Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie odmowy prawa do emerytury policyjnej b. funkcjonariuszom Służby Celnej
• Chodzi o funkcjonariuszy mianowanych po 14 września 1999 r. z 15-letnim stażem, którzy zostali zwolnieni ze służby albo których stosunek służbowy przekształcono lub wygasł w okresie od 15 września 2014 r. do 2 marca 2015 r. 
• RPO zwraca się o zbadanie zagadnienia i - ewentualnie - podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do objęcia ich zaopatrzeniem emerytalnym służb mundurowych
• AKTUALIZACJA: Podjęcie inicjatywy ustawodawczej po wielu latach obowiązywania powyższych zasad ustalania prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego nie wydaje się możliwe - odpowiada MF

Do RPO zwróciła się grupa byłych funkcjonariuszy Służby Celnej w sprawie pozbawienia ich możliwości uzyskania praw do świadczeń emerytalno-rentowych przewidzianych na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Do końca 2017 r. nie istniały przepisy prawa, które przewidywałyby uzyskanie policyjnych uprawnień emerytalnych dla funkcjonariuszy Służby Celnej i Służby Celno-Skarbowej. Możliwość taka pojawiła się od 1 stycznia 2018 r., wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy zaopatrzeniowej funkcjonariuszy służb mundurowych. 

10 czerwca 2022 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW,SWW, CBA, SG , SM, SOP, PSP, SC-S i SW oraz ich rodzin. Kolejny raz znowelizowała ona art. 12 ustawy zaopatrzeniowej. 

Po tych zmianach, zgodnie z ustawą zaopatrzeniową, warunkiem nabycia prawa do emerytury policyjnej przez każdego funkcjonariusza Służby Celnej, który został mianowany do Służby Celnej po 14 września 1999 r. jest posiadanie co najmniej 15 lat służby. Zatem, każdy funkcjonariusz Służby Celnej spełniający te warunki nabywa prawo do przyznania emerytury policyjnej. 

Jednakże Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA zajął odmienne stanowisko. Zdaniem ZER, funkcjonariusz taki nabywa prawo do emerytury policyjnej dopiero wtedy, gdy został zwolniony ze służby albo jego stosunek służbowy został przekształcony lub wygasł po 2 marca 2015 r. ZER uzależnił zatem nabycie prawa do emerytury policyjnej od daty, w której nastąpiło zwolnienie ze służby, przekształcenie albo wygaśnięcie stosunku służbowego.

W ocenie byłych funkcjonariuszy nie znajduje racjonalnego uzasadnienia podzielenie funkcjonariuszy na takich, których stosunek służbowy ustał po 2 marca 2015 r. oraz takich, których  ustał przed 3 marca 2015 r. oraz zróżnicowania ich sytuacji prawnej w ten sposób, że pierwszym po 15. latach służby prawo do emerytury policyjnej przysługuje, zaś drugim, którzy również osiągnęli ten sam staż służby 15 lat prawo to nie przysługuje - stanowi to naruszenie konstytucyjnej zasady równości i konstytucyjnego zakazu dyskryminacji.

Rzecznik zwraca  się do MSWiA o zbadanie zagadnienia i -ewentualnie - podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do objęcia tych osób zaopatrzeniem emerytalnym służb mundurowych.

Odpowiedź Artura Sobonia, sekretarza stanu w MF

Na podstawie przepisów ustawy z 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw, funkcjonariusze Służby Celnej i Służby Celno-Skarbowej zostali objęci prawem do świadczeń emerytalnych. Ustawodawca wprowadzając z dniem 1 stycznia 2018 r. funkcjonariuszy Służby Celnej i Służby Celno-Skarbowej do systemu zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych określił wobec tej grupy funkcjonariuszy odmienne warunki i zasady nabywania prawa do emerytury policyjnej.

W art. 21. ust. 1 ustawy wskazano, że funkcjonariuszom Służby Celnej lub funkcjonariuszom Służby Celno-Skarbowej, którzy zostali zwolnieni ze służby albo których stosunek służbowy został przekształcony albo wygasł w okresie od dnia 3 marca 2015 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, przysługuje prawo do emerytury policyjnej na zasadach określonych w art. 15d lub art. 15e ustawy zmienianej w art. 1 w przypadku, gdy funkcjonariusz Służby Celnej lub funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej, we wskazanym wyżej okresie, spełniał przesłanki do nabycia prawa do emerytury określone w art. 12 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Ponadto z dniem 10 czerwca 2022 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw. W art. 12 tej ustawy powtórzono zasadę wskazaną w art. 21 ustawy z 11 maja 2017 r., bowiem przepis ten stanowi, że funkcjonariuszom Służby Celnej lub funkcjonariuszom Służby Celno-Skarbowej, którzy zostali zwolnieni ze służby albo których stosunek służbowy został przekształcony albo wygasł w okresie od dnia 3 marca 2015 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, przysługuje prawo do emerytury policyjnej na zasadach określonych w art. 15d lub art. 15e ustawy zmienianej w art. 2, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w przypadku gdy funkcjonariusz Służby Celnej lub funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej we wskazanym wyżej okresie spełniał przesłanki do nabycia prawa do emerytury określone w art. 12 ustawy zmienianej w art. 2, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

W świetle przywołanych przepisów należy stwierdzić, że ustawodawca obejmując z dniem 1 stycznia 2018 r. funkcjonariuszy Służby Celnej i Służby Celno-Skarbowej systemem zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych zdecydował, że prawo do świadczeń pieniężnych, w tym emerytury policyjnej będzie przysługiwało wyłącznie funkcjonariuszom, którzy w dniu 3 marca 2015 r. posiadali status funkcjonariusza.

W dniu 3 marca 2015 r. został wydany wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 39/13, w którym orzeczono, że art. 1, art. 18a ust. 1 art. 18b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, w zakresie, w jakim wśród osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych pomijają funkcjonariuszy Służby Celnej, którzy wykonują zadania określone w art. 2 ust. 1 pkt 4-6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz.U. z 2013 r. poz. 1404 oraz z 2014 r. poz. 486, 1055, 1215, 1395 i 1662) są niezgodne z art. 32 Konstytucji.

Prof. Marek Safjan Prezes Trybunału Konstytucyjnego w wystąpieniu na temat skutków prawnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego wskazał, że „ze względu na charakter pytania prawnego oraz skargi konstytucyjnej uznanie przepisu za niezgodny z Konstytucją wywołuje zawsze skutek prawny z dniem ogłoszenia wyroku - w odniesieniu do konkretnych postępowań (związanych z pytaniem i skargą) bez względu na odroczenie terminu utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją” (wystąpienie wygłoszone przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego prof. M. Safjana w Komitecie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk 6 stycznia 2003 roku).

Podjęcie inicjatywy ustawodawczej po wielu latach obowiązywania powyższych zasad ustalania prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego nie wydaje się możliwe.

WZF.7060.17.2023