Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zwiększa się liczba skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich na długi okres oczekiwania na nowe orzeczenie o niepełnosprawności
• Skarżący wskazują, że z tego powodu m.in. mogą utracić prawo do świadczeń z tytułu niepełnosprawności 
• Zastępca RPO Stanisław Trociuk pyta pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych Pawła Wdówika o działania w celu skrócenia oczekiwania na wydanie orzeczenia 

6 sierpnia 2023 r. uchylono art. 15h ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Na jego mocy przedłużono ważność orzeczeń o niepełnosprawności, orzeczeń o stopniu niepełnosprawności oraz kart parkingowych dla osób z niepełnosprawnościami, a także przedłużono okres, na jaki przyznano świadczenia pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności.

W związku z uchyleniem art. 15h orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, którego okres ważności:

1)    upłynąłby do 31 grudnia 2020 r. - zachowuje ważność do 31 grudnia 2023 r.,
2)    upłynąłby w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. - zachowuje ważność do 31 marca 2024 r.,
3)    upłynąłby w okresie od 1 stycznia 2022 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszego przepisu - zachowuje ważność do 30 września 2024 r., ale nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia.

W związku z zachowaniem ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo orzeczeń o stopniu niepełnosprawności na te okresy, karty parkingowe dla osób z niepełnosprawnościami mającymi znacznie ograniczone możliwości poruszania się, zachowują ważność, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Z kolei karty parkingowe dla placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób z niepełnosprawnościami mających znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się, zachowują ważność do 31 marca 2024 r.

W tym kontekście Rzecznik  jest zaniepokojony informacjami "Prawo.pl" z 21 września 2023  r. o znacznie wydłużonym, nawet do 8 miesięcy, oczekiwaniu na wydanie nowego orzeczenia o niepełnosprawności. Wynika to nie tylko ze wzrostu liczby wniosków wpływających do zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności, ale także braku lekarzy do obsadzania komisji oraz środków na dodatkowe etaty. Niepokojące są też informacje przedstawione w reportażu Faktów TVN. Konsekwencje tego stanu rzeczy ponoszą osoby z niepełnosprawnościami, wśród których są pracownicy, a także ich pracodawcy.

Osoba, której wygasa orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, nie może już np. korzystać z parkowania "na kopercie" i zniżek komunikacyjnych. Konsekwencją jest także utrata zasiłku pielęgnacyjnego czy świadczenia pielęgnacyjnego. Nie ma też prawa do ulgi rehabilitacyjnej (co pozwala odliczyć wydatki na leki).

Gdy orzeczenie traci ważność, pracownik ma status osoby pełnosprawnej. Nie przysługuje mu ani skrócona norma czasu pracy, ani dodatkowa przerwa w pracy, ani zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i porze nocnej. 

A osobom, którym wygasa orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, nie przysługuje już zwolnienie z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym lub w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających.

III.7064.1246.2023