Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Poselski projekt nowelizacji ustawy o sporcie przewiduje jasne ramy prawne zapobiegania przemocy i dyskryminacji w obszarze kultury fizycznej i sportu oraz jej zwalczania
• W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich jednym z najbardziej palących problemów wydaje się tu kwestia przemocy i molestowania seksualnego, co wymaga systemowego rozwiązania
• Nowelizację warto zatem wykorzystać do przeprowadzenia zmian legislacyjnych o takim właśnie charakterze

RPO Marcin Wiącek przedstawił przewodniczącej Parlamentarnego Zespołu ds. Sportu Kobiet Małgorzacie Niemczyk opinię do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o sporcie (EW-020-1305/23). Ustanawia on jasne ramy prawne zapobiegania przemocy i dyskryminacji w obszarze kultury fizycznej i sportu oraz jej zwalczania.

RPO z zadowoleniem przyjmuje tę inicjatywę, podobnie jak projekt zmian w ustawie o sporcie, przekazany RPO przez Ministra Sportu i Turystyki, do którego wcześniej przedstawił opinię.

Rzecznik zwraca jednak uwagę, że problem dyskryminacji ze względu na płeć w sporcie wykracza poza przemoc/molestowanie i molestowanie seksualne i obejmuje m.in. 

• niższą partycypację dziewcząt i kobiet w sporcie, 
• niedoreprezentowanie kobiet w sportowych ciałach kierowniczych i w procesie decyzyjnym,
  różnice w finasowaniu sportu kobiet, w tym nagradzaniu i wynagradzaniu dziewcząt i kobiet,
• seksistowski sposób przedstawiania aktywności sportowej kobiet przez media czy utrwalone stereotypowe przekonania na temat ról społecznych kobiet i mężczyzn, w tym utożsamianie kobiet z funkcjami rodzicielskimi i opiekuńczymi.

Jednym z najbardziej palących wydaje się kwestia przemocy i molestowania seksualnego, co wymaga systemowego rozwiązania. Warto wykorzystać nowelizację ustawy o sporcie do przeprowadzenia zmian legislacyjnych o takim właśnie charakterze.

Dyskryminacja w sporcie wiąże się nie tylko z płcią, ale również bardzo często z innymi cechami, takimi jak orientacja seksualna, wiek, niepełnosprawność, pochodzenie rasowe, etniczne czy narodowość występującymi łącznie bądź będących samodzielnymi przesłankami dyskryminacji. Przejawy nierównego traktowania obejmują - by wymienić jedynie przykładowo - górne limity wiekowe dla sędziów piłkarskich, czy odmowę startu w zawodach sportowych ze względu na określoną narodowość. Przeciwdziałanie dyskryminacji w sporcie powinno zostać powiązane z  mechanizmem przeciwdziałania dyskryminacji, którego ramy wyznaczają przede wszystkim Kodeks pracy i ustawa o równym traktowaniu.

Wprowadzają one fragmentaryczną - zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo - ochronę przed dyskryminacją w sporcie: w zatrudnieniu oraz w dostępie do dóbr i usług. Mechanizm ochrony przed dyskryminacją w sporcie jest zatem niedopasowany do rzeczywistych potrzeb. Uzasadnia to jednocześnie formułowany od lat przez Rzecznika postulat nowelizacji ustawy o równym traktowaniu. 

Odesłanie w projekcie do odpowiednich przepisów równościowych oznaczałaby, że do wszystkich form dyskryminacji w sporcie, w tym - molestowania i molestowania seksualnego, do których zaliczyć należałoby akty przemocy i przemocy seksualnej związane z cechą prawnie chronioną, znajdowałyby zastosowanie korzystniejsze reguły ich dowodzenia przed sądem (tzw. przerzucony ciężar dowodu). 

Pozwoliłoby to także na podejmowanie działań wyrównawczych wobec grupy niedostatecznie reprezentowanej w dziedzinie sportu. Umożliwiłoby to również na polepszenie niekorzystanej sytuacji kobiet, np. w dostępie do stanowisk trenerskich czy decyzyjnych.

Dążenia do zapewnienia skutecznych ram ochrony prawnej przed nierównym traktowaniem, w szczególności ze względu na płeć w sporcie, uzasadnia także nowelizację prawa prasowego. Chodziłoby o to, by wyeliminować z przekazu medialnego język seksistowski i zwiększyć w nim udział kobiecego sportu. Brak widoczności kobiet przekłada się na brak wzorów do naśladowania, co z kolei negatywnie odbija się na uczestnictwie kobiet w sporcie i ich przyszłym zaangażowaniu w inne role, stereotypowo przypisane mężczyznom, takie jak trenowanie czy członkostwo w gremiach decyzyjnych. Brak widoczności w mediach bezpośrednio wpływa na wartość ekonomiczną sportu kobiet, co utrudnia przyciąganie sponsorów i gwarantowanie równości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn w sporcie.

RPO ma nadzieję, że te rekomendacje ułatwią ustanowienie jasnych ram prawnych w zakresie zapobiegania zjawisku przemocy, dyskryminacji w obszarze kultury fizycznej i sportu oraz jego zwalczania.

XI.071.4.2022