, sekretarza stanu w MEiN

Minister Edukacji i Nauki nie podziela stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich w zakresie zasadności zmiany przepisów PSWN dotyczących nadania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych w sprawach dotyczących nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów.

Przepis art. 286 ust. 1 ustawy PSWN statuuje strony postępowania wyjaśniającego prowadzonego wobec nauczycieli akademickich (przepis ten ma również zastosowanie do studentów i doktorantów, zgodnie z art. 315 ustawy PSWN). W myśl tego przepisu, pokrzywdzony jest stroną tego postępowania, obok osoby, której czynu dotyczy postępowanie wyjaśniające oraz osoby, która zawiadomiła o popełnieniu czynu mającego znamiona przewinienia dyscyplinarnego. 

Na etapie postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez rzecznika dyscyplinarnego, zadaniem rzecznika jest stwierdzenie – w oparciu o zgromadzone dowody – czy mogło dojść do przewinienia dyscyplinarnego, czy też nie. Jeśli więc rzecznik stwierdzi, że doszło lub mogło dojść do przewinienia, to albo kieruje sprawę do właściwej komisji dyscyplinarnej, albo składa wniosek do rektora o wymierzenie kary upomnienia (za przewinienie mniejszej wagi).  Jeżeli zaś rzecznik stwierdzi, że nie doszło do przewinienia, to umarza postępowanie wyjaśniające. Postanowienie o umorzeniu postępowania jest zatwierdzane przez rektora. 

W przypadku odmowy zatwierdzenia postanowienia, rektor może polecić innemu rzecznikowi dyscyplinarnemu wszczęcie postępowania wyjaśniającego. Z uwagi na charakter stosunku prawnego między studentem a uczelnią, który znacząco różni się od relacji zawodowej między nauczycielem akademickim a uczelnią, w studenckim postępowaniu wyjaśniającym nie wskazano na odpowiednie stosowanie w tym zakresie art. 289 ust. 1 ustawy PSWN, tj. na możliwość wniesienia zażalenia do właściwej komisji dyscyplinarnej. Zatem postanowienie tego rzecznika o umorzeniu postępowania wyjaśniającego jest ostateczne (art. 313 ust. 3 PSWN).

Odnosząc powyższe regulacje na grunt ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, dalej „KPK”, należy przyjąć, że postępowanie wyjaśniające prowadzone w uczelni jest odpowiednikiem postępowania przygotowawczego przewidzianego w KPK, którego stronami są podejrzany i pokrzywdzony (art. 299 KPK). W drodze odpowiedniego stosowania KPK w przepisach dyscyplinarnych dotyczących nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów (na podstawie art. 305 i art. 320 ustawy PSWN) należy wskazać, że celem postępowania wyjaśniającego jest:

• ustalenie, czy czyn nauczyciela akademickiego albo studenta, wskazany w poleceniu rektora dotyczącym wszczęcia postepowania wyjaśniającego, został popełniony i czy stanowi on przewinienie dyscyplinarne,
• wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych,
• zebranie i zabezpieczenie dowodów dla komisji dyscyplinarnej.

Zgodnie z powyższym, ustalenie osoby pokrzywdzonego służy urealnieniu jego prawa do udziału w postępowaniu wyjaśniającym w charakterze strony procesowej.

