Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Gdy na uczelni toczy się postępowanie dyscyplinarne, osoba pokrzywdzona działaniami nauczyciela akademickiego, studenta czy doktoranta nie ma  statusu strony 
• Ze skarg wpływających do RPO wynika, że pokrzywdzony jest wtedy na gorszej pozycji niż obwiniony, który nierzadko zajmuje wyższe miejsce w hierarchii zawodowej czy naukowej
• Pokrzywdzony ma zaś status strony w postępowaniu dyscyplinarnym wobec adwokata, radcy prawnego czy lekarza 

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwraca się o podjęcie odpowiednich działań legislacyjnych do ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka.

Rzecznik monitoruje kwestię poszanowania praw stron postępowań dyscyplinarnych wobec nauczycieli akademickich, studentów oraz doktorantów. Jednym z problemów dotykających pokrzywdzonych w wyniku działań nauczyciela akademickiego, studenta czy doktoranta jest nieposiadanie przez nich statusu strony tych postepowań na gruncie obecnych przepisów.

Zgodnie z art. 292 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce stronami w postępowaniu dyscyplinarnym są obwiniony i rzecznik dyscyplinarny. Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie także w odniesieniu do postępowań dyscyplinarnych w sprawie studentów oraz doktorantów. Odmiennie przedstawia się kwestia statusu pokrzywdzonego w postępowaniu wyjaśniającym - na tym etapie ma on status strony.

Analiza przepisów wskazuje, że ustawodawca w bardzo wąskim zakresie przewidział uprawnienia dla osób pokrzywdzonych na etapie postępowania dyscyplinarnego. W szczególności pokrzywdzony ma możliwość uczestniczenia w rozprawie dyscyplinarnej (choć z przepisów nie wynika wprost obowiązek informowania pokrzywdzonego o terminie) oraz składania zeznań w charakterze świadka. Przewiduje się też możliwość złożenia w ramach postępowania dyscyplinarnego w sprawie nauczyciela akademickiego wniosku przez pokrzywdzonego o wyłączenie członków składu orzekającego i protokolanta. 

W literaturze prezentowane jest stanowisko wskazujące na możliwość uzyskania przez pokrzywdzonego statusu strony w postępowaniu dyscyplinarnym dzięki odpowiedniemu zastosowaniu przepisów k.p.k. w zakresie, w jakim reguluje on status oskarżyciela posiłkowego. Stanowisko to może jednak budzić wątpliwości z uwagi na uregulowanie w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce kwestii stron postępowania dyscyplinarnego i charakter tego postępowania, w którym nie występuje oskarżyciel.

W ocenie RPO interesy pokrzywdzonego winny być chronione nie tylko na etapie postępowania wyjaśniającego, ale także - w równym stopniu - na etapie postępowania dyscyplinarnego. Zmiana w tym zakresie wzmocniłaby status pokrzywdzonego, który, jak wynika z wpływających do Biura Rzecznika skarg, znajduje się na pozycji wyjściowo gorszej niż obwiniony, który nierzadko zajmuje wyższe miejsce w hierarchii zawodowej czy naukowej i ma możliwości negatywnego oddziaływania na pokrzywdzonego.

Taka zmiana mogłaby mieć pozytywny wpływ także na skuteczność postępowań dyscyplinarnych. Wpisałoby się to w tendencję do poszerzania uprawnień pokrzywdzonego. 

A  rozwiązanie, gdy pokrzywdzonemu przysługuje status strony na etapie postępowania dyscyplinarnego jest znane na gruncie niektórych innych aktów prawnych, np  zgodnie z ustawą Prawo o adwokaturze, o radcach prawnych, czy izbach  lekarskich pokrzywdzony jest stroną postępowania.

- Zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o rozważenie zasadności podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do przyznania pokrzywdzonemu statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych w sprawach studentów, doktorantów i nauczycieli akademickich – podsumowuje Marcin Wiącek.  

VII.7033.115.2022