Uprzejmie informujemy, że w związku z pracami technicznymi, w niedzielę 24 listopada od godziny 14:45 do godziny 17:45 nie będzie dostępny serwis Biuletyn Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich. Przepraszamy za utrudnienia.
Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek interweniuje w tej sprawie u ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego.
Do RPO wpłynął wniosek o podjęcie działań zmierzających do zmiany ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Chodzi o jej art. 41 ust. 1 pkt 5 w zakresie, w jakim „nabycie obywatelstwa innego państwa" przez funkcjonariusza w czynnej służbie, jest obligatoryjną przesłanką zwolnienia ze służby.
Autor wniosku wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o Policji „służbę w Policji może pełnić obywatel polski". Nie ma więc wymogu wyłączności, co może oznaczać, że kandydatem do służby może być osoba posiadająca inne niż polskie obywatelstwo i jeżeli spełnia warunki ustawowe, to służbę może pełnić. Natomiast dla funkcjonariusza pozostającego w służbie nabycie obywatelstwa innego państwa będzie bezwzględnie oznaczać zwolnienie.
Obligatoryjne zwolnienie w przypadku nabycia obywatelstwa innego państwa dotyczy też funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Straży Marszałkowskiej. W przypadku tych czterech służb warunkiem przyjęcia do służby jest posiadanie wyłącznie obywatelstwa polskiego.
Warunku posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego nie zawiera ustawa z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Ewentualne nabycie obywatelstwa innego państwa w trakcie służby jest przesłanką fakultatywną do zwolnienia ze służby w ABW i AW. Zwolnienie jest zaś obligatoryjne w przypadku utraty obywatelstwa polskiego. Podobną regulację zawiera ustawa o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego.
Pozostałe służby mundurowe, w tym Siły Zbrojne RP, mają obowiązek posiadania obywatelstwa polskiego jako warunek konieczny do podjęcia służby - ale ewentualne nabycie obywatelstwa innego państwa nie ma wpływu na jej przebieg.
Z analizy art. 25 ust. 1 oraz art. 41 ust. 1 pkt 5 ustawy o Policji wynika, że o ile może zostać do niej przyjęty obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa, o tyle nabycie obywatelstwa innego państwa w trakcie służby powoduje obligatoryjne rozwiązanie stosunku służbowego.
Takie uregulowanie nasuwa istotne wątpliwości. W ten sposób ustawodawca zróżnicował sytuację prawną funkcjonariuszy. Pierwszą, uprzywilejowaną grupę stanowią ci, którzy posiadali obywatelstwo innego państwa przed przyjęciem do służby - mogą oni pełnić służbę. Drugą grupę stanowią zaś ci funkcjonariusze, którzy nabyli obywatelstwo innego państwa w trakcie służby - podlegają oni obligatoryjnemu zwolnieniu.
Ten stan prawny budzi wątpliwości z punktu widzenia zgodności z art. 60 Konstytucji RP, który gwarantuje obywatelom polskim korzystającym z pełni praw publicznych prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Art. 60 Konstytucji RP nie wyłącza z zakresu tego prawa obywateli polskich, którzy posiadają obywatelstwo innego państwa.
Kryteria dostępu tej grupy obywateli polskich do służby publicznej nie mogą być arbitralne, muszą oni być traktowani w jednakowy sposób w ramach tej grupy. Warunku tego nie spełnia opisany stan prawny, skoro w jego świetle nastąpiło zróżnicowanie sytuacji prawnej obywateli polskich posiadających równocześnie obywatelstwo innego państwa - w zależności od momentu jego nabycia.
RPO prosi ministra o wyjaśnienia, zwłaszcza co do przyczyn opisanego zróżnicowania.
Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji2 służbę w Policji może pełnić obywatel polski, bez wymogu wyłączności posiadania obywatelstwa polskiego. Natomiast nabycie przez funkcjonariusza Policji pozostającego w służbie obywatelstwa innego państwa skutkuje obligatoryjnym zwolnieniem ze służby, o czym mowa w art. 41 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy.
Przepis art. 41 ust. 1 pkt 5 ustawy o Policji został wprowadzony do porządku prawnego art. 2 pkt 30 lit. a ustawy z dnia 21 lipca 1995 r. o zmianie ustaw: o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, o Policji, o Urzędzie Ochrony Państwa, o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw3 , tj. w okresie obowiązywania ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim4 , która statuowała zasadę wyłączności obywatelstwa polskiego. Wówczas obywatel polski nie mógł być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa.5 Tym samym regulacja pragmatyki służbowej korelowała z rozwiązaniami przyjętymi ówcześnie w polskim porządku prawnym. Natomiast obowiązująca aktualnie ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim6 przewiduje możliwość posiadania przez obywatela polskiego również obywatelstwa innego państwa. Zgodnie bowiem z art. 3 tejże ustawy obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej (RP) takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie, a także nie może on wobec władz RP powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo innego państwa i na wynikające z niego prawa i obowiązki.
Mając powyższe na uwadze zasadne wydaje się utrzymanie przesłanki posiadania obywatelstwa polskiego, jako warunku niezbędnego do przyjęcia kandydata do służby w Policji, oraz obligatoryjnej podstawy zwolnienia ze służby, w sytuacji utraty tego obywatelstwa, a także odstąpienia od konieczności zwolnienia ze służby policjanta w przypadku nabycia przez niego obywatelstwa innego państwa. Propozycja ta zostanie potraktowana jako postulat de lege ferenda, który będzie uwzględniony przy najbliższej, zakresowo zbieżnej nowelizacji przepisów ustawy o Policji.
W odpowiedzi na pismo w sprawie prac podjętych nad zmianą ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji w zakresie w jakim nabycie obywatelstwa innego państwa przez funkcjonariusza Policji w czynnej służbie jest obligatoryjną przesłanką do jego zwolnienia, informuję, że w dniu 14 października 2024 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 1 października 2024 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z utworzeniem oddziałów o profilu mundurowym oraz ułatwieniem powrotu do służby w Policji i Straży Granicznej.
Zgodnie z brzmieniem art. 1 pkt 11 lit. a tiret drugie, w art. 41 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, który określa obligatoryjne przesłanki zwolnienia policjanta ze służby, w ustępie 1 pkt 5 wykreślone zostały wyrazy „lub nabycia obywatelstwa innego państwa”. Wobec czego nabycie obywatelstwa innego państwa nie będzie już stanowiło obligatoryjnej podstawy do zwolnienia funkcjonariusza ze służby w Policji.
Ustawa obecnie oczekuje na publikację w Dzienniku Ustaw i wejdzie w życie w omawianym zakresie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
WZF.7043.102.2022
