Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Lekarze zatrudnieni w szpitalach na umowach cywilnoprawnych pracowali ponad dwie doby bez przerw na odpoczynek – wynika z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli
• Przepisy ustawy o działalności leczniczej o wymaganych okresach odpoczynku oraz zasad pełnienia dyżurów ograniczają się bowiem do zatrudnionych na podstawie umowy o pracę
• Rzecznik Praw Obywatelskich uważa za w pełni zasadny wniosek NIK ws. określenia w tej ustawie maksymalnego dopuszczalnego czasu pracy całego personelu medycznego
• RPO zwraca się w tej sprawie do ministra zdrowia Adama Niedzielskiego
• AKTUALIZACJA: Obecnie w Ministerstwie Zdrowia nie są prowadzone prace nad wprowadzeniem przepisów regulujących czas pracy lekarzy zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych odpisał podsekretarz stanu w MZ Piotr Bromber (całość w załączniku)   

Rzecznik z uwagą zapoznał się z wynikami kontroli Najwyższej Izby Kontroli „Funkcjonowanie szpitali powiatowych". Odnosiła się ona zwłaszcza do nieprawidłowości polegających na nadmiernie długim czasie udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarzy zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Opisane okoliczności dotyczą m. in. weryfikacji norm czasu pracy i obsady dyżurów przez personel lekarski w Nowodworskim Centrum Medycznym w Nowym Dworze Mazowieckim, Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Wieluniu oraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Wołominie. Wyniki kontroli wskazują, że nie zapewniono tam należytego bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów, jak i lekarzy, przez dopuszczenie do pełnienia nieprzerwanie dyżurów lekarzy na zatrudnieniu cywilnoprawnym. 

W konsekwencji, m. in. w szpitalach:

• w Wołominie - czterech lekarzy świadczyło pracę ponad dwie doby bez przerw na odpoczynek (trzech lekarzy pełniło dyżury przez 52 godziny i jeden lekarz przez 66 godzin),
• w Wieluniu - jeden lekarz pracował bez przerwy 73 godziny (od godz. 8:00 w 16 kwietnia 2022 r. do godz. 9:00 19 kwietnia), pełniąc obowiązki Kierownika Oddziału Noworodkowego z Pododdziałem Patologii Noworodka.

Wynikające z ustawy działalności leczniczej  maksymalne dobowe i tygodniowe normy czasu pracy, wymagane okresy odpoczynku oraz zasady pełnienia dyżurów medycznych odnoszą się wyłącznie do pracowników w rozumieniu  art. 2 Kodeksu pracy.

NIK wskazuje na nieprawidłowości polegające na nadmiernie długim czasie udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarzy zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, a więc z przekroczeniem maksymalnych dobowych i tygodniowych norm czasu pracy oraz z naruszeniem przepisów o obowiązkowych okresach odpoczynku określonych w art. 93-97 ustawy o działalności leczniczej.

W celu poprawy funkcjonowania szpitali powiatowych i zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów i personelu NIK wnosi o podjęcie działań legislacyjnych, tak by określić w ustawie o działalności leczniczej maksymalny czas pracy personelu lekarskiego zatrudnionego na podstawie umów. Chodziłoby o wyeliminowanie nadmiernie długiego czasu udzielania świadczeń zdrowotnych.

W ocenie NIK to, że lekarzy udzielających świadczeń na podstawie umów cywilnoprawnych nie dotyczą gwarantowane w Kodeksie pracy i w ustawie o działalności leczniczej minimalne normy odpoczynku nie oznacza, że ich możliwości psychofizyczne są większe niż lekarzy zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Przepisy o czasie pracy powinny mieć zastosowanie do wszystkich form zatrudnienia. Nadzorem nad ich przestrzeganiem powinni być objęci nie tylko sami pracodawcy, lecz także osoby wykonujące pracę na podstawie umów. Przekroczenie dopuszczalnego czasu pracy rodzi bowiem ryzyko dla życia i zdrowia.

W ocenie Rzecznika konieczność uregulowania czasu pracy wszystkich lekarzy wynika z konstytucyjnej zasady sprawowania przez państwo nadzoru nad warunkami wykonywania pracy, a ponadto z prawa każdego obywatela do ochrony zdrowia (art. 24 i 68 ust. 1 Konstytucji). 

Określenie minimalnego nieprzerwanego odpoczynku i wyjątków od tej zasady - ograniczone wyłącznie do pracowników - budzi również wątpliwości pod względem przestrzegania prawa do dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów (art. 66 ust. 2 Konstytucji). 

Obecnie jedyną rekomendacją pozostaje planowanie przez kierowników pełnienia dyżurów personelu  w sposób zapewniający odpowiedni czas odpoczynku, niezależnie od formy zatrudnienia. Kierownicy podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami są odpowiedzialni jednak wyłącznie przed ich podmiotami tworzącymi.

W pełni zasadny jest zatem wniosek NIK o podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do określenia w ustawie o działalności leczniczej maksymalnego dopuszczalnego nieprzerwanego czasu pracy personelu medycznego, w celu wyeliminowania przypadków nadmiernie długiego czasu udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarzy zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi Ministra o stanowisko w kwestii możliwości podjęcia stosownych działań legislacyjnych.

III.7044.36.2023