Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich upomina się w Ministerstwie Cyfryzacji o prawa osób w kryzysie bezdomności podczas prac nad rozporządzeniem w sprawie spisu osób uprawnionych do udziału w referendum ogólnokrajowym
• Nie ma potrzeby dokonywania zmian w projektowanym rozporządzeniu MC. Prawa osób pozostających w kryzysie bezdomności są zagwarantowane - odpisał min. Janusz Cieszyński 

Zastępca RPO Stanisław Trociuk przekazał sekretarzowi stanu w MC Adamowi Andruszkiewiczowi  uwagi do projektu rozporządzenia MC z 13 lipca 2023 r.

Jedną z danych wykazywanych w tabeli wobec wyborcy ma być adres miejsca zamieszkania. W przeszłości Rzecznik występował już wielokrotnie z postulatem uwzględnienia grupy wyborców w kryzysie bezdomności w ramach tworzonych procedur i wzorów urzędowych dokumentów na potrzeby procedur wyborczych. W obecnej formie projekt może budzić wątpliwości w tym zakresie.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym, „spis jest sporządzany na podstawie stałego rejestru wyborców w gminie, prowadzonego na zasadach określonych w przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy". Kodeks wyborczy przewiduje zaś, że osoby nigdzie niezamieszkałe mają prawo być dopisane do rejestru wyborców. Powinny być one zatem uwzględnione w spisach wyborczych, które sporządza się na podstawie rejestru. Wzory odpowiednich dokumentów nie powinny budzić wątpliwości co do tego prawa oraz prawidłowości ich umieszczenia w spisie.

Wątpliwości co do projektu MS są na tyle zasadne, że w uzasadnieniu jest mowa, iż „w spisie sporządzonym w rejestrze automatycznie będą ujęte te osoby, które mają adres zamieszkania właściwy dla tego obwodu głosowania. Adresem zamieszkania, zgodnie z art. 5 pkt 14 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy jest [natomiast] adres, pod którym dana osoba faktycznie stale zamieszkuje i pod tym adresem ujęta jest w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania zgodnie z adresem zameldowania na pobyt stały albo adresem stałego zamieszkania". Projekt ten nie odnosi się zatem do osób, które mogą być ujęte w rejestrze na podstawie adresu stałego przebywania.

Ponadto RPO zwraca też uwagę na prawidłowość delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia MC. Zgodnie z art. 9 ust. 7 ustawy o referendum ogólnokrajowym „do spisów osób uprawnionych do udziału w referendum stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy". Biorąc pod uwagę konstytucyjny oraz wynikający z prawa europejskiego standard ochrony danych osobowych, podstawa prawna oraz przepisy określające ramy przetwarzania danych obywateli powinny być sformułowane w możliwie najbardziej precyzyjny i jasny sposób. 

W dalszej perspektywie należy zatem zarekomendować wprowadzenie odrębnej regulacji dotyczącej całokształtu zasad tworzenia, udostępniania i wprowadzania zmian ściśle w odniesieniu do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum lub doprecyzowanie zakresu odesłania ustawowego zawartego w przytoczonym art. 9 ust. 7 ustawy o referendum ogólnokrajowym.

Stanisław Trociuk wyraża nadzieję, że te uwagi zostaną uwzględnione.

Odpowiedź min. Janusza Cieszyńskiego  

Zgodnie z upoważnieniem zawartym w art. 32a ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy, zwanej dalej „Kodeksem wyborczym”, minister właściwy do spraw informatyzacji jest obowiązany określić wzór spisu wyborców uwzględniając zakres danych wymaganych w spisie wyborców. Zgodnie z art. 26 § 6 Kodeksu wyborczego daną wymaganą w spisie jest właśnie adres zamieszkania, rozumiany w myśl art. 5 pkt 14 Kodeksu wyborczego jako adres, pod którym dana osoba faktycznie stale zamieszkuje i pod tym adresem ujęta jest w Centralnym Rejestrze
Wyborców w stałym obwodzie głosowania zgodnie z adresem zameldowania na pobyt stały albo adresem stałego zamieszkania. 

Osoba w kryzysie bezdomności, składając wniosek o ujęcie w obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców w miejsce adresu stałego zamieszkania będzie uprawniona do podania adresu, pod którym będzie możliwe skontaktowanie się z nią przez pracowników urzędu gminy. Taki przepis zabezpieczający prawa osób w kryzysie bezdomności został wyniesiony do rangi przepisów ustawy (art. 19 § 9 dodany ustawą z dnia 26
stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych). 

Art. 1 pkt 14 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw wskazuje, że Centralny Rejestr Wyborców służy do: „2) sporządzania spisów osób uprawnionych do udziału w referendum;” (art. 18 § 3 pkt 2 Kodeksu wyborczego).

W art. 6 ww. ustawa zmienia również ustawę z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 851). W art. 9 ust. 2 ustawy o referendum ogólnokrajowym otrzymuje brzmienie:  „2. Spis jest sporządzany na podstawie Centralnego Rejestru Wyborców, prowadzonego na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy.” 

Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, iż nie ma potrzeby dokonywania zmian w projektowanym rozporządzeniu. Prawa osób pozostających w kryzysie bezdomności są zagwarantowane. 

VII.071.35.2023