Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt II OSK 2155/22) wydał 22 maja 2025 r. wyrok oddalający skargę kasacyjną skarżącej w sprawie dotyczącej odmowy wydania dowodu osobistego zawierającego imiona obu matek dla dziecka, w którego zagranicznym akcie urodzenia wskazano jako rodziców dwie kobiety.

Sprawa toczyła się z udziałem Prokuratora Regionalnego w Krakowie. Rzecznik Praw Obywatelskich przyłączył się do tej sprawy na etapie postępowania przed NSA. 

Rzecznik podnosił, że ze względu na określoną przepisami prawa polskiego warstwę graficzną dowodu osobistego dokument, w którym nie wskazano imienia drugiej matki, może czynić utrudnionym lub niemożliwym korzystanie przez dziecko z unijnej swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich UE. 

W związku z tym postulował zadanie przez NSA pytania w trybie prejudycjalnym Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej,  na które odpowiedź doprecyzowałaby zakres obowiązków państwa, wynikających przede wszystkim z art. 21 TFUE  a dotyczących wydania dowodu osobistego małoletniemu obywatelowi UE, w którego zagranicznym akcie urodzenia wskazano jako rodziców osoby tej samej płci, gdy państwo przynależności tego dziecka nie uznaje rodzicielstwa takich osób, a wydawany jego obywatelom dowód zawiera m.in. dane dotyczące osoby, w tym – imiona rodziców. 

Z uzasadnienia wyroku NSA wynika, że:

• TSUE określił warunki, jakie musi spełnić państwo członkowskie w takiej sytuacji, jak w tym postępowaniu, już w odpowiedzi na pytanie w sprawie C-2/21, Rzecznik Praw Obywatelskich. Orzeczenie to zapadło w sprawie dotyczącej tych samych osób w odniesieniu do odmowy transkrypcji przez polskie organy zagranicznego aktu urodzenia dziecka i potwierdza obowiązek organów polskich wydania małoletniej - obywatelce RP dowodu osobistego lub paszportu potwierdzającego jej przynależność państwową, i to niezależnie od przeniesienia w drodze transkrypcji hiszpańskiego aktu urodzenia tego dziecka do polskiego rejestru stanu cywilnego;
• skarżąca kasacyjnie nie udowodniła, że druga matka (niewskazana w dowodzie dziecka) została pozbawiona możliwości wjazdu lub wyjazdu z państwa członkowskiego UE jako opiekun prawny dziecka;
• uwidocznienie w dowodzie osobistym jednej matki nie oznacza, że dziecko ma wyłącznie jednego rodzica. Kwestię tę może jedynie dowodzić akt urodzenia, również sporządzony w kraju członkowskim;
• dowód osobisty jest niezbędny w realizacji wielu praw, w tym prawa przemieszczania się, ale nie kreuje więzi filiacyjnych.

Niezależnie od informacji w nim zamieszczonych, w zakresie imion rodziców, odpowiednie połączenie z innymi dokumentami umożliwi posługiwanie się nim i realizację prawa do swobodnego przemieszczania się małoletniej, w której zagranicznym akcie urodzenia wskazano osoby tej samej płci jako jej rodziców, zgodnie z postanowieniem TSUE C-2/21.

Rzecznik Praw Obywatelskich jest zaangażowany również w sprawę o odmowę transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia tego samego dziecka, w której Wojewódzki Sąd Administracyjny  w Krakowie w styczniu 2024 r. przedstawił składowi siedmiu sędziów NSA następujące zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: „Czy przepis art. 104 ust. 5 i art. 107 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tj. Dz. U. 2023 r., poz. 1378) dopuszcza transkrypcję zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci”. WSA wystąpił więc o reasumpcję uchwały NSA wydanej w sprawie o sygn. akt II OPS 1/19. Sprawa oczekuje obecnie na wydanie uchwały przez NSA.

Postępowanie przed WSA w Krakowie dotyczące transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia zostało zainicjowane skargą RPO; w tej sprawie RPO doprowadził do zadania przez WSA w Krakowie pytania w trybie prejudycjalnym i wydania przez TSUE orzeczenia w sprawie C-2/21. 

XI.534.2.2022