Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił Minister Edukacji uwagi do projektu rozporządzenia w sprawie wydawania orzeczeń i opinii przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Marcin Wiącek prosi min. Barbarę Nowacką o analizę uwag i ich uwzględnienie w dalszych pracach.

Prawo do nauki jest jednym z fundamentalnych praw człowieka, którego realizacja umożliwia rozwój osobisty, pozwala na osiągnięcie samodzielności i niezależności i pełny udział we wszystkich sferach życia. Art. 70 Konstytucji RP przyznaje każdemu prawo do nauki i zobowiązuje władze publiczne do zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia. Polska zobowiązała się do zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępu do wykształcenia bez dyskryminacji i na zasadach równych szans. 

Zgodnie z preambułą ustawy Prawo oświatowe, szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Ustawa stanowi, że system oświaty zapewnia m.in. możliwość pobierania nauki przez dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami, zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami.

Z punktu widzenia ucznia ze szczególnymi potrzebami kluczowe jest uzyskanie odpowiedniego dokumentu wydanego przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną - podstawę dostosowania procesu edukacji do potrzeb konkretnego ucznia. Istotne jest, by uczniowie, którzy mogą mieć szczególne potrzeby edukacyjne, byli diagnozowani szybko, ale również by diagnozy były prawidłowe, a treść dokumentów wydawanych przez poradnie uwzględniała właściwe i efektywne sposoby pracy z uczniem lub uczennicą.

Istotnym wyzwaniem jest długie oczekiwania na wizytę w poradni - nawet do półtora roku. Dlatego postulat skrócenia czasu oczekiwania na wizytę w poradni, a w konsekwencji – wydania dokumentu potwierdzającego konieczność zindywidualizowania procesu edukacji – zasługuje na aprobatę.

Niemniej jednak równie ważną kwestią jest jakość dokumentów. Ich treść bywa przyczyną konfliktów pomiędzy rodzicami a samorządami gmin (już od etapu organizacji dowozu ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych) oraz placówkami edukacyjnymi na etapie realizacji zaleceń wynikających z dokumentów wydawanych przez poradnie. Treść orzeczeń i opinii budzi bowiem wiele emocji.

Kwestie szczegółowo omówione w opinii RPO dotyczą: 

• rozszerzenia możliwości orzekania przez poradnie w kontekście rynku pracy i składu zespołu wydającego orzeczenia i opinie,
• wyłączenia możliwości przeprowadzenia obserwacji przez członka zespołu w trakcie zajęć szkolnych,
• oświadczeń o wyrażeniu zgody na przekazanie rozstrzygnięcia w kontekście świadomej zgody na przekazanie szczególnej kategorii danych osobowych,
• oświadczeń o powodach niezłożenia podpisu przez drugiego z rodziców w kontekście sprawowania władzy rodzicielskiej,
• braku podstawy prawnej wydania opinii innej niż opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju

XI.022.7.2025