Natomiast na następnym etapie postępowania, które toczy się przed komisją dyscyplinarną, stroną procesową staje się rzecznik dyscyplinarny – to on zna okoliczności sprawy, przedstawia komisji zebrane dowody (do wniosku o ukaranie dołącza akta postępowania wyjaśniającego), a także „reprezentuje” stanowisko pokrzywdzonego. Po to właśnie prowadzone jest przez rzecznika postępowanie wyjaśniające, aby komisja już na wstępie swojej pracy mogła szczegółowo zapoznać się z rodzajem zarzucanego czynu oraz stanowiskiem osoby pokrzywdzonej, które przekazuje jej rzecznik.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki dnia 8 czerwca 2022 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia mediacji, postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, a także sposobu wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia (Dz. U. poz. 1236) oraz z rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 września 2018 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego w sprawach studentów, a także sposobu wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia (Dz. U. poz. 1882), w postępowaniu prowadzonym przez komisję dyscyplinarną prawa pokrzywdzonego – w sposób pośredni –  również zostały zagwarantowane. Jeżeli bowiem komisja dyscyplinarna stwierdzi, że wniosek o ukaranie nie zawiera niezbędnych elementów, np. dokładnego określenia zarzucanego czynu bądź też stosownego uzasadnienia (oba te elementy rzecznik opracowuje także na podstawie zeznań pokrzywdzonego), a także jeśli do wniosku nie zostały dołączone akta postępowania wyjaśniającego (którego stroną był pokrzywdzony), to przewodniczący komisji dyscyplinarnej zwraca wniosek i wzywa rzecznika dyscyplinarnego do uzupełnienia stwierdzonych braków. Jeżeli natomiast na posiedzeniu niejawnym skład orzekający komisji dyscyplinarnej stwierdzi braki we wniosku o ukaranie, to wydaje postanowienie o zwrocie wniosku rzecznikowi w celu uzupełnienia postępowania wyjaśniającego (wskazując zakres uzupełnienia i wyznaczając termin jego uzupełnienia). Postanowienie o zwrocie wniosku do rzecznika doręcza się m.in. pokrzywdzonemu – z uwagi na możliwość ponownego nawiązania z nim kontaktu przez rzecznika w celu uzupełnienia dokumentacji postępowania wyjaśniającego. Jeżeli zaś na posiedzeniu niejawnym skład orzekający wyda postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, to doręcza się je także pokrzywdzonemu. Na to postanowienie pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie do odwoławczej komisji dyscyplinarnej (dot. postępowania wobec studentów i doktorantów).

Należy także zwrócić uwagę, że skład orzekający komisji dyscyplinarnej może wydać postanowienie o zawieszeniu postępowania dyscyplinarnego, jeżeli w sprawie tego samego czynu wszczęte zostało postępowanie przygotowawcze lub postępowanie sądowe. Zatem postępowania toczącego się przed komisją dyscyplinarną nie należy utożsamiać z procesem toczącym się przed sądem. Celem postępowania karnego jest ustalenie, czy oskarżony ponosi winę zarzucanego mu czynu (przestępstwo lub wykroczenie) i określenie wymiaru kary, natomiast postępowanie toczące się w uczelni ma na celu ustalenie, czy student naruszył przepisy obowiązujące w uczelni lub dokonał czynu uchybiającego godności studenta (art. 307 ust. 1 ustawy PSWN), a w przypadku nauczyciela - czy dokonał on czynu uchybiającego obowiązkom nauczyciela akademickiego lub godności zawodu nauczyciela akademickiego (art. 275 ust. 1 ustawy PSWN), a w rezultacie nałożenie kary dyscyplinarnej.

Niezależnie od powyższego należy przypomnieć, że pokrzywdzony, na mocy art. 305 ustawy PSWN, ma możliwość uzyskania statusu oskarżyciela posiłkowego i dzięki temu aktywnie uczestniczyć w postępowaniu przed komisją dyscyplinarną.

Należy podkreślić, że odpowiedzialność dyscyplinarna nauczyciela akademickiego odnosi się do odpowiedzialności zawodowej, natomiast studenta - do odpowiedzialności za czyny związane ze wspólnotą tej uczelni lub mieniem uczelni, porządkiem organizacyjnym, ustalonym przez nią systemem wartości i dotyczy głównie czynów popełnionych na terenie uczelni. Natomiast tam, gdzie popełniony czyn nauczyciela akademickiego albo studenta przybiera postać działania o skutkach wykraczających poza reguły wewnętrzne społeczności akademickiej oraz narusza powszechne zakazy i nakazy odpowiedniego zachowania, godząc w porządek publiczny lub konstytucyjne prawa jednostki, wówczas postawa nauczyciela akademickiego albo studenta powinna być analizowana pod kątem odpowiedzialności karnej, a ewentualnie dopiero w drugiej kolejności - odpowiedzialności dyscyplinarnej. Specyfika tego postępowania ma istotne znaczenie w kontekście rozgraniczania odpowiedzialności karnej od dyscyplinarnej, procesu karnego od postępowania dyscyplinarnego, a także - odnosząc się do meritum sprawy – stron procesu karnego od stron postępowania dyscyplinarnego.

