Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Resortowy Departament Narodowych Instytucji Kultury odmówił przekazania Rzecznikowi Praw Obywatelskich opinii min. Piotra Glińskiego ws. rozpoczęcia procedury odwołania dyrektora Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie Krzysztofa Głuchowskiego 
• Zgodnie z ustawą o RPO nie ma ograniczeń przedmiotowych w zakresie żądania akt przez Rzecznika – może żądać akt każdej sprawy od wymienionych w niej organów i jednostek. Możliwe jest zatem także udostępnienie pojedynczego dokumentu 
• RPO Marcin Wiącek prosi wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego o informację w tej sprawie
• AKTUALIZACJA: 3 października 2022 r. minister Piotr Gliński przesłał RPO kopię swej opinii

W związku z prowadzonym przez RPO postępowaniem wyjaśniającym ws. rozpoczęcia procedury odwołania Krzysztofa Głuchowskiego z funkcji dyrektora Teatru im. Juliusza Słowackiego Rzecznik 7 marca 2022 r. zwrócił się do Departamentu Narodowych Instytucji Kultury MKiDN o przesłanie kopii opinii Ministra w tej sprawie. Została ona wydana w związku z uchwałą Nr 190/22 Zarządu Województwa Małopolskiego z  17 lutego 2022 r. Dotyczy ona właśnie rozpoczęcia procedury odwołania dyrektora.

Rzecznik monitoruje debatę publiczną w sprawie, której bezpośrednim skutkiem był protest zespołu artystycznego i pracowników teatru. Pisał w tej sprawie do marszałka województwa, który odpisał, że rozpoczęcie procedury odwoławczej związane jest wyłącznie z zarządzaniem teatrem, a nie z wystawieniem „Dziadów” w tym teatrze.

7 kwietnia 2022 r. Dyrektor Departamentu zwróciła się o wyjaśnienie, czy możliwe jest przesłanie RPO tylko kopii opinii w postaci elektronicznej, a jeśli tak, to czy podstawą jej przesłania może być pierwotnie powołany art.13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (zgodnie z nim prowadząc swe postępowanie, Rzecznik „ma prawo żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych”).

W odpowiedzi z  12 kwietnia 2022 r. Rzecznik potwierdził możliwość przesłania przez Departament kopii/skanu opinii w postaci elektronicznej i wskazaną podstawę prawną.

Pismem z 13 maja 2022 r. Dyrektor Departamentu odmówiła przesłania opinii. Uznała, że podana przez Rzecznika podstawa nie uprawnia do zwrócenia się o to. Według dyrektor wniosek RPO nie dotyczył sprawy administracji publicznej w rozumieniu § 2 pkt 12 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 18 stycznia 2011 r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych 

Rzecznik z zaskoczeniem przyjął odpowiedź, zgodnie z którą ustawowa podstawa prawna - art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o RPO - nie wystarcza do przesłania kopii opinii. Kompetencje Rzecznika do zbierania informacji o prowadzonych sprawach nigdy wcześniej nie były kwestionowane. W wieloletniej praktyce wymiany informacji między Rzecznikiem a Ministerstwem oraz poszczególnymi departamentami dane były przekazywane na wniosek RPO.

Art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o RPO wskazuje, że nie istnieją żadne ograniczenia przedmiotowe w zakresie żądania akt przez Rzecznika. Zgodnie z tym przepisem może on bowiem żądać akt każdej sprawy, jeśli jest bądź była prowadzona przez wymienione w nim organy i jednostki. Nie wydaje się również właściwa zawężająca wykładnia, zgodnie z którą nie jest możliwe udostępnienie pojedynczego dokumentu będącego w posiadaniu organu. Skoro na wskazanej podstawie prawnej mogą być udostępnione akta, to tym bardziej może być udostępnionym pojedynczy dokument stanowiący element składowy tych akt.

Stosownie do art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy Rzecznik może też żądać przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez wymienione w tym przepisie organy i jednostki. Jest to szczególnie uzasadnione w wypadku, gdy sprawa jest badana pod kątem istnienia podstaw do skorzystania przez Rzecznika z przysługujących mu środków procesowych. Rzecznik może żądać akt sprawy także wtedy, gdy udzielone przez organ wyjaśnienia w sprawie budzą istotne wątpliwości. W każdym przypadku jednak czynność polegająca na żądaniu akt sprawy ma służyć realizacji nadrzędnego celu, jakim jest ustalenie, czy w sprawie doszło do naruszenia wolności i praw.

Sprawa dotycząca uchwały Nr 190/22 Zarządu Województwa Małopolskiego  jest prowadzona w Biurze RPO w związku z wnioskiem obywatela. Dla jej rzetelnego rozpoznania z punktu widzenia poszanowania konstytucyjnego prawa dostępu do dóbr kultury celowe jest zapoznanie się przez RPO z oceną MKiDN zawartą w opinii.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o RPO organ, organizacja lub instytucja, do których zwróci się Rzecznik, obowiązane są z nim współdziałać i udzielać mu pomocy, a w szczególności zapewniać dostęp do akt i dokumentów na zasadach określonych w art. 13 ustawy o RPO oraz udzielać Rzecznikowi informacji i wyjaśnień .

Wyliczenie zawarte w tych przepisach nie ma jednak charakteru wyczerpującego ponieważ art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o RPO stanowi o żądaniu przedstawienia akt każdej bez wyjątku sprawy prowadzonej przez wymienione w tym przepisie organy i jednostki, dlatego należy uznać, a jego niespełnienie należy ocenić jako naruszenie przepisów ustawowych, ze wszystkimi tego konsekwencjami .

Dlatego też RPO prosi Piotra Glińskiego o zwrócenie uwagi departamentom na konieczność prawidłowej realizacji uprawnień kontrolnych Rzecznika Praw Obywatelskich.

- Pragnę wyrazić nadzieję, że powyższe uwagi przyczynią się do wyjaśnienia wątpliwości wskazanych w odpowiedzi z dnia 7 kwietnia 2022 r. Liczę także na dalszą pozytywną współpracę z MKiDN w przyszłości. Współpraca ta ma bowiem istotne znaczenie dla wykonywania przez RPO jego konstytucyjnego mandatu – podkreśla Marcin Wiącek.