Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do rządu o pilne zajęcie się projektem ustawy o biegłych sądowych. Dziś prawo nie reguluje jasno, jak mają oni pracować – w efekcie obywatele są krzywdzeni przewlekłością postępowań i błędami biegłych, a skarb państwa wypłaca za to ogromne odszkodowania.

Zbigniew G. został skazany przez sąd I instancji na 25 lat pozbawienia wolności za zabójstwo. Ale okazało się, że dowód w postaci badania DNA został przygotowany niewłaściwie i – jak wykazał sąd II instancji - obciążał na równi co 20. mężczyznę z południowej Polski. Zbigniew G. został uniewinniony, a 1000 dni jego tymczasowego aresztowania kosztowało Skarb Państwa 323 tysiące złotych.

Barbara S. też została skazana przez sąd I instancji na 25 lat – za kierowanie zbrodnią zabójstwa syna. Na zwołanej przez prokuraturę konferencji biegła psycholog opowiadała, jaką psychopatyczną osobowość ma S. Tymczasem… okazało się, że biegła ta w ogóle nie badała oskarżonej! Barbara S. została uniewinniona przez Sąd Najwyższy, a Skarb Państwa musiał jej wypłacić 110 tysięcy złotych odszkodowania i zadośćuczynienia.

Błędy biegłych zaważyły na śledztwie w sprawie porwania i zamordowania Krzysztofa Olewnika.

Ze sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli „Funkcjonowanie biegłych w wymiarze sprawiedliwości” wynika, że w latach 2012–2014 do sądów apelacyjnych i okręgowych wpłynęło 339 skarg, których przyczyną była przewlekłość wykonania opinii przez biegłych albo zasięganie przez sędziów bądź prokuratorów kolejnych opinii. Sądy uznały za zasadne 140 skarg - czyli 41 proc.

Dlatego w wystąpieniu generalnym do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar przytacza te i inne przykłady na dowód, jak pilną sprawą jest ustawowe uregulowanie kwestii biegłych (sygn. VII.510.20.2015, 26 stycznia 2016). Jest to kolejne wystąpienie RPO w tej sprawie (poprzednie wysłał 24 listopada 2015 r.).

Dziś kwestia biegłych regulowana jest w rozporządzeniach, np.: 

• w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz.U. z 2005 r., Nr 15, poz. 133),
• w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 20 maja 2014 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia biegłego skarbowego (Dz.U. z 2014 r., poz. 654), czy
• w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 21 listopada 2014 r. w sprawie obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1730).

Nie są to przepisy precyzyjne, a ich rozproszenie powoduje kolejne problemy. Konsekwencje ponoszą obywatele (nierzetelne opinie biegłych), finanse publiczne (odszkodowania) oraz sami biegli, dla których jasne i precyzyjne przepisy także byłyby ułatwieniem w wykonywaniu obowiązków.

Z informacji umieszczonych na stronie Rządowego Centrum Legislacji wynika, że projekt ustawy o biegłych sądowych (z dnia 29 października 2014 r.) jest na etapie opiniowania (to znaczy, że nie zajęła się nim jeszcze Rada Ministrów, która następnie kieruje projekt pod obrady Sejmu).

Rzecznik jest przekonany, że przyjęcie tego aktu prawnego rozwiązałoby wiele problemów obywateli. Dlatego działając na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich Adam Bodnar zwraca się do ministra sprawiedliwości o informacje o przebiegu prac nad projektem ustawy o biegłych sądowych oraz o podjęcie działań, które będą odpowiedzią na przedstawiony problem.