Postępowanie dyscyplinarne prowadzone w uczelni posiada z gruntu odmienne cele niż postępowanie karne, zaś postępowanie dyscyplinarne wobec studentów jest także odmienne od postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich. Zadaniem władz uczelni, możliwym do realizacji między innymi przez politykę dyscyplinarną, jest stworzenie wzorca zachowań studenta, w szczególności w obszarze jego działalności studenckiej, naukowej, kulturalnej, jak również postawy etycznej. Wynik i przebieg postępowania dyscyplinarnego pozostawia skutki prawne wyłącznie w sferze wewnętrznej tzn. między zakładem administracyjnym – uczelnią, a użytkownikiem zakładu – studentem.

Jednocześnie pragnę zauważyć, że wystąpienie Pana Rzecznika nie zawiera przykładów dotyczących ograniczania interesu pokrzywdzonego w postępowaniu dyscyplinarnym wobec studentów, doktorantów czy nauczycieli akademickich. Z tego też powodu trudno jest odnieść się do przykładów skarg trafiających do Rzecznika, w których wskazuje się, iż status pokrzywdzonego znajduje się na pozycji wyjściowo gorszej niż obwiniony, który to obwiniony nierzadko zajmuje wyższe miejsce w hierarchii zawodowej czy naukowej i ma możliwości negatywnego oddziaływania na pokrzywdzonego. Z przykładem z literatury przedmiotu dotyczącym postawy rzecznika dyscyplinarnego, tj. braku odpowiedniej motywacji i chęci do prowadzenia postępowania dyscyplinarnego, co może wynikać z przynależności do tej samej jednostki co osoba obwiniona, nieoficjalnych prób nacisku ze strony innych pracowników uczelni, ostracyzmu w miejscu pracy czy obawy przed zablokowaniem awansu, trudno się zgodzić. Ponadto wydaje się to nie mieć przełożenia na prawa i obowiązki studentów, w tym postępowanie dyscyplinarne wobec studentów. Natomiast odnosząc się do wskazanego przykładu regulacji dotyczących adwokatury, radców prawnych czy izb lekarskich, należy zauważyć, że odpowiedzialność dyscyplinarna członków określonej grupy (nauczycieli akademickich studentów i doktorantów) powinna uwzględniać przede wszystkim specyfikę stosunku prawnego i relacji jakie występują pomiędzy członkami tej grupy. Stąd też postępowanie wyjaśniające czy dyscyplinarne wobec nauczycieli akademickich albo studentów różni się znacząco od postępowania wobec ww. grup zawodowych.

Przekazując powyższe, należy dodać, że zarówno pokrzywdzony w danej sprawie, jak i osoba składająca zawiadomienie (świadek określonego czynu) niezależnie od prowadzonego przez rzecznika lub komisję dyscyplinarną postępowania (lub jego umorzenia), mogą wystąpić w sprawie cywilnej na drogę sądową przeciwko danemu nauczycielowi akademickiemu, studentowi, czy też doktorantowi albo też powiadomić organy ścigania, jeśli posiadają uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.

Po dokonaniu analizy sprawy, w opinii Ministra Edukacji i Nauki, obecne ukształtowanie pozycji pokrzywdzonego w postępowaniu wyjaśniającym i dyscyplinarnym wobec nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów uwzględnia cele tych postępowań i zapewnia przestrzeganie wewnątrzuczelnianych reguł. Tym samym nie jest zasadne inicjowanie prac legislacyjnych nad nowelizacją ustawy PSWN we wnioskowanym zakresie.

Ewentualne zmiany w zakresie omawianych regulacji powinny wynikać przede wszystkim z sygnałów pochodzących ze środowiska akademickiego. Jednakże do tej pory nie były kierowane do Ministerstwa Edukacji i Nauki żadne informacje świadczące o konieczności przyznania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniu dyscyplinarnym wobec nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów.

Odpowiedź prof. Arkadiusza Mężyka, przewodniczącego KRASP

W odpowiedzi na pismo Pana Rzecznika nr VII.7033.115.2022.AMB z 2 stycznia 2023 r. uprzejmie informuję, że kwestia statusu strony w postępowaniu dyscyplinarnym nie była dotychczas przedmiotem analizy KRASP.

Dlatego też Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich poddała szczegółowej konsultacji wniosek Pana Rzecznika, skierowany do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie rozpoczęcia prac nad nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w zakresie uzupełnienia regulacji prawnej normującej procedury dyscyplinarne w obszarze szkolnictwa wyższego o przepisy przyznające w tych postępowaniach status strony pokrzywdzonemu.

