Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Prawidłowe powołanie Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych wymaga uchwały Krajowej Rady Sądownictwa o jego wyborze - wskazuje RPO
• Czy taką uchwałę podjęto przed powołaniem Piotra Schaba w czerwcu 2018 r. przez Ministra Sprawiedliwości? - pyta RPO i prosi o przesłanie kopii 
• Jeśli jej nie było, wszelkie czynności wyjaśniające i dyscyplinarne rzecznika i jego zastępców podjęto bez wymaganej podstawy prawnej
• Wtedy należałoby też uznać, że rzecznik i jego zastępcy przekraczają uprawnienia, a ich działania to nadużycie władzy

Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje postępowania dyscyplinarne, czynności wyjaśniające i inne czynności Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych i jego zastępców. RPO Adam Bodnar wiele razy wyrażał zaniepokojenie wszczynaniem przez nich postępowań i stawianiem zarzutów dyscyplinarnych sędziom np. za czynności orzecznicze lub za korzystanie z wolności słowa.

Piotr Schab został powołany na stanowisko Rzecznika przez Ministra Sprawiedliwości 4 czerwca 2018 r., a jego zastępcy Michał Lasota i Przemysław Radzik - 18 czerwca 2018 r.

RPO: dwa etapy powołania rzecznika dyscyplinarnego

Sposób wyłaniania rzeczników dyscyplinarnych w obowiązujących przepisach skonstruowano dwuetapowo. Pierwszy obejmuje wybór przez Krajową Radę Sądownictwa. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt. 4 ustawy z 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. 2019 poz. 84 ze zm.), Rada w szczególności m.in. "wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych".

Etap drugi to powołanie na podstawie uchwały KRS przez Ministra Sprawiedliwości. Art. 112 § 3 ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych ( Dz.U. 2019 poz. 52 ze zm.) stanowi: "Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych oraz dwóch Zastępców Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych powołuje Minister Sprawiedliwości na czteroletnią kadencję".

Mimo zmiany art. 112 § 3 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (sposobu powoływania rzecznika dyscyplinarnego) dokonanej ustawą z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym - w ustawie z 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa nie dokonano żadnych zmian w zakresie wyboru rzecznika przez Radę.

Trzeba zatem uznać, że do prawidłowego powołania rzecznika dyscyplinarnego w dalszym ciągu wymagana jest stosowna uchwała KRS.

Model wyboru rzecznika dyscyplinarnego skonstruowano na wzór procesu wyłaniania sędziów sądów powszechnych. Są oni powoływani przez Prezydenta RP na podstawie wniosku przedstawionego przez KRS.

W związku z tym RPO chciałby wiedzieć, czy wymagana przepisami powszechnie obowiązującego prawa uchwała KRS w przedmiocie wyboru rzecznika dyscyplinarnego została podjęta.

Bez uchwały KRS - powołanie wadliwe prawnie

RPO kieruje się troską o sędziów, wobec których rzecznik dyscyplinarny i jego zastępcy podejmują postępowania dyscyplinarne oraz czynności wyjaśniające. Działa również w interesie samego rzecznika i jego zastępców, którzy podejmują aktywne działania w związku z powierzonymi im stanowiskami.

Jeśli bowiem rzecznicy dyscyplinarni podejmują czynności bez właściwego powołania, to należy uznać, iż działają z przekroczeniem uprawnień, a podejmowane przez nich działania stanowią nadużycie władzy.

Gdyby rzecznik dyscyplinarny został powołany bez uchwały KRS, wówczas należałoby uznać, że powołanie to było wadliwe prawnie, zaś powołany na stanowisko sędzia podejmuje czynności wyjaśniające i dyscyplinarne bez wymaganej podstawy prawnej. Co za tym idzie, wszelkie te czynności będą obciążone wadą prawną, która w sposób nieuchronny zagraża prawidłowości prowadzonych i zakończonych dotychczas postępowań.

Budzi to poważny niepokój Rzecznika Praw Obywatelskich z uwagi na ochronę praw obywatelskich i poszanowanie podstawowych reguł demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji).

Kwestia postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów ma bowiem fundamentalne znaczenie z punktu widzenia realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz w art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Dlatego zastępca RPO Stanisław Trociuk zwrócił się do Szefa Biura KRS o niezwłoczne przesłanie kopii uchwały KRS w przedmiocie wyboru rzecznika dyscyplinarnego i jego zastępców - bądź też o informację o jej braku.

VII.510.14.2020