Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Czym jest projekt

Krajowe instytucje praw człowieka odgrywają ważną rolę w procesach UE dotyczących praw podstawowych i praworządności w różnych kontekstach. Obejmują one zarówno zapewnienie, że Karta praw podstawowych Unii Europejskiej i inne prawa UE związane z prawami podstawowymi są skutecznie uwzględniane przy ocenie sytuacji w zakresie praw podstawowych w swoich krajach, jak i wkład w sprawozdawczość Komisji Europejskiej na temat praworządności. Obejmuje to również potencjalną rolę krajowych instytucji praw człowieka w zapewnianiu zgodności z Kartą w wykorzystywaniu funduszy UE na szczeblu krajowym. W strategii UE w Karcie praw człowieka na lata 2020–2030 wezwano do dalszego wzmacniania takiej roli krajowych instytucji praw człowieka w przyszłości.

Projekt „Wsparcie Krajowych Instytucji na rzecz Praw Człowieka w Monitorowaniu Praw Podstawowych i Związanych z tymi Prawami Aspektów Praworządności” to projekt realizowany przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich oraz innymi beneficjentami projektu z partnerem wiodącym - Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), finansowany ze środków Funduszu dotacji EOG i dotacji norweskich na rzecz współpracy regionalnej. Ma on na celu wzmocnienie roli krajowych organów ds. praw człowieka w promowaniu i ochronie praw podstawowych i praworządności w wybranych państwach będących beneficjentami dotacji poprzez zapewnienie im doradztwa i wsparcia instytucjonalnego oraz zwiększenie ich zdolności w zakresie prawa UE, ze szczególnym uwzględnieniem Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Projekt regionalny wzmacnia rolę krajowych organów edukacji i praw obywatelskich w egzekwowaniu Karty na szczeblu krajowym, w tym poprzez poszerzenie ich instytucjonalnej bazy wiedzy i budowanie zdolności pracowników NHRI w zakresie wykorzystywania Karty w swojej pracy. Wzmacnia również zdolność krajowych organów praw człowieka w zakresie monitorowania praw podstawowych i praworządności poprzez zwiększenie ich zaangażowania w odpowiednie mechanizmy UE wspierające prawa podstawowe i praworządność na szczeblu krajowym. Ponadto projekt przyczynia się do zwiększenia zdolności krajowych organów regulacyjnych do monitorowania zgodności z Kartą przy wdrażaniu funduszy UE, jak przewidziano w rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów dotyczących funduszy UE.

Głównymi beneficjentami tego projektu są krajowe instytucje praw obywatelskich w siedmiu krajach będących beneficjentami dotacji. Projekt przyniesie również pozytywne rezultaty dla wielu innych instytucji, struktur administracyjnych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a także dla osób fizycznych, zwłaszcza należących do określonych grup szczególnie wrażliwych. 

Udział krajowych organów regulacyjnych w tym projekcie będzie powiązany z akredytacją zgodnie z zasadami paryskimi, a tym samym wyraźnie przyczyni się do realizacji wskaźnika w ramach celów zrównoważonego rozwoju krajowych instytucji regulacyjnych zgodnych z tymi zasadami, jak podkreślono w niedawnych konkluzjach Rady UE. Dzięki temu powiązaniu projekt stworzy zachęty dla krajowych organów prawnoczłowieczych do utrzymania lub ubiegania się o wyższy status. Aby zwiększyć zrównoważony rozwój i skorzystać z doświadczeń NHRI z innych krajów europejskich, Europejska Sieć Krajowych Instytucji Obywatelskich (ENNHRI) dołączyła do projektu jako partner ekspercki. Wraz z dobrze ugruntowanymi powiązaniami FRA z różnymi podmiotami międzynarodowymi i krajowymi, przyczyni się to do zwielokrotnienia wyników projektu poza podstawową grupę krajowych instytucji badawczych będących beneficjentami.

Cele projektu

Krajowe instytucje praw człowieka w państwach członkowskich UE często nie mają wystarczających zdolności, aby w pełni korzystać ze wsparcia na rzecz praw podstawowych, które zapewniają ramy prawne UE. Często prawo UE pozostaje narzędziem, które krajowe organy praw człowieka rzadko i losowo wykorzystują do zajmowania się niektórymi aspektami ochrony praw podstawowych w miarę wykonywania przez nie ich mandatu krajowego, ponieważ brakuje im szerokiej instytucjonalnej bazy wiedzy i nie korzystają z prawa UE w sposób uporządkowany. Obejmuje to również wykorzystanie konkretnych mechanizmów stworzonych przez UE w celu wspierania ochrony praw podstawowych i praworządności na szczeblu krajowym.

Krajowe instytucje praw człowieka, zwłaszcza w wybranych państwach beneficjentów dotacji, skorzystałyby na ukierunkowanym budowaniu ich zdolności do bardziej systematycznego korzystania z prawa UE dotyczącego praw podstawowych, a w szczególności tych określonych w Karcie. Ich "status A" wskazuje, że posiadają one podstawowe struktury potrzebne do wykorzystania i korzystania z rozwoju instytucjonalnego i uczenia się, które mają być uzyskane z projektu. Cel proponowanego projektu znajduje się w samym centrum priorytetów określonych w wielu programach funduszy norweskich i EOG, w tym w programie współpracy regionalnej. Następujące zasady i priorytety są zawarte w proponowanych działaniach i wynikach projektu:

• stawianie czoła wspólnym europejskim wyzwaniom poprzez współpracę transnarodową;
• pluralistyczny dialog i wzmocnienie sieci transnarodowych/regionalnych, dzielenie się wiedzą i wymiana polityki w celu przyspieszenia innowacji
• rozwój trwałych struktur współpracy ponadnarodowej między sektorem publicznym, sektorem cywilnym i środowiskiem akademickim;
• zaangażowanie przyczyniające się do zwiększenia skuteczności i wydajności w zakresie kształtowania polityki i reagowania na wspólne europejskie wyzwania.

W szczególności projekt ma na celu:

• Zwiększenie wykorzystania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej przez krajowe organy praw człowieka i wzmocnienie ich roli w jej egzekwowaniu na szczeblu krajowym, w tym poprzez budowanie zdolności pracowników NHRI do wykorzystywania przepisów UE dotyczących praw podstawowych w ich pracy;
• Wzmocnienie zdolności krajowych organów ds. praw człowieka do monitorowania praw podstawowych i praworządności poprzez zwiększenie ich zaangażowania w odpowiednie mechanizmy UE oraz promowanie krajowych dialogów na temat praw podstawowych i praworządności;
• Rozwijanie zdolności krajowych organów regulacyjnych do monitorowania przestrzegania praw podstawowych przy wdrażaniu funduszy UE, jak przewidziano w nowo obowiązującym prawie UE.

Cele te są ze sobą powiązane i wzajemnie się wzmacniają. Bezpośrednie wyniki tego projektu przyniosą korzyści krajowym organom ds. praw obywatelskich w siedmiu krajach będących beneficjentami dotacji, które zostaną wzmocnione pod względem roli i zdolności do angażowania się w procesy dotyczące praw podstawowych i praworządności na szczeblu UE. Projekt przyniesie jednak również pozytywne rezultaty dla wielu innych instytucji, struktur administracyjnych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a także dla osób fizycznych, zwłaszcza należących do określonych grup szczególnie wrażliwych, które skorzystałyby z wyższego poziomu ochrony krajowej w oparciu o prawu UE dotyczące praw podstawowych.