W ocenie KRASP propozycje rozwiązań procesowych (sformułowanych dość ogólnie) w Pana wniosku zasługują na akceptację i poparcie. Przyjęcie proponowanych rozwiązań prawnych pozwoliłoby nie tylko na dostosowanie układu podmiotowego stron w procedurach dyscyplinarnych do innych analogicznych postępowań (w części przytaczanych w przesłanym wniosku), ale również na możliwość zastosowania instytucji pozwalających na polubowne (mediacyjne) rozstrzyganie sporów w przedmiotowym obszarze orzekania o odpowiedzialności dyscyplinarnej. 

Kolejne pismo do MEiN

Powołując się na nadesłane pisma, Rzecznik ponownie zwraca się do MEiN o rozważenie zasadności podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do przyznania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych w sprawach studentów, doktorantów i nauczycieli akademickich.

Do RPO wpłynęło także pismo Stowarzyszenia na rzecz Praworządności w Szkołach "Stowarzyszenie Umarłych Statutów", które sygnalizuje, że analogiczny problem dotyczy postępowań dyscyplinarnych prowadzonych na podstawie Karty Nauczyciela.

Podkreślono, że pokrzywdzony czynem nauczyciela uczeń znajduje się w o tyle niekorzystnej pozycji, że w stosunku do nauczyciela i dyrektora szkoły pozostaje w stosunku zależności, co osłabia jego już i tak słabą pozycję i ogranicza zdecydowanie możliwość działania.

Marcin Wiącek prosi zatem o stanowisko co do przyznania pokrzywdzonemu statusu strony także w postępowaniach dyscyplinarnych  na podstawie Karty Nauczyciela.

Odpowiedź min. Przemysława Czarnka

W nawiązaniu do pisma nr VII.7033.115.2022.AMB z 3 sierpnia 2023 r. uprzejmie informuję, że podtrzymuję swoje stanowisko odnośnie do zasadności zmiany przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, z późn. zm., dalej ustawa PSWN) dotyczących nadania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych w sprawach dotyczących nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów, przedstawione w piśmie nr BM-WKN.070.1.2022.KKF z 28 grudnia 2022 r.

Obecne ukształtowanie pozycji pokrzywdzonego w postępowaniu wyjaśniającym i dyscyplinarnym zarówno wobec nauczycieli akademickich, studentów, jak i doktorantów jest wystarczające i uwzględnia cele tych postępowań. Nie jest zatem zasadne inicjowanie prac legislacyjnych nad nowelizacją ustawy PSWN we wnioskowanym zakresie.

Warto również zauważyć, że w każdym z dołączonych przez Pana, na obecnym etapie, pism instytucji przedstawicielskich – KRASP, KRD i PSRP, wskazano, że kwestie statusu strony w postępowaniu dyscyplinarnym nie były dotychczas przedmiotem analiz (nie otrzymywano skarg lub wniosków, ani innych zgłoszeń).

Pragnę ponownie zauważyć, że postępowania wyjaśniające i dyscyplinarne wobec studentów różnią się od postępowań wyjaśniających i dyscyplinarnych wobec nauczycieli akademickich (gdzie mamy do czynienia z przewinieniem zawodowym), ponieważ studentów i pracowników wiążą innego rodzaju stosunki prawne z uczelnią.
Przenosząc niniejszą sprawę na grunt Kodeksu postępowania karnego, można przyjąć, że postępowanie wyjaśniające prowadzone w uczelni jest odpowiednikiem postępowania przygotowawczego przewidzianego w Kpk, którego stronami są podejrzany i pokrzywdzony (art. 299 Kpk). W drodze odpowiedniego stosowania Kpk (art. 320 ustawy PSWN) można wskazać, że celem postępowania wyjaśniającego jest: ustalenie, czy czyn studenta, wskazany w poleceniu rektora dotyczącym wszczęcia postępowania wyjaśniającego, został popełniony i czy stanowi on przewinienie dyscyplinarne, wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych,zebranie i zabezpieczenie dowodów dla komisji dyscyplinarnej.

Zgodnie z powyższym, ustalenie osoby pokrzywdzonego służy urealnieniu jego prawa do udziału w postępowaniu wyjaśniającym w charakterze strony procesowej.

