Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przygotowany przez MSWiA projekt zmian w ustawie o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej zakłada, że przy każdej jednostce straży pożarnej miałaby stacjonować karetka pogotowia
• Komisja Ekspertów ds. Zdrowia działająca przy RPO zwraca uwagę, że to zupełnie inne podejście do organizacji pomocy i udzielania świadczeń niż obecne ratownictwo medyczne
• Wskazuje, że oznaczałoby to faktyczny powrót medycyny ratunkowej do udzielania pierwszej pomocy. Taka organizacja zdublowanego systemu ratownictwa może zagrażać życiu i zdrowiu obywateli
• A z braku porozumienia MZ i MSWiA co do zaopatrzenia straży pożarnej w leki, ratownicy medyczni z PSP i OSP nie mogą podawać produktów leczniczych
• RPO interweniuje w resortach zdrowia oraz spraw wewnętrznych i administracji
• AKTUALIZACJA: Ministerstwo Zdrowia stoi na stanowisku, że system ratownictwa medycznego nadal powinien opierać się na podmiotach leczniczych będących dysponentami jednostek systemu PRM. Obowiązujący od ponad 15 lat model wydaje się w pełni zaspokajać potrzeby zdrowotne obywateli w ramach podejmowania działań w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego
• AKTUALIZACJA: Projekt nie przewiduje tworzenia w Państwowej Straży Pożarnej alternatywnego czy też konkurencyjnego wobec PRM systemu ratownictwa. Ma na celu uzupełnienie i wzmocnienie systemu PRM pozwalające na niezakłóconą realizację zadań w sytuacjach nadzwyczajnych i w warunkach, w których może być ona utrudniona lub niemożliwa - odpowiada MSWiA

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawia uwagi do projektu ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej (UD432). Zostały one zasygnalizowane Rzecznikowi po posiedzeniu Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy RPO 8 grudnia 2022 r.

Obecny system ratownictwa medycznego działa sprawnie

Eksperci byli zgodni co do tego, że obecnie działający system Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM), oparty na ustawie z 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, funkcjonuje sprawnie. Jednocześnie zwrócili uwagę na nowelizację ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej wprowadzającą rozwiązanie, któremu ma przyświecać hasło – "Karetka w każdej gminie".

Projektowane rozwiązanie może zagrażać życiu i zdrowiu obywateli

Procedowany przez MSWiA projekt zakłada utworzenie w ramach organizacji straży pożarnej (Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej) systemu ratownictwa odrębnego wobec obecnego systemu PRM. Założenia projektowanego systemu to zupełnie inne podejście do organizacji pomocy, udzielania świadczeń niż obecnie obowiązujące ratownictwo medyczne.

Obecny system ratownictwa oparty jest na natychmiastowym wdrożeniu medycznych czynności ratunkowych (co do zasady już na miejscu zdarzenia). Oznacza to, że niezwłocznie po przybyciu Zespół Ratownictwa Medycznego podejmuje zabezpieczenie pacjenta i wdraża leczenie. 

Projekt oznaczałby tymczasem faktyczny powrót medycyny ratunkowej do udzielania pierwszej pomocy. Zdaniem członków Komisji Ekspertów realne jest tu naruszenie praw obywatelskich. Pojawia się obawa, że taka organizacja zdublowanego systemu może istotnie zagrażać życiu i zdrowiu obywateli.

Ratownicy medyczni nie mogą podawać leków, bo nie wykonano rozporządzenia

Członkowie Komisji Ekspertów zwrócili również uwagę, że od kilku lat ratownicy medyczni z PSP i OSP powinni podawać produkty lecznicze. Niemniej jednak rozporządzenie MZ ws. medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego, nie jest wykonywane z uwagi na brak porozumienia MZ i MSWiA w sprawie zaopatrzenia tych podmiotów w leki.

Dlatego, mając na uwadze konieczność zapewnienia odpowiedniej ochrony podstawowych praw każdego człowieka, tj. prawa do ochrony zdrowia i prawa do życia, zastępca RPO Valeri Vachev pisze do ministra zdrowia Adama Niedzielskiego i ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego. Prosi o podjęcie stosownych działań w celu doprecyzowania projektu w zakresie budzącym wątpliwości i poinformowanie o prowadzonych w tym zakresie pracach.

Odpowiedź Macieja Miłkowskiego, podsekretarza stanu w MZ

Na wstępie należy podkreślić, że Ministerstwo Zdrowia wielokrotnie zgłaszało uwagi do ww. projektu ustawy. Podkreślenia wymaga fakt, że w myśl art. 19 ust. 1 ustawy o PRM nadzór nad systemem PRM na terenie kraju sprawuje minister właściwy do spraw zdrowia. Ministerstwo Zdrowia stoi na stanowisku, że system ratownictwa medycznego w Polsce w dalszym ciągu powinien być oparty o podmioty lecznicze, będące dysponentami jednostek systemu PRM, czyli:

•    zespołów ratownictwa medycznego, w tym zespołów lotniczych,
•    szpitalnych oddziałów ratunkowych.

