Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych trwa debata dotycząca opracowania i przyjęcia nowej konwencji o prawach osób starszych
• Tymczasem są trudności z ustaleniem, który organ jest wiodącym i upoważnionym do wskazywania kierunku działania polskiej polityki zagranicznej w tym obszarze
• RPO Marcin Wiącek pyta ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego, czy i jakie działania podejmuje w celu koordynacji stanowiska Polski oraz z którym z organów rządowych prowadzone są przygotowania do udziału w kolejnych etapach debaty ONZ 

Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie przedstawiał odpowiednim organom władzy publicznej argumentację na rzecz opowiedzenia się za opracowaniem i przyjęciem takiej nowej konwencji.

Wskazywałaby ona minimalne standardy mające na celu faktyczną realizację praw człowieka osobom w starszym wieku. Wpłynęłoby to m.in. na możliwość uczestnictwa w życiu społecznym i publicznym tej zróżnicowanej grupy społecznej, która w Polsce liczy 10 milionów osób (jedna czwarta społeczeństwa). 

W maju 2024 r. Grupa Robocza ONZ ds. Starzenia się przyjęła decyzję 14/1, w której m.in. uznała istnienie luk w prawie międzynarodowym co do ochrony praw osób starszych. Wśród sposobów wypełnienia tych luk wskazała opracowanie nowego wiążącego instrumentu prawa międzynarodowego. 

W sierpniu 2024 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło dorobek Grupy Roboczej i zakończyło jej działalność przyjęciem rezolucji 78/328. Zalecono w niej odpowiednim organom ONZ organizację spotkania na wysokim szczeblu podczas trwającej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. 

Oczekuje się, że to Rada Praw Człowieka ONZ w Genewie podejmie to wyzwanie. Podczas wydarzenia towarzyszącego ostatniej Sesji Rady Praw Człowieka 1 października 2024 r. kilka państw wyraziło zdecydowaną wolę działania w tym zakresie pod egidą Rady Praw Człowieka ONZ.

Równolegle RPO zabiegał o zaangażowanie polskiego rządu. 31 lipca 2024 r. zwrócił się do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o poinformowanie, czy rząd włączy się w dalsze prace nad konwencją. Resort odpowiedział, że od 1 lipca 2024 r. sprawy osób starszych, w tym współpracy międzynarodowej, należą do właściwości Ministra ds. Polityki Senioralnej. 

W odpowiedzi na pismo Rzecznika Minister ds. Polityki Senioralnej wskazała, że działania w zakresie współpracy z ONZ nie zostały jej wprost powierzone w rozporządzeniu określającym jej mandat. Dodała, że analizuje stanowisko rządu, ale nie określiła kierunku działania. Z jej pisma wynika, że działania na forum ONZ pozostają poza jej kompetencjami.

Tymczasem rozpoczynają się przygotowania do kolejnej Sesji Rady Praw Człowieka ONZ w Genewie, zaplanowanej na luty-marzec 2025 r. Nawet pozostając poza gronem członków Rady, Polska może być aktywnym uczestnikiem debat, negocjacji i posiedzeń. Pozytywne stanowisko i zaangażowanie Polski ws. przyjęcia rezolucji Rady Praw Człowieka, ustanawiającej grupę roboczą, która podjęłaby problematykę wskazaną w decyzji 1/14 Grupy Roboczej ONZ oraz rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 78/328, mogłoby przyczynić się do dalszych, skutecznych działań ONZ w tym obszarze.

Marcin Wiącek pyta zatem Ministra, czy i jakie działania podejmuje w celu koordynacji stanowiska Polski i z którym organem rządowym prowadzone są przygotowania do udziału w kolejnych etapach debaty. Prosi też o informacje czy w ostatnim roku Minister otrzymał instrukcje w tym zakresie, od jakiego organu rządowego, a jeżeli tak, to jaka była ich treść. RPO zwraca się także o informacje o tematach podejmowanych przez Stałe Przedstawicielstwo Polski w Genewie oraz o planach odnośnie do uczestnictwa w wydarzeniach związanych z nadchodzącą Sesją Rady Praw Człowieka.

XI.503.1.2023