Biuletyn Informacji Publicznej RPO

8 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Kobiet. To wydarzenie, które wywodzi się z początków XX wieku i jest związane z walką o prawa kobiet oraz dążeniem do uzyskania powszechnych praw wyborczych.

W tym szczególnym dniu należy przypomnieć, że zgodnie z art. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej „1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń”.

Równość kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach życia jest oczywistym standardem państwa demokratycznego.

Jako konstytucyjny organ ochrony praw człowieka – w tym prawa do niedyskryminacji ze względu płeć – a także niezależny organ do spraw równego traktowania w rozumieniu unijnych dyrektyw, Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje działania na rzecz osiągania coraz wyższego poziomu rzeczywistej równości kobiet i mężczyzn, a także wspiera takie działania podejmowane przez inne podmioty.

Rzecznik Praw Obywatelskich z dużym oczekiwaniem odnosi się do najnowszych dyrektyw równościowych, przyjętych w celu realizacji unijnej strategii na rzecz równości płci: dyrektywy w sprawie przejrzystości wynagrodzeń, będącej uzupełnieniem działań prawnych podejmowanych od lat przez UE na rzecz wyeliminowania dyskryminacji płacowej kobiet i związanego z nią negatywnego zjawiska luki płacowej i luki emerytalnej m.in. przez nałożenie obowiązku sprawozdawczego na określonych pracodawców; dyrektywy w sprawie równowagi płci w zarządach spółek notowanych na giełdzie wymagającej, by państwa członkowskie zapewniły nałożenie na spółki giełdowe obowiązku osiągnięcia do 30 czerwca 2026 r. określonego odsetka przedstawicieli każdej z płci na stanowiskach dyrektorów niewykonawczych lub na wszystkich stanowiskach dyrektorskich przy zapewnieniu przejrzystości procesu selekcji i poszanowaniu zasady równości, a także dyrektywy w sprawie przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, opartej na założeniu, że przemoc wobec kobiet i przemoc domowa stanowią zagrożenie dla równości kobiet i mężczyzn, podważając prawa kobiet i dziewcząt do równości we wszystkich dziedzinach życia oraz utrudniając im równy udział w życiu społecznym i zawodowym. 

Od właściwej implementacji wskazanych dyrektyw do prawa polskiego zależy skuteczne osiągnięcie przewidzianych nimi celów, które sprowadzić można do jednego podstawowego –  zniwelowanie istniejących nierówności, a wraz z tym – przyspieszenie procesu osiągania rzeczywistej równości kobiet i mężczyzn. 

Jednocześnie warto zwrócić uwagę na kilka z ostatnich działań Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczących praw kobiet:

• wystąpienie do Ministry ds. Równości dot. funkcjonowania procedury "Niebieskie Karty" – osoby zaangażowane w procedurę "Niebieskie Karty" zgłaszają uwagi po jej nowelizacji ustawy; wskazują, że zmiany, które miały usprawnić działania pomocowe, nie służą temu z powodu nadmiernej biurokratyzacji i niejednoznaczności (XI.518.4.2024);
• wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie standardu opieki okołoporodowej – organizacje pozarządowe zwracają uwagę na istotne problemy w przestrzeganiu praw kobiet ciężarnych i rodzących oraz nieefektywne funkcjonowanie standardu opieki okołoporodowej (V.7010.68.2024);
• opinia do projektu nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia dotyczącego umieszczania w Systemie Informacji Medycznej danych o ciąży danej kobiety czy jej wkładki domacicznej (VII.501.5.2022);
• wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości dotyczące upowszechnienia przetłumaczonych w ostatnim czasie na język polski tzw. Reguł z Bangkoku ONZ, które dotyczą zasad postępowania z kobietami pozbawionymi wolności (KMP.571.4.2024);
• badanie społeczne pn. „Przeciwdziałanie luce płacowej przez pracodawców”, którego celem było zweryfikowanie stosowania przez pracodawców rozwiązań ukierunkowanych na ograniczenie zjawiska luki płacowej. Wnioski z badania zostaną opublikowane w 2025 r. (XI.420.3.2024). 

Ponadto 6 marca 2025 r. w Biurze RPO odbyła się debata „Praca dla seniorów. Dlaczego seniorki są w trudniejszej sytuacji na rynku pracy niż seniorzy i jak to zmienić?” – była to kolejna z cyklu debat poświęconych tematowi aktywności zawodowej seniorów; spotkanie dotyczyło szczególnej sytuacji starszych kobiet na rynku pracy i jej uwarunkowań w świetle dostępnych badań.