Natomiast na następnym etapie postępowania, które toczy się przed komisją dyscyplinarną, stroną procesową staje się rzecznik dyscyplinarny do spraw studentów – to on zna okoliczności sprawy, przedstawia komisji zebrane dowody (do wniosku o ukaranie dołącza akta postępowania wyjaśniającego), a także „reprezentuje” stanowisko pokrzywdzonego. Po to właśnie prowadzone jest przez rzecznika postępowanie wyjaśniające, aby komisja już na wstępie swojej pracy mogła szczegółowo zapoznać się z rodzajem zarzucanego czynu oraz stanowiskiem osoby pokrzywdzonej, które przekazuje jej rzecznik.

Zatem postępowania toczącego się przed komisją dyscyplinarną nie należy utożsamiać z procesem toczącym się przed sądem. Celem postępowania karnego jest ustalenie, czy oskarżony ponosi winę zarzucanego mu czynu (przestępstwo lub wykroczenie) i określenie wymiaru kary, natomiast postępowanie toczące się w uczelni ma na celu ustalenie, czy student naruszył przepisy obowiązujące w uczelni lub dokonał czynu uchybiającego godności studenta (art. 307 ust. 1 ustawy PSWN), a w rezultacie nałożenie kary dyscyplinarnej (art. 308).

Odpowiedzialność dyscyplinarna studenta danej uczelni odnosi się do odpowiedzialności za czyny związane ze wspólnotą tej uczelni (lub mieniem uczelni), porządkiem organizacyjnym, ustalonym przez nią systemem wartości (ślubowanie składane przez studenta) i dotyczy głównie czynów popełnionych na terenie uczelni. Natomiast tam, gdzie czyn studenta przybiera postać działania o skutkach wykraczających poza reguły wewnętrzne społeczności akademickiej oraz narusza powszechne zakazy i nakazy odpowiedniego zachowania, godząc w porządek publiczny lub konstytucyjne prawa jednostki, wówczas postawa studenta powinna być analizowana pod kątem odpowiedzialności karnej, a ewentualnie dopiero w drugiej kolejności - odpowiedzialności dyscyplinarnej. Specyfika postępowań ma istotne znaczenie w kontekście rozgraniczania odpowiedzialności karnej od dyscyplinarnej, procesu karnego od procesu dyscyplinarnego, a także - odnosząc się do meritum sprawy – stron procesu karnego od stron procesu dyscyplinarnego.

Postępowanie dyscyplinarne prowadzone w uczelni posiada z gruntu odmienne cele niż postępowanie karne, zaś postępowanie dyscyplinarne wobec studentów jest także odmienne od postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich. Zadaniem władz uczelni, możliwym do realizacji między innymi przez politykę dyscyplinarną, jest stworzenie wzorca zachowań studenta, w szczególności w obszarze jego działalności studenckiej, naukowej, kulturalnej, jak również postawy etycznej. Wynik i przebieg postępowania dyscyplinarnego pozostawia skutki prawne wyłącznie w sferze wewnętrznej tzn. między zakładem administracyjnym – uczelnią a użytkownikiem zakładu – studentem.

Odnosząc się natomiast do kwestii dotyczącej przyznania uczniowi pokrzywdzonemu czynem nauczyciela statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych toczących się na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, uprzejmie wyjaśniam, że zmiany przepisów dotyczących statusu zawodowego nauczycieli, w tym przepisów dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli wymagają przedyskutowania i wypracowania jak najlepszych rozwiązań z zainteresowanymi środowiskami.

Wobec postulatów strony społecznej o wznowienie rozmów na temat aktualnych problemów i wyzwań polskiej szkoły, Minister Edukacji i Nauki podjął decyzję o powołaniu grupy roboczej w ramach Zespołu do spraw statusu zawodowego pracowników oświaty. Do prac w tym gremium zaproszone zostały reprezentatywne związki zawodowe zrzeszające nauczycieli: Forum Związków Zawodowych, Krajowa Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”, Związek Nauczycielstwa Polskiego. Ustalono, że jednym z tematów jakie zostaną podniesione podczas kolejnych spotkań będzie odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli.

Z uwagi na powyższe informuję, że kwestia dotycząca przyznania uczniowi pokrzywdzonemu czynem nauczyciela statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych zostanie poddana wnikliwej analizie w ramach prac grupy roboczej. Ewentualne przygotowanie projektu zmian legislacyjnych w powyższym zakresie będzie możliwe dopiero po zakończeniu prac tej grupy.

VII.7033.115.2022