Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym przebywa pacjent z diagnoza psychiatryczną, która wymaga systematycznego leczenia farmakologicznego w pełnoprofilowym szpitalu psychiatrycznym, a nie w KOZZD
• Tak głosi opinia lekarzy psychiatrów i ocena psychologa wynikająca z postępowania terapeutycznego
• Ze stanowiska Sądu Najwyższego i poglądów doktryny wynika, że przepisy ustawy dotyczącej KOZZD nie pozwalają na pozbawienie wolności w Ośrodku osób chorujących psychicznie
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Wojciech Brzozowski pyta Sąd Okręgowy w Płocku, czy rozważano decyzję o zwolnieniu pacjenta z KOZZD i przymusowe umieszczenie go w DPS dla osób chorujących psychicznie

Monitorując sytuację tego pacjenta, RPO zapoznał się z ostatnio sporządzoną przez KOZZD opinią lekarzy psychiatrów o stanie jego zdrowia i oceną psychologa w odniesieniu do wyników postępowania terapeutycznego. Według niej pacjent ten wymaga systematycznego leczenia farmakologicznego w pełnoprofilowym szpitalu psychiatrycznym, a nie w KOZZD. Oddziaływania terapeutyczne realizowane w KOZZD nie są bowiem ukierunkowane na leczenie osób chorych psychicznie.

W dotychczas prowadzonych postępowaniach z udziałem pacjenta, odnoszących się do konieczności ustalenia dalszej potrzeby jego pobytu w KOZZD, biegli powoływani przez sąd wydawali opinie sprzeczne do tych formułowanych przez personel medyczny Ośrodka. Na tej podstawie sąd ustalał konieczność dalszego pobytu w KOZZD, nadal uznając pacjenta za osobę, która stwarza bardzo wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej, zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat. Opinia wynikających z postępowania terapeutycznego prowadzi do odmiennego wniosku.

Istotne w sprawie jest to, że aby pozbawienie wolności osoby chorującej psychicznie mogło zostać uznane za zgodne z prawem, musi być realizowane w odpowiednim miejscu. To, czy dana placówka jest odpowiednia, należy oceniać z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji danego pacjenta.

Detencja osoby w ośrodku terapeutycznym, który nie zapewnia leczenia adekwatnego do jej potrzeb, nie może zostać uznana za dopuszczalną na gruncie art. 5 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Brak adekwatnego leczenia może także prowadzić do naruszenia art. 3 EKPC, który zabrania nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania; zwłaszcza osoby z zaburzeniami psychotycznymi wymagają objęcia szczególną ochroną. Z art. 3 EKPC może zatem wynikać obowiązek przetransportowania osoby chorujące psychicznie pozbawionej wolności do odpowiedniej instytucji, gdzie może ona otrzymać specjalistyczną opiekę, jeśli tej nie jest w stanie zapewnić podmiot, w którym przebywa. Warunki pobytu, które prowadzą do zaostrzenia symptomów choroby, mogą naruszać art. 3 EKPC.

ZRPO Wojciech Brzozowski pyta przewodniczącą wydziału cywilnego sądu okręgowego:

• Czy rozważano możliwość wydania postanowienia o zwolnieniu tego pacjenta z KOZZD ze względu na brak spełnienia ustawowej przesłanki stwarzania bardzo wysokiego prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia przeciwko zdrowiu lub życiu innych osób?
• Czy rozważano podjęcie decyzji o zwolnieniu pacjenta z KOZZD, z równoległym rozstrzygnięciem przez sąd opiekuńczy o przymusowym umieszczeniu go w DPS dla osób chorujących psychicznie, mając na uwadze stan zdrowia oraz niemożność samodzielnego funkcjonowania tego pacjenta w warunkach wolnościowych?

W sprawie istotna jest koordynacja działań Sądu Okręgowego w Płocku z administracją KOZZD w zakresie znalezienia dla pacjenta wolnego miejsca w DPS dla osób chorujących psychicznie. Zapewniałoby to ochronę społeczeństwa przed ewentualnym zagrożeniem związanym ze stanem jego zdrowia psychicznego.

ZRPO zaznacza, że kieruje te pytania w duchu poszanowania zasady niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Jednakże wobec jednoznacznego stanowiska SN i poglądów doktryny, że przepisy ustawy nie pozwalają na pozbawienie wolności w KOZZD osób chorujących psychicznie, sprawa wymagała zabrania głosu przez RPO.

IX.517.2365.2020