Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dziś strażak, który zmarł po wypadku podczas ćwiczeń, nie ma uroczystego pogrzebu, a rodzinie nie zwraca się jego kosztów
• Rzecznik Praw Obywatelskich zabiega o  likwidację luki w przepisach ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, według której koszty pogrzebu pokrywa PSP, jeżeli śmierć strażaka nastąpiła „na skutek wypadku pozostającego w związku z udziałem w akcji ratowniczej" 
• Tymczasem w innych formacjach mundurowych obligatoryjne pokrycie kosztów pogrzebu dotyczy także ćwiczeń
• AKTUALIZACJA 22.05.2023: MSWiA informuje, że kwestie te zostaną poddane analizie przy okazji najbliższych prac nad nowelizacją ustawy o Państwowej Straży Pożarnej
• AKTUALIZACJA: 24.10.2024: RPO zwraca się w tej sprawie do obecnego szefa MSWiA Tomasza Siemoniaka 
• AKTUALIZACJA: 17.12.2024: W Komendzie Głównej PSP trwają prace nad nowelizacją ustawy; planuje się nadać jej art. 103 ust. 2 brzmienie: "Jeżeli śmierć strażaka nastąpiła na skutek wypadku pozostającego w związku ze służbą, koszty pogrzebu pokrywa się ze środków właściwej jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej może wyrazić zgodę na pokrycie kosztów pogrzebu strażaka zmarłego wskutek choroby pozostającej w związku ze służbą, ze środków właściwej jednostki organizacyjnej PSP".

RPO Marcin Wiącek prosi ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego o podjęcie odpowiednich legislacyjnych.

Na tle indywidualnej sprawy badanej przez RPO ujawnił się problem art. 103 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej  dotyczący pokrywania kosztów pogrzebu strażaka zmarłego wskutek wypadku w czasie pełnienia służby ze środków jednostki organizacyjnej PSP. 

Rzecznik występował do Komendanta Głównego PSP i Pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów ds.  reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci. 

Z odpowiedzi KG PSP wynikało, że dostrzeżono potrzebę wprowadzenia regulacji prawnych zaproponowanych przez RPO. KS PSP zwróciła się do Departamentu Porządku Publicznego MSWiA, koordynującego prace nad projektem ustawy o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych, wskazując na konieczność zmiany w ustawie o PSP. 

Propozycja nie została jednak uwzględniona w ustawie z 14 sierpnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw. 

W związku z tym w KG PSP rozpoczęto prace nad zmianą ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, w celu nadania nowego brzmienia art. 103, uwzględniającego postulat siostry tragicznie zmarłego strażaka w związku z wykonywaniem służby w Komendzie Powiatowej PSP w Kętrzynie.

W wyniku kolejnego wystąpienia RPO w sprawie 20 października 2022 r. KG PSP poinformował, że prace koncepcyjne realizowane są odrębnie pod kierunkiem Pełnomocnika PRM ds. reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci. Podczas wideokonferencji z 11 października  2022 r. poruszony ten problem. Zdaniem KG PSP trwają prace w celu uzgodnienia z MSWiA propozycji  odpowiednich przepisów.

Kolejna odpowiedź KG PSP spowodowała, że RPO zwróciłem się do Pełnomocnika PRM ds. reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci. Z odpowiedzi z 15 lutego 2023 wynika, że zgadza się on z koniecznością wprowadzenia zmiany.  Zespół doradczy pełnomocnika zaproponował ujednolicenie przesłanki śmierci jako „mającej związek ze służbą lub na skutek wypadku pozostającego w związku ze służbą”, a także możliwość pokrywania kosztów w przypadku zgonu „wskutek choroby pozostającej w związku ze służbą". 

Niestety z uwagi na brak decyzji kluczowego interesariusza - Ministra Rodziny i Polityki Społecznej - w zakresie rozpoczęcia właściwych prac legislacyjnych, dalsze działania zawieszono. Nie stoi to jednak na przeszkodzie prowadzeniu prac legislacyjnych przez poszczególnych ministrów w zakresie właściwych im ustaw. Dlatego oczekiwane zmiany mogą być wprowadzone przez MSWiA w ustawie o PSP.

Odpowiedź Wiesława Leśniakiewicza, podsekretarz stanu w MSWiA

W pierwszej kolejności pragnę zauważyć, że w ostatnich latach były podejmowane próby wprowadzenia zmian w brzmieniu przepisu art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, mające na celu umożliwienie pokrycia kosztów pogrzebu strażaka, zmarłego wskutek wypadku w czasie pełnienia służby, ze środków jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej (PSP). Planowano przyjęcie rozwiązania analogicznego do ujętego np. w przepisach ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Niemniej, z uwagi na decyzje, podjęte ówcześnie w omawianym obszarze na poziomie Rady Ministrów, proponowane zmiany legislacyjne nie zostały wprowadzone w życie.

Dodatkowo należy wskazać, że podczas uzgodnień międzyresortowych projektów: ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o cmentarzach i chowaniu zmarłych, które miały miejsce w 2021 r., przedstawiciele Komendy Głównej PSP oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zgłosili uwagi dotyczące uregulowania m.in. kwestii kosztów pogrzebu strażaka PSP, który zmarł podczas służby. Wymaga przy tym podkreślenia, że potrzeba wprowadzenia zmian w przedmiotowym obszarze była zgłaszana wielokrotnie.

Komenda Główna PSP zaproponowała wówczas rozszerzenie projektu ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o cmentarzach i chowaniu zmarłych o zmianę ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, poprzez dodanie w art. 103 w ust. 2 zdania drugiego w następującym brzmieniu: „Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej może wyrazić zgodę na pokrycie kosztów pogrzebu strażaka zmarłego wskutek wypadku w czasie pełnienia służby albo wskutek choroby pozostającej w związku ze służbą, ze środków właściwej jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej.” Przedmiotowa propozycja miała na celu ujednolicenie przepisów prawa w zakresie kosztów pogrzebu strażaków PSP i policjantów (vide: art. 119 ust. 2 ustawy o Policji), tym samym realizując postulaty zgłaszane przez rodziny strażaków.

Przedstawiając powyższe pragnę jednocześnie poinformować, że w Komendzie Głównej PSP trwają prace nad nowelizacją ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, których celem jest usprawnienie funkcjonowania omawianej formacji. 

W ramach ww. prac legislacyjnych planowane jest zgłoszenie propozycji nadania przepisowi art. 103 ust. 2 następującego brzmienia: „Jeżeli śmierć strażaka nastąpiła na skutek wypadku pozostającego w związku ze służbą, koszty pogrzebu pokrywa się ze środków
właściwej jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej może wyrazić zgodę na pokrycie kosztów pogrzebu strażaka zmarłego wskutek choroby pozostającej w związku ze służbą, ze środków właściwej jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej”.

WZF.7044.1.2019