Jednostki Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej nie są powołane do udzielania świadczeń zdrowotnych. Ich zadaniem jest m. in. udzielanie kwalifikowanej pierwszej pomocy w ramach jednostek współpracujących z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne. Taki model funkcjonuje już od ponad 15 lat i wydaje się, że w pełni zaspokaja potrzeby zdrowotne obywateli w ramach podejmowania działań w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego.
Informuję ponadto, że kwestia zaopatrzenia w leki ratowników medycznych w służbach podległych MSWiA nie stanowi problemu.

Na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2022 r. w sprawie podmiotów uprawnionych do zakupu produktów leczniczych w hurtowniach (Dz.U. z 2022 r. poz. 852) jednostka realizująca zadania, o których mowa w art. 11 ust. 3 pkt 2-7d ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, jest uprawniona do zakupu produktów leczniczych w hurtowniach farmaceutycznych w zakresie produktów leczniczych określonych w przepisach wydanych na podstawie:

a)    art. 11 ust. 11 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym - w przypadku podmiotu określonego w art. 11 ust. 3 pkt 2-5 tej ustawy,
b)    art. 11a ust. 10 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym - w przypadku podmiotu określonego w art. 11 ust. 3 pkt 6 tej ustawy,
c)    art. 11b ust. 12 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym - w przypadku podmiotu określonego w art. 11 ust. 3 pkt 7-7d tej ustawy.

Tym samym ratownicy medyczni udzielający świadczeń zdrowotnych:

a)    w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 869 i 2490), włączonych do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, podczas działań ratowniczo-gaśniczych, ćwiczeń oraz szkoleń;
b)    w ramach działań antyterrorystycznych realizowanych przez służby podległe lub nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych;
c)    w wyodrębnionych oddziałach prewencji, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2021 r. poz. 1882, z późn. zm.10)), w Centralnym Pododdziale Kontrterrorystycznym Policji,,BOA'' oraz w samodzielnych pododdziałach kontrterrorystycznych Policji, o których mowa w art. 5c ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji;
d)    w ramach zadań Służby Ochrony Państwa, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 575, 1728 i 2333 oraz z 2022 r. poz. 655 i 1115);
e)    w ramach zadań Straży Granicznej, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1-2a, 4-5b, 5d, 10, 12-14 i ust. 2a ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. z 2022 r. poz. 1061 i 1115);

- mogą wykorzystywać leki wymienione w rozporządzeniu odnoszącym się do tej grupy zawodowej, a więc w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie wykazu świadczeń zdrowotnych, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego w ramach zadań Policji, Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej oraz Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 472).

Odpowiedź Macieja Wąsika, sekretarza stanu w MSWiA

Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej nie przewiduje tworzenia w Państwowej Straży Pożarnej (PSP) alternatywnego czy też konkurencyjnego wobec PRM sytemu w zakresie ratownictwa medycznego. Projektowane rozwiązania mają na celu uzupełnienie i wzmocnienie systemu PRM pozwalające na niezakłóconą realizację zadań w sytuacjach nadzwyczajnych (stan nadzwyczajny, sytuacja kryzysowa, konflikt zbrojny) i w warunkach, w których może być ona utrudniona lub niemożliwa (obszary trudno dostępne, np. tereny górskie, grząskie podłoże, itp.).

Obecnie, podmioty krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (ksrg), którego trzon stanowią jednostki PSP, współdziałają z systemem PRM zapewniając uzupełnienie dostępności zespołów w przypadku braku zasobów PRM. Współpraca ta nie uwzględnienia stanów nadzwyczajnych, w których szczególnie podmioty ksrg powinny posiadać możliwości maksymalnego ich wykorzystania przy udzielaniu pomocy w stanach nagłego zagrożenia życia. Na podstawie projektowanych regulacji istotnym wsparciem dla PRM ma być pomoc w realizacji zadań związanych z transportem medycznym przez PSP i Ochotniczą Straż Pożarną (OSP), które docelowo będą dysponować stosownym potencjałem (ambulanse). Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej zakłada także podwyższenie kwalifikacji ratowniczych, w celu zwiększenia zdolności ratowniczej, tym samym uprawnień ratowników.

Należy wyraźnie podkreślić, że ww. systemy współdziałają ze sobą, a liczba i charakter interwencji podejmowanych przez PSP i OSP nie stanowi potwierdzenia jakoby planowane wzmocnienie w realizacji zadań z zakresu ratownictwa medycznego w związku z prowadzonymi działaniami ratowniczo-gaśniczymi mogło stanowić zagrożenie dla funkcjonowania systemu PRM.

V.7011.6.2023